قيمت نان گران مي‌شود؟
نان «كارتي» به تهران رسيد
پس از اجراي طرح موسوم به «هوشمندسازي يارانه آرد و نان» در برخي استان‌هاي ايران، اجراي اين طرح در استان تهران نيز از روز گذشته دوشنبه، ۳۰ خرداد آغاز شده است. دولت در حالي نام اين طرح را «هوشمندسازي يارانه آرد و نان» گذاشته كه به نظر مي‌رسد بيش از هر چيز فروش نان با سيستم جديد نوعي «سهميه‌بندي» باشد. به اين صورت كه آرد مورد نياز براي پخت نان با نرخ يارانه‌اي در يك طرف به صورت «سهميه‌اي» به نانوايي‌ها داده مي‌شود و در كنار آن نانوايي‌هاي آزادپز نيز به كار خود ادامه خواهند داد. در واقع مصرف‌كننده نان در اين سيستم جديد و پيچيده قرار است بين نان يارانه‌اي و نان آزادپز «انتخاب» كند. در واقع دولت مي‌گويد در اين روش ديگر به نانوايي‌ها آرد دولتي نمي‌دهد و به‌ازاي فروش نان به نانوا يارانه نقدي مي‌دهد. استدلال دولت نيز اين است كه آردي كه به نانوايي‌ها تحويل داده شده بايد تبديل به نان شود و سر از بازارهاي ديگر در نياورد. اما نكته‌اي كه فضاي كار را سخت‌تر مي‌كند اينكه با قطع يارانه آرد و پرداخت اين يارانه به صورت نقدي، نانوايان نگرانند كه جبران مابه‌التفاوت آرد يارانه‌اي و آزاد توسط دولت به تاخير بيفتد. بر اساس اعلام حشمت‌الله عسگري، معاون هماهنگي امور اقتصادي استانداري تهران در فرآيند اجراي فاز اول طرح هوشمندسازي يارانه آرد و نان در تهران، نانوايي‌ها به دستگاه كارتخوان مجهز مي‌شوند. معاون استاندار تهران افزود: «اجراي اين طرح در سطح كشور به كاهش هدررفت سالانه بيش از حدود چهار ميليون تن نان منجر مي‌شود.» او همچنين ادعا كرد كه با توجه به يارانه‌اي بودن آردي كه نانوايي‌ها استفاده مي‌كنند، از قاچاق آن در سطح گسترده جلوگيري مي‌شود. مسوولان ادعا مي‌كنند كه سهميه‌بندي نان با هدف مبارزه با قاچاق آرد انجام مي‌شود و قيمت نان تغيير نمي‌كند. بر اساس اين طرح، در مرحله نخست هيچ برنامه‌اي براي تغيير قيمت نان يا سهميه‌بندي آن در دستور كار نيست، اما گفته مي‌شود در فازهاي بعدي، هر خانوار فقط به اندازه سهميه مشخص‌شده مي‌تواند نان بخرد و براي تهيه مقدار بيشتر، بايد مبلغ آن را به قيمت آزاد پرداخت كند.
شيوه كار چگونه است؟
پروژه‌اي كه از امروز قرار است در استان تهران اجرا شود پيش از اين در چند استان از جمله خراسان رضوي، همدان، گيلان، سمنان، فارس، بوشهر، مركزي، زنجان و قزوين به صورت پايلوت اجرايي شده بود و حالا دولت با توجه به اين تجربه، در سطح پايتخت به دنبال آن است. با اجراي اين طرح سهميه آرد در خود نانوايي‌ها تغيير مي‌كند. روش كار به اين صورت است كه سهميه يك نانوايي اكنون مثلا ۲۰۰ كيسه آرد در ماه بوده، اما با اجراي اين طرح به نانوايي‌ها بر اساس تعداد ناني كه به فروش مي‌رسانند، آرد داده مي‌شود؛ بنابراين بر اساس نان فروخته شده به نانوايي آرد مي‌دهند و تغييري در سهميه مصرف‌كننده ايجاد نمي‌شود.به همه نانوايي‌ها دستگاه كارتخوان داده مي‌شود. اين دستگاه «سايا نان كارت» نام دارد كه با دستگاه‌هاي عادي متفاوت است و طوري تعريف شده كه وقتي فردي به نانوايي مراجعه مي‌كند، نوع نان، قيمت و... مشخص مي‌شود. كارت شما هم تعريف شده است و مشخص مي‌شود كه چه كسي، در چه ساعتي، چه ميزان نان خريداري كرده و تمام مشخصات ثبت مي‌شود. در اين دستگاه قسمتي هم براي كنجد و پلاستيك تعريف شده و قيمتش جداگانه مشخص و ثبت مي‌شود. اين دستگاه كارتخوان مجهز به سيستم جي‌پي‌اس است و نمي‌تواند از نانوايي جابه‌جا شود.در طرح دولت، مردم تعداد نان درخواستي خود را در كارتخوان‌هاي هوشمند ثبت و كارت مي‌كشند و از حساب خريدار همان نرخ معمولي نان كم مي‌شود. اين كارتخوان به اين دليل نصب شده است كه تعداد ناني كه نانوا مي‌فروشد، مشخص شود و دولت بر اساس آن يارانه به حساب نانوا مي‌ريزد و در مقابل آرد را به نرخ آزاد به نانوا مي‌دهد.
۶۸۰۰ كارتخوان آماده و تحويل نانوايي‌ها شده است
عسگري همچنين در جلسه كارگروه آرد و نان استان تهران در اين مورد گفت: قيمت نان همان نرخ مصوب سال ۱۴۰۰است و هرگونه افزايش خارج از مصوبه غيرقانوني و با متخلفين برخورد خواهد شد. اجراي فاز اول طرح هوشمندسازي يارانه آرد و نان و نصب كارتخوان‌ها در سطح نانوايي‌هاي استان تهران از روز دوشنبه۳۰ خرداد آغاز شد و تاكنون ۶۸۰۰ كارتخوان آماده و تحويل شده است.به گفته معاون اقتصادي استاندار تهران اجراي اين طرح در سطح كشور باعث كاهش هدررفت سالانه بيش از حدود ۴ ميليون تن نان در كشور خواهد شد و از طرف ديگر با توجه به يارانه‌اي بودن آرد مورد استفاده نانوايي‌ها از قاچاق آن در سطح گسترده‌اي جلوگيري خواهد شد و اجراي اين طرح را عامل مهمي در مديريت مصرف و برنامه‌ريزي براي جلوگيري از سوءمصرف اين كالاي استراتژيك دانست.وي همچنين از دستگاه‌هاي اجرايي و نظارتي ذي‌ربط خواست با تشديد فعاليت گشت‌هاي بازرسي، نظارت لازم را در زمينه‌هاي بهداشتي و قيمت نان به عمل آورده و مانع از هرگونه سوءاستفاده و تخلف شوند.در حال حاضر به 9 هزار واحد نانوايي كشور آرد يارانه‌اي پرداخت مي‌شود، اما فعلا به تعداد 6800 واحد، دستگاه كارتخوان هوشمند آماده براي نصب وجود داشته و بر اساس اعلام استانداري براي مابقي واحدهاي نانوايي نيز اين كارتخوان نصب مي‌شود. به گفته رييس اتحاديه نانوايان سنتي تهران بعد از نصب كارتخوان‌هاي هوشمند، فروش نان با اين دستگاه‌ها انجام مي‌شود اما با توجه به اينكه فعلا آرد يارانه‌اي به واحدهاي نانوايي پرداخت مي‌شود شكل پرداخت يارانه نان تغييري نخواهد داشت.رييس اتحاديه نانوايان سنتي تهران در پاسخ به اينكه آيا قيمت نان بر مبناي آرد يارانه‌اي تغييري نخواهد داشت، گفت: نرخ نان براي 1400 است و قرار بود كه نرخ جديد به نانوايان ارايه شود، اما با اين وجود با افزايش قيمت در اين مقطع موافقت نشده است و نرخ‌هاي سال گذشته اعمال مي‌شود.
دولت وارد حاشيه شده است
علي قنبري، معاون اسبق وزير جهاد كشاورزي گفته است كه دولت متاسفانه در بخش‌هاي مختلف دچار گرفتاري‌ها و مشكلات زيادي است و بي‌خود هم خود را وارد افزايش قيمت‌ها و دخالت در بازار و كنترل بازارها كرده است؛ در صورتي كه دولت نمي‌تواند در چند جبهه بجنگد و در بازارهاي مختلف دخالت كند؛ به خصوص اينكه نان كه مصرف عمومي دارد، به اعتقاد من به اين شكل ورود به مساله نان هزينه‌بر است و تشكيلات نظارتي قوي و سيستم الكترونيكي دقيق مي‌خواهد.به گفته او، من فكر مي‌كنم دولت بي‌موقع وارد اين قضايا شده؛ اين در حالي است كه بايد مسائل اقتصادي و درآمد مردم و مشكل نقدينگي را حل كند. دولت بايد سعي كند بخش سرمايه‌گذاري را تقويت كند؛ هم سرمايه‌گذاري بخش خصوصي و هم سرمايه‌گذاري خارجي.وي درباره تاثير طرح هوشمندسازي يارانه آرد و نان روي مصرف مردم و نيز قاچاق در گفت‌وگو با خبرآنلاين عنوان كرد: من فكر مي‌كنم تاكنون در رابطه با بحث آرد و نان مشكلي نداشتيم و جلوي قاچاق را هم مي‌شود به راحتي گرفت. اما كنترل مصرف و قاچاق با اين شيوه‌اي كه دولت در پيش گرفته، در بلندمدت هزينه زيادي براي اقتصاد كشور دارد و مشكلات را نيز نمي‌توانيم حل كنيم. ما واقعا نمي‌دانيم هدف اصلي از اجراي اين طرح چيست و چرا وارد طرح‌هاي هزينه‌زا شده‌اند.
آردي اضافه‌تر از مصرف مردم به نانواها تخصيص نمي‌يابد
دولت سيزدهم براي اجراي طرح سهميه‌بندي، «ستاد نان» را در وزارت اقتصاد راه‌اندازي كرد؛ ميثم جعفري، دبير اطلاع‌رساني اين ستاد، روز ۲۴ خرداد به يكي از خبرگزاري‌ها گفته بود: «با اجراي اين طرح، مشخص مي‌شود مردم چقدر نان خريده‌اند و به همان ميزان، آرد به آنها اختصاص مي‌يابد و اضافه‌تر از آن، آردي به نانواها تخصيص پيدا نمي‌كند.»اين در حالي است كه برخي كارشناسان معتقدند اجراي اين طرح علاوه بر اينكه تنش ميان نانوايان و مشتريان را بالا مي‌برد، افزايش قيمت نان را در پي دارد؛ زيرا نانوايان مجبور مي‌شوند براي تامين كسري آرد، آن را از بازار آزاد و به چند برابر قيمت تهيه كنند. مسوولان دولتي افزايش قيمت نان را تكذيب كرده و مدعي‌اند قيمت نان تغيير نمي‌كند؛ اما شواهد نشان مي‌دهد آنچه تا پايان سال تغيير نمي‌كند، قيمت نان يارانه‌اي است و بهاي نان آزاد بيشتر خواهد شد. دولت در حالي اين طرح را در دستور كار قرار داد كه نان غذاي اصلي ايرانيان است و به دنبال افزايش بي‌رويه قيمت ساير كالاهاي خوراكي و حذف آنها از سفره مردم، مصرف نان افزايش يافته است.
وعده دولت: قيمت نان يك ريال هم تغيير نمي‌كند
مسوولان دولتي اواخر ارديبهشت ماه جاري وعده داده بودند كه قيمت نان يك ريال هم تغيير نمي‌كند. دولت بارها اعلام كرده كه نان و دارو جزو خط قرمزهاي دولتند و گران نمي‌شوند. باوجود اين وعده‌ها، طرح سهميه‌بندي نان در استان‌هاي ايران به سرعت در حال اجراست و نگراني از افزايش قيمت آن فشار رواني زيادي را به مردم وارد كرده است. هم‌اكنون بهاي ۲۷۰ گرم نان تست در فروشگاه‌ها بيش از ۱۶ هزار تومان است و بهاي ۵۰۰ گرم نان تست نيز از ۲۱ هزار تومان عبور مي‌كند. نان‌هاي سنتي هم كه با آرد يارانه‌اي درجه ۲ تهيه مي‌شوند، وضعيت بهتري ندارند؛ هر دانه نان لواش كه پرخريدارترين نان در ايران به شمار مي‌رود، ۶۵۰ تومان و هر دانه نان بربري دو هزار و ۵۰۰ تومان است. بهاي يك عدد نان سنگك هم سه هزار تومان است. با اين حال، چه كسي است كه تضمين كند با حذف يارانه آرد نانوايي‌ها، قيمت‌ها باز هم افزايش پيدا نكند؟