تبري اشرف غني از سرقت ميليون‌ها دلار پول نقد هنگام خروج از كشور
توسط نهاد ناظر امريكايي
دارايي‌هاي افغانستان كجاست؟
شهاب شهسواري
يك نهاد ناظر امريكايي با عنوان بازرس كل ويژه بازسازي افغانستان (SIGAR) در تازه‌ترين گزارش خود در مورد دارايي‌هاي مفقود شده افغانستان پس از سقوط كابل به دست طالبان، رييس‌جمهور پيشين افغانستان اشرف غني را از سرقت اين اموال مبري دانسته و مي‌گويد كه اشرف غني هنگام فرار از افغانستان كمتر از يك ميليون دلار پول از حساب دولتي افغانستان برداشت كرده است، در حالي كه رقم دارايي‌هاي مفقود شده هنگام انتقال قدرت از دولت رسمي افغانستان به گروه شبه نظامي طالبان، ده‌ها ميليون دلار است.
براساس اين گزارش كه تازه‌ترين گزارش نهاد ناظر امريكا با عنوان سيگار است كه در مورد سقوط افغانستان در پي عقب‌نشيني نيروهاي امريكايي با عنوان «درس‌هايي از تجربه ايالات متحده در افغانستان»، دوشنبه شب به وقت امريكا منتشر شده است هنگام تصرف كابل توسط طالبان ده‌ها ميليون دلار از حساب‌هاي دولتي افغانستان برداشت شده است. بسياري از شهروندان و رسانه‌هاي افغانستان، اشرف غني، رييس‌جمهور پيشين را به سرقت اين دارايي‌ها متهم كرده‌اند، هر چند كه غني از محل اقامتش پس از فرار از افغانستان در امارات متحده عربي اين اتهام‌ها را رد كرد. امارات متحده عربي، غني، خانواده و همراهانش را براساس مباني بشردوستانه در خاك خود پذيرفته است.
گزارش اوليه «سيگار» سه‌شنبه ۷ ژوئن منتشر شد. نسخه كامل شده آن براساس پاسخ اشرف غني به سوالاتي است كه اين اداره براي رييس‌جمهور سابق افغانستان ارسال كرده است. اين سند كه محتواي آن دوشنبه ابتدا توسط سايت پوليتيكو افشا شده، برمبناي گفت‌وگو با شاهدان و از جمله مسوولاني تهيه شده كه در هليكوپتر، رهبر وقت افغانستان را همراهي كرده بودند.
تابستان سال گذشته و همزمان با فروپاشي دولت افغانستان سفارت روسيه در كابل اعلام كرده بود كه اشرف غني با چهار خودرو و هليكوپتر مملو از پول از افغانستان فرار كرده است. خبرگزاري ريانووستي به نقل از سفارت روسيه نوشته كه بعضي از پول‌ها به خاطر گنجايش نداشتن خودروها و هليكوپتر جا مانده است.
براساس گزارش‌هايي كه بعدا توسط رسانه‌ها منتشر شد، ادعا شده بود كه نزديك به ۱۵۰ ميليون دلار از دارايي‌هاي دولت افغانستان توسط اشرف غني و دستيارانش از كشور خارج شده است.
اشرف غني، متهم «نامحتمل»
اتهام‌هاي سرقت دارايي‌هاي مردم افغانستان بر خشم شهروندان اين كشور از مسوولان دولت پيشين افزود، چراكه تصور غالب در ميان افغان‌ها اين بود كه سوءمديريت و عدم تمايل دولتمردان پيشين به مقاومت و ايستادگي در مقابل تهاجم طالبان باعث شده كه كشور سقوط كند و دراختيار گروه شبه‌نظامي طالبان قرار گيرد.
بازرس كل ويژه بازسازي افغانستان (سيگار) در تازه‌ترين گزارش خود اتهام‌ها به رييس‌جمهور پيشين افغانستان در مورد سرقت اموال و دارايي‌هاي دولتي را بررسي كرده است. براساس برآورد اين نهاد امريكايي، سرقت اموال و دارايي‌هاي دولتي توسط اشرف غني «غيرمحتمل» ارزيابي شده است، اما گفته مي‌شود كه رييس‌جمهور پيشين مقداري از دارايي‌هاي دولتي را همراه خود از كشور خارج كرده است. در بخشي از اين گزارش در مورد ميزان دارايي‌هايي كه توسط اشرف غني از افغانستان خارج شده است، مي‌خوانيم: «شواهد نشان مي‌دهد كه ميزان اين دارايي‌ها نمي‌تواند بيشتر از يك ميليون دلار باشد و به احتمال زياد حدود ۵۰۰ هزار دلار است.»
اين گزارش به نقل از يك مقام ارشد دولت پيشين افغانستان كه در پرواز هليكوپتر فرار از كابل با اشرف غني همراه بوده است، مي‌نويسد: «همه در اين پرواز بين ۵ تا ۱۰ هزار دلار پول همراه داشتند، اما هيچ‌كس ميليون‌ها دلار پول همراه نداشت.» نام اين مقام پيشين در نسخه عمومي گزارش سيگار ذكر نشده است. از جمله استدلال‌هايي كه براساس تحولات ساعات پاياني حضور اشرف غني در كابل در گزارش سيگار در مورد غيرمحتمل بودن سرقت دارايي‌ها توسط او ذكر شده، خروج ناگهاني او از ارگ رياست‌جمهوري است. به اعتقاد تهيه‌كنندگان اين گزارش خروج اشرف غني كاملا ناگهاني بوده و فرصت كافي براي او يا دستيارانش وجود نداشته است كه بتوانند مقدار زيادي پول نقد از حساب‌ها برداشت كنند. براساس گزارش‌ها، تصميم آنها براي فرار به قدري ناگهاني بود كه اشرف غني پابرهنه بود و يك مقام را ملزم كرد كه به دنبال كفش‌هايش بگردد و غني حتي فرصت پيدا نكرد پاسپورت خود را قبل از خارج شدن پيدا كند.
غني ترتيبي داده بود كه همسرش، رولا غني، بانوي اول سابق افغانستان، همراه با مقامات ارشد كشور را ترك كند، اما در حالي كه تيم امنيتي در حال انجام مقدمات بود، وضعيت براي اين رييس‌جمهور سابق افغانستان بدتر شد.
براساس اين گزارش، رييس تيم امنيت رياست‌جمهوري افغانستان به مشاور امنيت ملي اين كشور هشدار داد كه اگر هليكوپترها غني را جا بگذارند، «رييس‌جمهور كشته خواهد شد.»
براساس برآوردهاي اين گزارش، حجم دارايي‌هاي اتهامي به لحاظ فيزيكي هم بسيار زياد است و امكان حمل و نقل آن توسط اشرف غني و همراهانش بسيار ضعيف بود. اين گزارش تاكيد مي‌كند كه اگر ۱۵۰ ميليون دلار همگي به صورت اسكناس‌هاي ۱۰۰ دلاري جابه‌جا شده باشند، نخست پنهان كردن آن بسيار مشكل است و دوم اينكه حتي اگر كاملا فشرده كنار هم چيده شود، حجم آن بزرگ‌تر از يك كاناپه بزرگ ۳ نفره خواهد بود.
با توجه به ارزيابي سيگار، شكاف ده‌ها ميليون دلاري در حساب و كتاب دولت افغانستان پس از سقوط وجود دارد.
براساس اين گزارش دست‌كم ۵ ميليون دلار از ارگ رياست‌جمهوري و ده‌هاي ميليون دلار ديگر از گاوصندوقهاي رياست عمومي امنيت ملي افغانستان، نهاد اطلاعاتي دولت پيشين، خارج شده است. تهيه‌كنندگان اين گزارش نوشته‌اند كه به مداركي دست نيافته‌اند كه نشان بدهد اين مبالغ توسط مقام‌هاي پيشين از خاك افغانستان خارج شده است يا در خاك اين كشور باقي مانده‌اند. در اين گزارش آمده است: «با توجه به اينكه اسناد و نوارهاي ويديويي دوربين‌هاي مداربسته ارگ رياست‌جمهوري و نهادهاي دولتي افغانستان اكنون دراختيار طالبان قرار دارد، سيگار نمي‌تواند تاييد كند كه دقيقا چه مقدار پول و توسط چه افرادي به سرقت رفته است.»
۷۰ ميليون دلار تنخواه مبارزه با طالبان
مهم‌ترين بخش دارايي‌هايي كه سيگار در مورد آنها تحقيق كرده مبلغ ۷۰ ميليون دلار پول نقد است كه به عنوان تنخواه در اختيار مديريت عمومي امنيت ملي افغانستان براي اقدام‌هاي اطلاعاتي و امنيتي مانند تامين مالي شبه‌نظاميان مخالف طالبان و حمايت از افراد و جوامع قدرتمند محلي بوده است. براساس گزارش و به نقل از يك مقام پيشين افغانستان، زماني كه طالبان در تاريخ ۱۵ آگوست سال گذشته به گاوصندوقهاي مديريت عمومي امنيت ملي رسيد تنها چند بسته پول محلي (افغاني) در اين محل وجود داشت. نامي از اين مقام پيشين در گزارش سيگار ذكر نشده است. سيگار تاكيد كرده است كه تحقيقات در مورد سرنوشت اين دارايي‌ها ادامه دارد.
پليس براي جمع‌آوري ماليات
بازرس كل ويژه بازسازي افغانستان (سيگار) در گزارش ديگر خود، دلايل ناكارآمدي پليس حكومت پيشين را بررسي كرده است. برمبناي اين گزارش، سيگار نيروهاي پليس حكومت پيشين را بيشتر جمع‌آوري‌كنندگان ماليات دانسته تا محافظان مردم. اين نهاد همچنين رويكرد ايالات متحده امريكا در قبال كمك به پليس افغانستان را شبيه تلاش‌هاي شكست‌خورده اتحاد جماهير شوروي سابق در افغانستان دانسته است.
اين گزارش كه تحت عنوان «پليس در درگيري: درس‌هايي از تجربه ايالات متحده در افغانستان» تهيه شده، از كاستي‌ها در صفوف پليس حكومت پيشين افغانستان و نقش چشمگير جامعه جهاني در آن پرده برداشته است. به گفته اين نهاد، به دليل نيازهاي فوري و آموزش‌هاي عجولانه سازمان‌هاي بين‌المللي، تشكيلات پليس پيشين افغانستان ضعيف بوده و جامعه جهاني نيز در كمك‌هايش از گذشته درس نگرفته است. سيگار تاييد كرده كه جامعه جهاني در جريان كار با پليس در افغانستان، اشتباه شوروي سابق را تكرار كرده است.
شرارد كوپر، سفير پيشين بريتانيا در كابل، قصه‌اي از گفت‌وگويش با ضمير كابلوف، نماينده روسيه در افغانستان را در كتاب «نامه‌هايي از كابل» روايت كرده است. به گفته او، ضمير كابلوف در آن زمان با لهجه روسي برايش گفته بود كه احساساتي گرمي نسبت به وي دارد، زيرا آنان [امريكا و جامعه جهاني] همه اشتباهاتي را مي‌كنند كه شوروي در افغانستان انجام داده بود. اكنون پس از 14 سال، سيگار با ارزيابي از كار پليس حكومت پيشين افغانستان، گفته‌هاي آن زمان نماينده ويژه روسيه در امور افغانستان را تاييد كرده است. اين گزارش در حدود 310 صفحه نشر شده و سيگار در پايان آن، يافته‌ها، آموخته‌ها و پيشنهاداتش را با كنگره و برخي ديگر از نهادهاي امريكايي در ميان گذاشته است.
به گفته سيگار، پليس افغان هيچ‌گاه به دليل فساد و استفاده سو‌ء، موثر نبوده است؛ زيرا به باور اين نهاد، پليس در حالي كه بايد محافظ شهروندان باشد، در افغانستان تنها از حكومت محافظت كرده است. در كنار اين، سهم جامعه جهاني در سقوط حكومت پيشين افغانستان نيز به دلايل مختلف، از جمله درس نگرفتن از گذشته، چشمگير خوانده شده است. به گفته سيگار، افغانستان كشوري تقسيم شده ميان قوميت‌هاي متفرق و گيرمانده در ميان قدرت‌هاي جنگي است. به اين ترتيب، به باور اين نهاد، به پليس افغانستان همواره به چشم مجريان قوت دولت و جمع‌آوري‌كنندگان ماليات ديده شده است تا محافظان مردم.