مشاور امنيت ملي پيشين ايالات متحده
به نقش داشتن اين كشور در كودتاهاي مختلف اعتراف كرد
كاخ سفيد، ستاد بين‌المللي كودتا
محمدحسين لطف‌الهي
مقام‌هاي ارشد امريكايي براي صحبت درباره نقش ايالات متحده در اتفاقاتي نظير براندازي يك حكومت در ديگر نقاط دنيا يا به راه‌انداختن كودتا، حتي اگر مستندات و دلايل آشكاري نيز در اين خصوص وجود داشته باشد، بسيار محافظه‌كارانه عمل مي‌كنند و به سختي حاضر مي‌شوند مسووليتي را متوجه واشنگتن بدانند؛ اين قاعده اما شامل جان بولتون مشاور امنيت ملي رييس‌جمهور امريكا در دوره رياست‌جمهوري دونالد ترامپ نمي‌شود. جان بولتون، روز سه‌شنبه در گفت‌وگو با شبكه خبري سي‌ان‌ان در حالي كه موضوع بحث ارتباطي به نقش ايالات متحده در سازماندهي كودتا در ديگر نقاط دنيا پيدا نمي‌كرد، گفت كه در دوره حضور در دولت در سازماندهي «چند كودتا» نقش داشته است.سفير سابق ايالات متحده در سازمان ملل و مشاور سابق امنيت ملي رييس‌جمهور امريكا كه براي تحليل اتهامات مطرح شده عليه ترامپ در جلسه استماع كميته ششم ژانويه در كنگره در برنامه جيك تپر، مجري مطرح شبكه تلويزيوني سي‌ان‌ان حاضر شده بود ضمن تاكيد بر اينكه دونالد ترامپ آنقدر توانايي ندارد كه «كودتاي به دقت برنامه‌ريزي‌شده» انجام دهد، گفت: «به عنوان كسي كه به برنامه‌ريزي كودتا -اينجا نه بلكه كشورهاي ديگر- كمك كرده، مي‌دانيد (كودتا) كار زيادي مي‌طلبد و اين كاري نبود كه او (ترامپ) موفق به انجام آن شده باشد.»دونالد ترامپ، رييس‌جمهور سابق امريكا از سوي اعضاي كنگره به تحريك خشونت‌ورزي در آخرين تلاش براي ماندن در قدرت پس از شكست در انتخابات رياست‌جمهوري سال ۲۰۲۰ متهم شده است.در ادامه جيك تپر از بولتون پرسيد كه به كدام تلاش‌ها براي كودتا اشاره مي‌كند. بولتون پاسخ داد قصد ندارم وارد جزييات شوم اما بلافاصله گفت كه در كتاب خاطراتش كه سال 2020 منتشر شد به مساله ونزوئلا اشاره كرده است. او سپس افزود: «معلوم شد كه موفقيت‌آميز نبود. نه اينكه ما خيلي هم در آن نقش داشتيم، اما ديدم كه يك اپوزيسيون چه احتياجاتي براي سرنگوني رييس‌جمهوري دارد كه غيرقانوني انتخاب شده است.» بولتون در پاسخ به اين پرسش كه «احتمالا مواردي فراتر از ونزوئلا وجود دارد كه شما به ما نمي‌گوييد» اين موضوع را تاييد كرده و گفته «مطمئنا وجود دارد.»بولتون در صحبت‌هايش گفت كه سرنگوني يك دولت خارجي و غصب قدرت «كار زيادي» مي‌برد. با اين حال اين مقام سابق دولت ترامپ گفت كه توصيف تلاش‌هاي اين رييس‌جمهوري سابق براي باطل كردن نتيجه انتخابات ۲۰۲۰ و ماندن در قدرت با عناويني مثل «كودتاي به دقت برنامه‌ريزي شده»، «اشتباه» است. جان بولتون به مجري سي‌ان‌ان گفت: «اين روشي نيست كه دونالد ترامپ كارها را پيش ببرد. كارش، زياده‌گويي از يك ايده نيمه كاره، به يك ايده نيمه كاره ديگر است. طرحي رد مي‌شود و طرح ديگري مي‌آيد. اين كاري است كه او انجام مي‌داد. همان‌طور كه گفتم، هيچ كدام از آنها قابل دفاع نيستند اما شما بايد ماهيت مشكل دونالد ترامپ را درك كنيد.» جيك تپر در مخالفت با صحبت‌هاي اين سفير پيشين امريكا در سازمان ملل گفت كه لزوما يك نفر براي طراحي كودتا نبايد با استعداد و زيرك باشد و اين موجب شد تا اين معمار جنگ عراق درباره تلاش‌هاي پيشين خود براي به راه انداختن كودتاها و با اشاره به آن تجربه‌ها بخواهد به تحليل حادثه ششم ژانويه بپردازد. اين مشاور سابق ترامپ در ادامه صحبت‌هايش درباره ترامپ اظهار كرد: درنهايت او آشوبگران را به سمت كنگره رها كرد و در اين شكي نيست. اما نه براي ساقط كردن قانون اساسي، بلكه براي خريد زمان بيشتر براي اينكه مسووليت را به گردن ايالات بيندازند تا كار را دوباره انجام دهند و اين مساله را به شكل ديگري حل كنند و اگر شما اين را باور نكنيد، بيش از حد واكنش نشان خواهيد داد. جان بولتون سال ۲۰۱۹ به عنوان مشاور امنيت ملي كاخ سفيد علنا از درخواستي كه خوان گوايدو، رهبر اپوزيسيون ونزوئلا از ارتش اين كشور داشت تا براي براندازي دولت نيكلاس مادورو به كمك او برود، حمايت كرد. بولتون معتقد بود كه انتخاب مجدد مادورو به عنوان رييس‌جمهور ونزوئلا نامشروع بوده است. در نهايت اما مادورو همچنان در قدرت باقي ماند.
«افتخار مي‌كنم، نگذاشتم بولتون وزيرخارجه شود»
اظهارات جان بولتون، مشاور پيشين امنيت ملي كاخ سفيد با واكنش‌هاي بسياري مواجه شد. رند پال، نماينده ايالت «كنتاكي» در مجلس سناي امريكا و عضو جمهوري‌خواه كميته روابط خارجي در توييتي نوشت: «ممانعت از وزير خارجه شدن جان بولتون، يكي از غرورآميزترين لحظات زندگي من است».ديميتري پوليانسكي، معاون نمايندگي دايم روسيه در سازمان ملل به اظهارات بولتون واكنش نشان داد و در پيامي توييتري خواستار اذعان نقش اساسي امريكا در «كودتاي سال ۲۰۱۴ اوكراين» شد. پوليانسكي نوشت: «عجب راز آشكاري! اينكه ايالات متحده تلاش كرد رييس‌جمهور ونزوئلا را ساقط كند جزو دانش همگاني است. اكنون منتظر اذعان به نقش حياتي ايالات متحده در كودتاي غيرقانوني ميدان در اوكراين در سال ۲۰۱۴ هستيم البته اين موضوع هم يك راز آشكار است.» اشاره معاون نمايندگي دايم روسيه در سازمان ملل به تحولات سال ۲۰۱۴ است كه به دنبال آن «ويكتور يانوكوويچ»، رييس‌جمهور وقت اوكراين به دنبال اعتراضات مورد حمايت امريكا و غرب، مجبور به فرار از كشور شد، دولتش سقوط كرد و يك دولت غرب‌گرا بر سر كار آمد. مقام‌هاي مختلف روسي بارها پيش از اين ساقط شدن دولت روسگراي يانوكوويچ در اوكراين را «كودتا» خوانده و امريكا و برخي متحدان اروپايي آن را مقصر اين كودتا دانسته‌اند.اوليويه اندانگيره، ديپلمات ارشد رواندايي نيز پرسيد: «سخنراني بعدي امريكايي‌ها درباره دموكراسي، ارزش‌ها و حقوق بشر در چه زماني خواهد بود؟» جيم لوب مدير انديشكده لوب لاگ در اين باره مي‌نويسد: «او (بولتون) دقيقا به كدام كودتا اشاره مي‌كند؟ او پيش از اين فقط دستيار وزير خارجه در امور كنترل تسليحات، سفير در سازمان ملل و پس از سال‌ها براي مدت كوتاهي مشاور امنيت ملي بود. اشاره او به كودتاي سال 2019 در ونزوئلاست كه اتفاقا بسيار هم ضعيف برنامه‌ريزي شده بود؟ يا منظورش حوادث سال 2000 در فلوريداست؟ واقعا اسرارآميز است.»
ايالات متحده و براندازي نظام‌هاي سياسي
امريكايي‌ها سابقه‌اي طولاني در دخالت در امور ديگر كشورها به منظور حاكم ساختن جريان‌هاي طرفدار خود دارند. واشنگتن‌پست نوشته است كه تنها در فاصله سال‌هاي 1947 تا 1989 كه جنگ سرد در جريان بود، ايالات متحده 72 بار براي تغيير نظام سياسي در ديگر كشورها اقدام كرده است. اين گزارش همچنين مطرح مي‌كند كه از ميان اين 72 اقدام، 66 مورد عمليات مخفيانه و 6 مورد نيز عمليات‌هايي بوده كه آشكارا از سوي دولت ايالات متحده و آژانس‌هاي اطلاعاتي و نيروهاي نظامي اين كشور انجام شده است. علاوه بر اين، از 66 مورد عمليات مخفي 26 مورد آن منجر به نتيجه شده و 40 مورد نيز شكست خورده كه آماري جالب توجه به نظر مي‌آيد. از 66 عمليات مخفيانه، 36 مورد شامل حمايت از گروه‌هاي مسلحي بوده كه عليه دولت‌هاي مستقر مبارزه مسلحانه مي‌كردند. 16 مورد نيز دخالت در انتخابات ديگر كشورها از طريق حمايت‌هاي مالي، تبليغاتي و مشاوره به كانديداها بوده است.يكي از عمليات‌هاي مخفيانه ايالات متحده، كودتاي سال 1953 (1332 ه.ش) عليه دولت دكتر محمد مصدق در ايران است.اين آمارها نشان مي‌دهد، ايالات متحده به عنوان كشوري كه در تمام طول جنگ سرد و با مقابله به مثل ابرقدرتي نظير شوروي سابق اقدام به تغيير نظامي سياسي ديگر كشورها مي‌كرده، در دوره پساجنگ سرد و زماني كه رقيبي پيش روي خود نمي‌ديد نيز به اين اقدامات ادامه داده است.