«اعتماد» عدم ارايه گزارش‌هاي برجامي به صحن و افكار عمومي را بررسي مي‌كند
سكوت مجلس درباره گزارش‌هاي 3ماهه برجامي
گروه سياسي
با پايان عمر دولت دوازدهم به نظر مي‌رسد، ديگر حساسيت‌هاي زايدالوصف نمايندگان اصولگراي مجلس براي آگاهي از كم و كيف مذاكرات و اطلاع از روند كلي گفت‌وگوها فروكش كرده كه ديگر گزارشي از سوي وزارت امور خارجه در خصوص برجام در صحن علني مجلس و افكار عمومي ارايه نشده است. اين در حالي است كه بر اساس تبصره ۱ «ق» اقدام متناسب و متقابل دولت جمهوري اسلامي ايران در اجراي برجام، وزير امور خارجه موظف است روند اجراي توافقنامه (و ابعاد و زواياي گوناگون مذاكرات) را هر سه ماه يك‌بار به كميسيون امنيت ملي مجلس گزارش دهد. اما تكاليف وزارت امور خارجه به همين جا ختم نمي‌شود، در ادامه كميسيون امنيت ملي نيز موظف است هر 6 ماه يك‌بار گزارش اجراي برجام را به صحن علني بهارستان (و متعاقب آن افكار عمومي) ارايه كند تا مهم‌ترين پرونده راهبردي ايران در تيررس افكار عمومي نيز قرار بگيرد. اما بررسي‌هاي دقيق «اعتماد» از راهروهاي بهارستان و وزارت امور خارجه نشان مي‌دهد كه از 21 تيرماه 1400 كه آخرين گزارش تاريخي 3ماهه محمدجواد ظريف در 14بند به مجلس يازدهم ارايه شد تا به امروز گزارشي از سوي وزارت امور خارجه در صحن علني و خروجي رسانه‌هاي گروهي ارايه و منتشر نشده است.
گزارشي كه محمدجواد ظريف در بخش آخر آن با عنوان «وآخر دعوانا» در نامه‌اي از اختلاف‌نظرها در برجام انتقاد كرده و نوشته بود: «اگر به عوض مناقشه و مجادله بر سر اينكه برجام پيروزي قطعي بود يا شكست كامل -كه حتما هيچ يك نبود- همگي كوشيده بوديم بيشترين منفعت را از برجام ببريم، چه بسا شرايط به گونه‌اي ديگر رقم خورده بود.» عباراتي كه معناي آن امروز و با گذشت يك‌سال از عمر فعاليت‌هاي دولت اصولگراي سيزدهم بيشتر نمايان شده است. در آن روزگار ظريف با اشاره به اين واقعيت كه دستاوردهاي امروز را امروز مي‌توان احصا كرد «نه 6ماه ديگر» به آن دسته از جرياناتي كه تصور مي‌كردند، مي‌توان در چشم‌انداز پيش‌دستاوردهاي افزون‌تري كسب كرد و سند اين دستاوردهاي برجامي را نيز به نام دولت تازه بر صدر نشسته نوشت، هشدار داد كه «6ماه ديگر زمان ديگري است و هنگامه‌اي متفاوت.»اما در شرايطي كه نمايندگان در زمان زعامت ظريف بر هرم دستگاه سياست خارجي كشور تلاش زايدالوصفي براي ارايه گزارش‌هاي 3ماهه برجامي داشتند، معلوم نيست چرا در دولت سيزدهم نسبت به اين گزارش‌ها، كمترين حساسيتي را از خود بروز نداده‌اند، به گونه‌اي كه بر اساس اعلام محمد حسن آصفري، عضو هيات رييسه كميسيون شوراها و امور داخلي طي يك‌سال پس از تشكيل دولت سيزدهم كه طبيعتا بايد دو گزارش برجامي در اختيار صحن علني و رسانه‌ها قرار مي‌گرفت، هيچ گزارشي از وزارت امور خارجه و كميسيون امنيت ملي راهي صحن نشده است. اين در حالي است كه بر اساس اعلام شهريار حيدري، عضو كميسيون امنيت ملي و سياست خارجي مجلس تا به امروز سه گزارش از سوي وزارت خارجه راهي كميسيون امنيت شده و يك نشست نيز در دفتر وزارت خارجه براي ارايه گزارش‌هاي برجامي برگزار شده است. اما اين گزارش‌ها در وضعيت محرمانه باقي مانده است.خبرنگار اعتماد براي آگاهي از چند و چون اين ماجرا تماسي را نيز با عليرضا بيگدلي، معاون پارلماني وزارت امور خارجه برقرار كرد تا ابعاد گوناگون موضوع را جويا شود. بيگدلي در شرايطي كه به نظر مي‌رسيد، حتي اطلاعي از اصل موضوع نيز ندارد، پاسخگويي به اين امور را ذيل وظايف سخنگوي وزارت امور خارجه ارزيابي كرد. بايد ديد نمايندگان اصولگرايي كه ظريف را به خاطر يك روز تاخير در ارايه گزارش‌هاي برجامي به شدت مي‌نواختند در برابر اين سكوت عميق دولت و عدم ارايه گزارش خطاب به صحن علني چه واكنشي از خود بروز خواهند داد؟
چرا گزارش‌هاي 6ماهه به صحن ارايه نشده؟
شهريار حيدري، نايب‌رييس كميسيون امنيت ملي و سياست خارجي در پاسخ به اين پرسش «اعتماد» كه بعد از گزارش تيرماه 1400 محمدجواد ظريف خبري در خصوص گزارش‌هاي برجامي وزارت امور خارجه منتشر نشده است، آيا وزارت امور خارجه مطابق قانون گزارش‌هاي 3ماهه و 6ماهه را ارايه كرده است؟ گفت: «بعد از آخرين گزارش ظريف، اميرعبداللهيان نيز سه بار در كميسيون حاضر شد و گزارش‌هاي مرتبط با مذاكرات برجامي را به كميسيون ارايه كرد. يك جلسه هم نشست در وزارت امور خارجه با حضور نمايندگان برگزار شد. گزارش‌هاي ارايه شده در خصوص روند مذاكرات، نتايج مذاكرات و پروسه‌هاي طي شده بوده و به جزييات اشاره نشده بود.»
حيدري در پاسخ به اين پرسش كه اين گزارش‌ها مطابق قانون بايد هر 6ماه در صحن مطرح مي‌شد تا افكار عمومي نيز از آن آگاه مي‌شدند، چرا به اين ضرورت قانوني توجه نشده و محتواي اين گزارش‌ها چه بوده؟گفت: «محتوا اين است كه امريكا كماكان دنبال زياده‌خواهي در مذاكرات است و استراتژي تخريبي گذشته را دنبال مي‌كند و مايل نيست برجام به نتيجه برسد.وزير خارجه به برخي حاشيه‌ها در روند تحقق برجام مثل مسائل منطقه‌اي اشاره كرده است. هرچند اسم عربستان به شفافيت برده نشد، اما امريكايي‌ها معتقدند برخي كشورهاي عربي منطقه كه روابط مناسبي با امريكا دارند و اثرگذارند، مايل به تحقق برجام نيستند. بايد قبول كرد كه رژيم صهيونيستي لابي موثري در امريكا دارد و اين لابي‌ها باعث تاخير در احياي برجام شده است.به هر شكل مذاكرات ادامه دارد و همه اميدواريم بعد از نشست‌هاي قطر بتوان سرانجامي براي آن تعيين كرد.البته برخي توافق‌هاي مطلوب در زمان دولت گذشته صورت گرفت، ان‌شاءالله اين دولت هم تلاش كند تا اين دستاوردها حفظ شود و توافقي به نفع ايران شكل بگيرد.»
او در پاسخ به اين پرسش كه در زمان ظريف، اعلام شد كه مطالبات ايران از جمله خروج سپاه از ليست تحريم‌ها توسط طرف امريكايي پذيرفته شده، اما اين گزاره‌ها در زمان دولت سيزدهم تغيير كرد، فكر مي‌كنيد دليل اين امر چيست؟ گفت: «منطق گفت‌وگو در زمان ظريف متفاوت بود و دو طرف در زمان مذاكرات به دنبال نتايج مطلوب بودند. در دولت جديد علي باقري مسوول مذاكرات شدند و ايشان اعلام كردند هم نتيجه براي‌شان مهم است و هم اينكه قصد دارند زودتر به توافق دست پيدا كنند.خلئي كه ايجاد شده، به دليل رويكرد امريكا و كشورهاي ديگر است. اين تغييرات، برجام را به عقب بازگردانده، آنچه براي ما اهميت دارد توافقي به نفع مصالح عمومي كشور است. در حال حاضر ديگر مذاكرات فرسايشي و زمانبر شده است. بايد ساير كشورها به امريكا فشار بياورند كه زمينه احياي برجام را فراهم كند. يا اينكه اروپا و ساير كشورها مكانيسمي را تدارك ببينند كه ايران بتواند منافع برجامي را برداشت كند.» نايب‌رييس كميسيون امنيت ملي در خصوص اينكه چرا گزارش‌هاي 3ماهه و 6ماهه برجامي در صحن علني قرائت نشده است؟گفت: «اين موضوع به درخواست وزارت امور خارجه بازمي‌گردد. زماني كه گزارش‌هاي ارايه مي‌شود برخي درخواست‌ها ذيل آن مطرح مي‌شود، اين موضوع را بايد از طريق وزارت امور خارجه پيگيري كنيد.»
وزارت امور خارجه بايد پاسخگوي
عدم ارايه گزارش‌ها باشد
يكي ديگر از نمايندگاني كه در جريان گفت‌وگو با «اعتماد» نسبت به موضوع عدم ارايه گزارش‌هاي برجامي توسط وزارت خارجه به صحن علني و افكار عمومي واكنش نشان مي‌دهد، محمد حسن آصفري، عضو كميسيون شوراها و امور داخلي مجلس است. او در اين زمينه مي‌گويد: «اين موضوع به كميسيون خاصي ارتباطي ندارد و همه نمايندگان و افكار عمومي بايد در جريان ريز مذاكرات قرار بگيرند. بر اساس قانون، وزارت خارجه بايد هر 3ماه به كميسيون امنيت و هر 6ماه به صحن گزارش دهد و مجلس را در جريان ريز مذاكرات قرار دهد. اين گزارش‌ها طي يك‌سال گذشته ارايه نشده و از اين منظر دولت و وزارت امور خارجه كوتاهي كرده است.بايد مشخص شود آيا غرب به تعهدات خود عمل كرده است يا نه و مذاكرات در چه وضعيتي قرار دارد؟» آصفري در ادامه خاطرنشان كرد: «اينكه مجلس در جريان قرار نگرفته، تخطي از قانون است. شخصا موضوع را از طريق كميسيون شوراها و هيات رييسه پيگيري مي‌كنيم و چنانچه كوتاهي در اين زمينه صورت گرفته باشد، دولت و وزارت خارجه بايد پاسخ دهند.البته بايد توجه داشت برجام در تابوت قرار گرفته است و ديگر بايد رسما مرگ آن را اعلام كرد.» اين نماينده در پاسخ به پرسشي در اين زمينه كه آيا فكر نمي‌كنيد، تقويت تيم مذاكره‌كننده مي‌تواند اثرات مطلوب‌تري داشته باشد؟گفت: «برخي ادعا مي‌كنند ظريف توانسته بود مطالبات ايران براي بيرون بردن نام سپاه از ليست گروه‌هاي تروريستي را محقق كند. اين ادعا درست نيست، حداقل من چيزي در اين زمينه نشنيدم. اتفاقا بخشي از مشكلات ناشي از آن است كه مذاكره‌كنندگان قبلي نتوانستند، ضمانت‌هاي لازم براي اجراي برجام را اخذ كنند. اما در كل عدم ارايه گزارش به صحن و مردم خطايي است كه دولت و وزارت خارجه مرتكب شده‌اند و بايد در خصوص آن پاسخگو باشند.» گفتني است، خبرنگار «اعتماد» براي آگاهي از ديدگاه‌هاي وزارت خارجه تماسي را با عليرضا بيگدلي، نماينده پارلماني وزارت خارجه برقرار كرد تا ديدگاه او را درباره چرايي عدم ارايه گزارش‌هاي 3ماهه و 6ماهه جويا شود. بيگدلي كه گويا از اصل موضوع بي‌خبر بود در پاسخ به پرسش‌هاي خبرنگار اعتماد اعلام كرد كه بايد موضع از طريق سخنگوي وزارت خارجه دنبال شود و حاضر به اطلاع‌رساني در اين زمينه نشد. «اعتماد» آماده است تا در فرصت‌هاي آينده توضيحات وزارت خارجه در اين زمينه را منعكس كند.