دكتر مصدق را
نبايد قرباني مغالطه كرد!
فريدون مجلسي
دو ماه پيش به مناسبت سالگرد درگذشت مرحوم دكتر مصدق يادداشتي به قلم آقاي ارشك كياني در روزنامه اعتماد خواندم كه چون آن را عينا در دو روزنامه ديگر هم منتشر كرده بودند، در پاسخي به روزنامه اعتماد غلط‌هاي عديده‌اي را كه در آن راه يافته بود گوشزد كردم تا براي جواني كه راه پژوهش در پيش گرفته است تذكري باشد كه پژوهش فقط استناد به مراجع بي‌اعتبار نيست! بلكه به قدري تفكر و تحليل هم نياز دارد. در روزنامه اعتماد روز 20 ارديبهشت 1401 پاسخي از ايشان خواندم كه از يك محقق جوان انتظار نمي‌رفت!
1- ايشان در يادداشت خود نوشته بودند كه مصدق پس از تحصيل در مدرسه سياسي براي ادامه تحصيل به سوييس رفت! با قاطعيت پاسخ دادم كه درست نيست! به جاي اندكي ترديد و اصلاح «پژوهش» به جاي تفكر به سخني بي‌اعتبار از نصرالله شيفته استناد مي‌كنند كه او نوشته ايشان به مدرسه سياسي رفت! فرزند عزيز، پدر مصدق در 9 سالگي او فوت كرد و مادرشان كه دخترعموي شاه بود با مرحوم ديبا ازدواج كرد كه رييس دفتر مظفرالدين ميرزا وليعهد در تبريز بود و براي نوجوان عنوان مصدق‌السلطنه گرفت. مصدق در 12 سالگي به عنوان مستوفي خراسان به مشهد رفت و تا انقلاب مشروطه در سال 1285 در مشهد بود. سال بعد هم محمدعلي شاه مجلس را به توپ بست و مصدق هم براي تحصيل عازم فرنگ شد! فكر نكرديد كي و كجا درس خواند و وارد مدرسه سياسي شد!
2- نوشته بودند مصدق پس از وزارت دادگستري به سمت والي فارس منصوب گرديد. نوشتم نادرست است، به جاي تحقيق باز هم به كتاب بي‌اعتبار نصرالله شيفته استناد كرده‌اند. فرزند عزيز امروز محصلين كار جست‌وجو و تحقيق‌شان آسان شده، بفرماييد در گوگل فهرست كابينه‌هاي ايران پس از مشروطه موجود است. مي‌بينيد كه مصدق پيش از والي‌گري در فارس در فرنگ بوده، وزير نبوده است.
3- مصدق پس از مشروطه به تهران آمد و پس از بمباران مجلس هم از ايران رفت. شعار دادن و آبياري درخت مشروطه به خون صدها جوان ربطي به مرحوم مصدق ندارد، در آن زمان ايشان در پاريس بود.
4- البته تمايل به دست آوردن كرسي حق هر كسي است و تا كسي دنبال آن نباشد در 25 سالگي وكيل اعيان اصفهان نمي‌شود تا رد اعتبارنامه شود.
5- فرمان نخست‌وزيري سيد ضيا از سوي احمد شاه صادر شد و تمرد ايشان و قوام به دليل اين بود كه سيد ضيا را قابل نمي‌دانستند و سه ماه بعد هر دو به كابينه كودتا پيوستند و كنار رضاخان سردار سپه نشستند.
6- منظور از «پس از مجلس ششم ضمن مخالفت با پهلوي اول و استعفاي كامل از مشاغل دولتي!» يعني استعفا پس از مجلس ششم! ضمنا رضا شاه در مجلس پنجم به سلطنت رسيد و مصدق در مجلس ششم با قبول سلطنت او و قانون اساسي جديد نماينده مجلس بود. تا شهريور 1320 كدام مخالفت با پهلوي اول از ايشان ديده شد. تا تير 1319 دامادشان نخست‌وزير بود.
7- بله، پس در يك مورد ايراد به كلمه «تصويب» قرارداد گس گلشاييان نقد درست بوده است!
8- تفكر مصدق موجب استقلال هند شد؟ موجب نهضت كشورهاي غيرمتعهد شد؟ نخستين برخورد مصدق بر سر جزاير ابوموسي و... بود؟ موجب تضعيف منافع شوروي در ايران شد؟ كدام منافع؟
احترام مصدق به خاطر رهبري نهضت ملي كردن نفت براي كسب منافع منصفانه و ايجاد وحدتي ملي در كشوري متشتت بود كه تكميل آن نياز به يافتن و پذيرش راه‌حلي كارشناسانه داشت.