سكوت در واكنش به تصاوير و مشاهدات شهروندان
شواهد جديد «اعتماد» از دستور به تمديد انقضاي پاستوكووك
تزريق آسترازنكاي تاريخ مصرف گذشته را تكذيب كردند
بنفشه سام‌گيس
5 روز بعد ازآنكه «اعتماد» تصاوير و توضيحاتي از برخي شهروندان درباره تزريق واكسن استرازنكاي تاريخ مصرف گذشته در مشهد و تهران دريافت كرد، ديروز هم، نامه‌اي به «اعتماد» رسيد كه حكايت از مكاتبه مسوولان وزارت بهداشت براي تمديد يك‌ساله تاريخ اعتبار واكسن پاستوكووك داشت. به استناد اين نامه، 17 خرداد امسال، محمد مهدي گويا؛ رييس مركز مديريت بيماري‌هاي واگير وزارت بهداشت، خطاب به معاونان بهداشتي دانشگاه‌هاي علوم پزشكي، درخواست مديركل امور داروي سازمان غذا و دارو براي افزايش يك ساله تاريخ انقضاي واكسن پاستوكووك را ضميمه كرده و خواستار اقدامات لازم شده و رونوشت اين نامه را هم براي دبيرخانه معاونت بهداشت دانشگاه‌هاي علوم پزشكي تهران و شهيد بهشتي ارسال كرده است.
تاريخ انقضاي آسترازنكا را دستكاري كردند
هفته گذشته، شهرونداني از مشهد و تهران به «اعتماد» و برخي خبرنگاران گفتند كه در مراجعه به پايگاه‌هاي واكسيناسيون، واكسن‌هاي آسترازنكايي به ايشان تزريق شده كه دو تاريخ انقضا داشته؛ تاريخ انقضاي اصلي كه توسط كارخانه توليدكننده روي ويال واكسن درج شده و مويد اين بوده كه مهلت مصرف اين ويال، تا پايان ماه 6 سال جاري ميلادي (ژوئن) است. تاريخ انقضاي دوم، يك برچسب وطني بوده كه نشان مي‌داد مهلت تزريق اين ويال تا روز 17 جولاي (26 تير) سال جاري ميلادي است. مسوولان پايگاه‌هاي واكسيناسيون، به شهروندان گفته‌اند كه برچسب دوم با دستور وزارت بهداشت روي ويال واكسن چسبانده شده است.دراولين واكنش، سيدمحسن زهرايي، رييس اداره بيماري‌هاي قابل پيشگيري با واكسن وزارت بهداشت در يك جواب غيررسمي به خبرنگار ايسنا گفته بود: «اين واكسن‌ها، قانونا بايد جمع‌آوري مي‌شد.»
پاسخ‌هاي بعدي از ساير مسوولان وزارت بهداشت، حكايت ديگري داشت. طي روزهاي گذشته، مسوولان وزارت بهداشت، بدون آنكه بابت علت تزريق واكسن آسترازنكايي كه طبق اعلام كارخانه توليدكننده تا پايان ژوئن اعتبار داشته اما توسط وزارت بهداشت ايران، تا 17 جولاي تمديد اعتبار شده، جواب روشني بدهند، كل صورت مساله را با اين جواب‌هايي كه مي‌خوانيد پاك كردند:
مديركل امور داروي سازمان غذا و دارو:« تاريخ انقضاي واكسن داخلي و وارداتي از سوي سازمان غذا و دارو بر اساس مستندات توليدكننده، تعيين و روي ليبل به همراه كد UID در سامانه مركزي تيتك ثبت مي‌شود، حتي اگر يك روز از مجوز سازمان غذا و دارو بگذرد، امكان ثبت در سيستم الكترونيك وجود نخواهد داشت و پيام خطاي تاريخ منقضي بودن فرآورده صادر مي‌شود. دارو و واكسن فرآورده‌هايي هستند كه نسبت به تاريخ انقضاي‌شان بايد كاملا دقت و حساسيت داشت؛ اگر تاريخ دارو و واكسن منقضي شود به هيچ وجه نبايد استفاده شود و بحث بي‌ضرر يا بي‌خطر بودن آن بي‌معني است. واكسن‌هاي موجود و مورد استفاده در كشور، تاريخ انقضاي معلوم و تاييد شده سازمان غذا و دارو را دارند و بعد از انجام آزمايش‌هاي دقيق و مجوز مصرف، در كشور قابل استفاده است؛ بنابراين تاريخ مصرف واكسن‌هاي كوويد-۱۹ پس از بررسي مستندات توليدكننده و آزمايش‌هاي دقيق، توسط سازمان غذا و دارو تعيين مي‌شود.»
رييس اداره بيماري‌هاي قابل پيشگيري با واكسن وزارت بهداشت: «هيچ مركز واكسيناسيوني واكسن كروناي تاريخ مصرف گذشته تزريق نمي‌كند و سامانه الكترونيكي واكسيناسيون هم اصلا اجازه ثبت واكسن تاريخ مصرف گذشته را نمي‌دهد. در ايران اصلا امكان ثبت واكسن تاريخ مصرف گذشته وجود ندارد. اگر مردم در جايي با تزريق واكسن تاريخ مصرف گذشته مواجه شدند، حتما درباره آن از مركز سوال كنند، روي واكسن‌ها را بخوانند و از افراد تزريق‌كننده درباره آن سوال كنند. از نظر وزارت بهداشت واكسن تاريخ مصرف گذشته نبايد تزريق شود و تزريق هم نمي‌شود. همه واكسن‌ها مانند داروها داراي تاريخ توليد و انقضا هستند و اگر واكسني در زماني كه تاريخ انقضا دارد استفاده نشود و منقضي شود، امحا خواهد شد.»
رييس اداره بيولوژيك سازمان غذا و دارو: «آخرين واكسن‌هاي آسترازنكا تا 17 جولاي تاريخ مصرف دارند.»
علاوه بر اينكه‌علت دستكاري تاريخ انقضاي واكسن وارداتي كه به تشخيص كارخانه توليدكننده، تا پايان ژوئن تعيين شده بوده‌اما بنا به صلاحديد مسوولان وزارت بهداشت تغيير كرده و به مدت 17 روز افزايش يافته، همچنان در هاله‌اي از ابهام است، حالا نامه‌نگاري مسوولان سازمان غذا و دارو و متعاقب آن، رييس مركز مديريت بيماري‌هاي واگيردار وزارت بهداشت براي تمديد يك ساله اعتبار واكسن ايراني، بر پيچيدگي كل داستان افزوده است. طبق اعلام مسوولان انيستيتو پاستور ايران، آخرين محموله واكسن‌هاي پاستوكووك، سال گذشته توليد شد و تاريخ مصرف آن طبق برچسب ممهور روي ويال واكسن، 6 ماهه و تا آوريل 2022 (11 ارديبهشت سال جاري) بوده است. عليرضا بيگلري - رييس بركنار شده انيستيتو پاستور كه مسووليت پاسخگويي درباره واكسن پاستوكووك را هم داشت - در آخرين گفت‌وگوي رسانه‌اي خود اعلام كرد كه زمستان سال گذشته، كل تعهد واكسن اين موسسه شامل 15 ميليون دوز واكسن پاستوكووك در قالب دو محموله 7 و 8 ميليون دوز، به وزارت بهداشت تحويل داده شده است. از ارديبهشت امسال و پس از انتصاب رييس جديد انيستيتو پاستور هم هيچ خبري درباره توليد جديد اين برند واكسن منتشر نشده، بنابراين موجودي اين برند همان 15 ميليون دوز اعلام شده است كه تاريخ اعتبار ان هم 6 ماه بوده است. اگر طبق گفته رييس اداره بيماري‌هاي قابل پيشگيري با واكسن وزارت بهداشت، واكسن‌ها مانند داروها داراي تاريخ توليد و انقضا هستند و اگر واكسني در زماني كه تاريخ انقضا دارد استفاده نشود و منقضي شود، بايد امحا شود، مسوولان سازمان غذا و دارو حالا بايد پاسخ بدهند كه تاريخ انقضاي كدام دارو را مي‌توان دستكاري كرد و تغيير داد و يك سال پس از پايان مهلت مصرف، تمديد كرد؟ طبق اعلام مديركل امور داروي سازمان غذا و دارو، واكسن‌هاي موجود و مورد استفاده در كشور، تاريخ انقضاي معلوم و تاييد شده سازمان غذا و دارو دارند. چگونه ممكن است كه تاريخ انقضاي يك واكسن ايراني، در ابتدا تا 11 ارديبهشت تعيين شده ولي حالا مجوز مي‌گيرد كه تا يك‌سال ديگر هم تمديد شود؟ طبق اعلام مسوولان انستيتوپاستور، واكسن پاستوكووك، زمستان سال گذشته، پس از طي شدن تمام مراحل كارآزمايي باليني و قرار گرفتن در مسير توليد انبوه، اين قابليت را نشان داد كه حتي به عنوان دوز يادآور هم استفاده شود. بنابراين، تاريخ انقضاي واكسني با اين قابليت، طبق منطق عمومي، همان تاريخي است كه كارخانه توليدكننده، در زمان بسته‌بندي و تحويل به وزارت بهداشت، روي ويال‌ها درج مي‌كند. آيا درخواست مديران سازمان غذا و دارو براي تمديد يك‌ساله اعتبار مصرف اين واكسن ايراني را بايد به اين حساب گذاشت كه عوامل توليد، آگاهي كافي درباره ميزان پايداري و اثربخشي محصول خود نداشته‌اند و حالا مسوولان سازمان غذا و دارو متوجه شده‌اند كه تاريخ ممهور روي ويال واكسن، تا يك‌سال ديگر هم مي‌تواند كش بيايد تا پاستوكووك، اولين واكسن كروناي جهان باشد كه انقضاي بيش از 18 ماه دارد؟