نخست‌وزير بريتانيا به‌رغم نجات از استيضاح درون حزبي، با شرايط سختي براي ادامه كار مواجه است
بازگشت نامطمئن بوريس
محمدحسين لطف‌الهي
بوريس جانسون، نخست‌وزير بريتانيا دوشنبه شب توانست از استيضاح درون حزبي جان سالم به در ببرد، اما انتظار مي‌رود نارضايتي‌ها از عملكرد او و دولت محافظه‌كاران روز به روز افزايش پيدا كند. كارشناسان انگليسي معتقدند روزهاي خوش جانسون در خانه شماره 10 داونينگ استريت به پايان رسيده است.
چهره غمگين بوريس جانسون در مراسم هفتادمين سال تاج‌گذاري ملكه بريتانيا خود گوياي همه چيز بود. او در حالي كه مرتبا دستانش را روي صورتش قرار مي‌داد، قادر به تمركز روي آنچه در اين مراسم مي‌گذشت، نبود و نمي‌توانست اضطرابش را از آنچه در انتظارش بود، پنهان كند. چند ساعت پيش از شروع مراسم، سر گراهام بردي رييس كميته 1922 در مجلس عوام با نخست‌وزير بريتانيا تماس گرفته بود تا به او اطلاع دهد 54 نفر از اعضاي حزب محافظه‌كار در پارلمان اعلام كرده‌اند كه اعتمادشان را به بوريس جانسون به عنوان رهبر حزب و نخست‌وزير كشور از دست داده‌اند. برخلاف جانسون كه با چهره‌اي مغموم در فاصله چندمتري رقيب خود يعني كر استارمر رهبر حزب كارگر ايستاده بود، خانواده و اطرافيان نخست‌وزير بريتانيا چندان غمگين به نظر نمي‌رسيدند. گاردين گزارش داده است كه بوريس جانسون هيچ چيز درباره احتمال دريافت راي عدم اعتماد و كنار گذاشته شدن از جايگاه نخست‌وزيري به خانواده و حتي نزديك‌ترين مشاوران خود نگفته بود. يكي از كارمندان دفتر بوريس جانسون به اين روزنامه مي‌گويد: «او در تمام طول مراسم نشسته بود و به اين فكر مي‌كرد كه چه بايد بكند، اما تا بعد از مراسم كه با مشاورانش تماس گرفت و از آنها خواست به دفتر نخست‌وزيري بيايند، هيچ كس نمي‌دانست دقيقا چه اتفاقي در حال رخ دادن است.» براي نخست‌وزير بريتانيا كه طي هفته‌هاي گذشته وجود بحران را انكار مي‌كرد، روز يكشنبه روزي بود كه متوجه شد واقعا با يك دردسر بزرگ سياسي روبه‌رو است.
در راي‌گيري دوشنبه شب از مجموع گروه پارلماني محافظه‌كاران ۱۴۸ نماينده موافق بركناري بوريس جانسون از رياست حزب بودند و ۲۱۱ نفر نيز ترجيح مي‌دادند او همچنان در مقام رياست حزب و نخست‌وزيري بريتانيا باقي بماند. جانسون براي حفظ جايگاه خود به راي اكثريت ساده نمايندگان حزب محافظه‌كار در مجلس عوام يعني 180 نفر نياز داشت و با 211 نماينده حامي كار سختي پيش روي خود نمي‌ديد، اما كارشناسان هشدار مي‌دهند كه مخالفت 148 نماينده از حزب محافظه‌كار يعني دست‌كم 40درصد نمايندگان حزب خودش نيز رهبري او را قبول ندارند. سخنگوي آقاي جانسون روز دوشنبه گفت: «پس از ماه‌ها شك و ترديد»، نخست‌وزير خشنود است كه فرصتي براي ادامه كار دولتش فراهم شود.
اين جلسه در پي انتشار گزارش‌هاي متعدد پليس و پارلمان بريتانيا درباره رسوايي برگزاري يك جشن در اوج قرنطينه كرونايي در خانه نخست‌وزير انجام شد. شمار زيادي از اعضاي حزب محافظه‌كار و شماري از وزيران دولت در اين مهماني شركت داشتند. اين رسوايي به پارتي‌گيت مشهور شده است. بوريس جانسون پيش و پس از انتشار گزارش كميسيون تحقيق درباره شركت او و همكارانش در اين مهماني‌ها عذرخواهي كرده بود. او تاكيد داشت كه با توجه به «چالش‌هاي متعدد» در برابر بريتانيا در دوران كنوني، از نخست‌وزيري يا رهبري حزب كنار نخواهد رفت و چنين اقدامي را رفتاري «به دور از مسووليت» مي‌داند. با اين حال، از مدت‌ها پيش انتظار مي‌رفت كه با انتشار گزارش نهايي كميسيون تحقيق، تلاش‌ها براي بركناري او از رهبري حزب محافظه‌كار افزايش يابد.
به گزارش «اعتماد»، يكي از دلايلي كه جانسون نمي‌تواند چندان به مسير آينده اميدوار باشد، اين است كه ترزا مي، نخست‌وزير محافظه‌كار پيشين بريتانيا در موقعيت مشابه او در سال 2018، حمايت تعداد بيشتري از نمايندگان حزب محافظه‌كار را همراه خود داشت، اما كمتر از 6 ماه بعد از دريافت دوباره راي اعتماد از مقام خود كنار گذاشته شد.
ان‌بي‌سي نوشته است كه بسياري از نمايندگان حزب محافظه‌كار از جمله كساني كه در نشست دوشنبه شب به جانسون راي اعتماد دادند، در حال بررسي اين موضوع هستند كه آيا بوريس جانسون براي رهبري حزب محافظه‌كار در انتخابات سراسري آينده كه پيش از ژانويه 2025 برگزار خواهد شد، گزينه مناسبي است يا بايد فرد ديگري به جاي او برگزيده شود تا محافظه‌كاران بتوانند پيروزي خود را تكرار كنند. در كوتاه‌مدت اما وضعيت آراي عمومي حزب محافظه‌كار در انتخابات مياندوره‌اي كه ماه آينده در يوركشاير غربي و دوون برگزار مي‌شود، مورد آزمايش قرار مي‌گيرد.
براساس قوانين فعلي حزب محافظه‌كار بريتانيا، نمايندگان اين حزب پس از نجات بوريس جانسون از استيضاح درون حزبي، نمي‌توانند تا دست‌كم يك‌سال ديگر، او را دوباره به چالش بكشند. با اين وجود بعضي تحليلگران پيش‌بيني مي‌كنند كه در صورت تشديد نارضايتي عمومي از عملكرد جانسون، اين احتمال وجود دارد كه نمايندگان اين حزب براي جلوگيري از يك شكست فاجعه‌بار در انتخابات آينده و از دست نرفتن فرصت‌هاي محدود پيش‌رو، اين قوانين را نيز تغيير دهند.
تيم بيل، استاد علوم سياسي در دانشگاه كويين مري لندن در اين خصوص معتقد است: «نتايج راي‌گيري شامگاه دوشنبه بسيار نزديك‌تر از چيزي بود كه بوريس جانسون و متحدان سياسي او در حزب محافظه‌كار تصور مي‌كردند. آنها در واقع اميدوار بودند كه نتايج راي‌گيري بتواند به عبور دولت از بحران كمك كند، اما اين اتفاق نيفتاد.» او مي‌گويد: «من تصور مي‌كنم كه محافظه‌كاران در هر دو انتخابات مياندوره‌اي پيش‌رو در يوركشاير غربي و دوون شكست خواهند خورد، اما واقعيت اين است كه نبايد تاثير و تبعات اتفاقات اخير را محدود به موضوعات حداقلي نظير اين كرد. آراي بسياري از نمايندگان محافظه‌كار مجلس عوام تحت تاثير اين اتفاقات تغيير خواهند كرد و اين نگراني‌ها براي نمايندگان را بيشتر مي‌كند. از اين پس معيار كليدي نمايندگان براي برخورد با جانسون و دولت او نظرسنجي‌ها خواهد بود و آنها مرتبا وضعيت محبوبيت بوريس جانسون و فاصله او با رقيبش در حزب كارگر را زير نظر خواهند داشت.» به گفته او، اگر فاصله رهبر حزب كارگر با بوريس جانسون كاهش يابد «شورشيان حزب محافظه‌كار ممكن است يك بار ديگر براي پايين كشيدن جانسون از قدرت به صحنه بازگردند.»
كالم پيكرينگ، اقتصاددان بريتانيايي نيز نظر تيم بيل را تاييد مي‌كند. او باور دارد كه هرچند جانسون توانست از استيضاح حزب نجات يابد، اما اين به معناي آن نيست كه كار دولتش مي‌تواند بدون نگراني و مانند گذشته ادامه پيدا كند. پيكرينگ مي‌افزايد: «نفس‌هاي دولت جانسون به شماره افتاده است. اگر جانسون در ماه‌هاي آينده پيشرفت چشمگيري در نظرسنجي‌ها نداشته باشد، احتمالا جانسون با چالش‌هاي جديدي براي رهبري خود مواجه خواهد شد.» به گفته او، خطر بدتر شدن وضعيت اقتصادي در تابستان و همچنين نتايج بد احتمالي در انتخابات مياندوره‌اي آتي، وضعيت عليه نخست‌وزير فعلي بريتانيا مي‌تواند بدتر شود.
احزاب اپوزيسيون در مجلس عوام از مدت‌ها پيش خواستار كناره‌گيري بوريس جانسون از قدرت شده بودند. پس از رسوايي «پارتي‌گيت» علاوه بر حزب كارگر، حزب ليبرال دموكرات و حزب ملي اسكاتلند (SNP) نيز كناره‌گيري جانسون را ضروري مي‌دانند. ايان بلك فورد از اعضاي ارشد حزب ملي اسكاتلند نخست‌وزير فعلي بريتانيا را «مرده متحرك» توصيف مي‌كند و مي‌گويد: «هركس ديگري جاي او بود تا امروز متوجه شرايط شده بود و استعفا مي‌داد.» او تاكيد دارد كه به هرحال بوريس جانسون رفتني است و او در انتخابات سراسري آينده حزب محافظه‌كار را رهبري نخواهد كرد.
روزنامه «گاردين» نوشته است: هر قدر هم كه داونينگ استريت خلاف اين را تظاهر كند، به سه دليل اصلي اين پايان ماجرا براي جانسون نيست و او هنوز از خطر نجسته است. در وهله اول، تا حدي به دليل تحقيق آتي كميته امتيازات در مورد دروغگويي جانسون به نمايندگان پارلمان انگليس و در عين حال، احتمال از دست رفتن دو كرسي حزب محافظه‌كار در انتخابات ويژه ۲۳ ژوئن (دوم تير) در رقابت با حزب كارگر و ليبرال دموكرات‌هاست كه يك بار ديگر نمايندگان حزب محافظه‌كار را به وحشت مي‌اندازد و موضوع رهبري اين حزب را پيش مي‌كشد. طبق اين تحليل، مساله دوم اداره حزب محافظه‌كار است كه پيش از اين هم به اندازه كافي دشوار بود و حالا بيش از گذشته با توجه به ميزان بالاي راي عليه جانسون، غيرقابل كنترل شده است. اين ضربه ماندگاري به اقتدار وي در شرايطي وارد كرده كه «جرمي هانت» جانشين مناسبي به نظر مي‌رسد و درگيري درون حزبي بلندتر و آشكارتر شده است. سوم اينكه اختلافات كنوني حزب محافظه‌كار پابرجاست و به گفته «جسي نورمن» عضو پارلمان انگليس اين موارد تغيير قاطع دولت در انتخابات بعدي را بسيار محتمل‌تر مي‌كند. طبق اين گزارش، جانسون اكنون در همان قايق مارگارت تاچر در سال ۱۹۹۰، جان ميجر در سال ۱۹۹۵ و ترزا مي چهار در سال پيش است و نمايندگان حزب محافظه‌كار با تاييد مجدد او، كار خود را براي انتخاب دوباره بسيار سخت‌تر و احتمال تغيير دولت در انتخابات بعدي را بسيار بيشتر كرده‌اند.