تحليل رسانه‌هاي بين‌المللي از تحركات ديپلماتيك روز سه‌شنبه در تهران
تحريم و جنگ اوكراين
روابط ايران و روسيه را نزديك‌تر كرد
محمدحسين لطف‌الهي
پايتخت ايران روز سه‌شنبه ميزبان نشست سه‌جانبه آستانه بود. نشستي كه علاوه بر نمايش همسويي‌ها و اختلاف‌نظرهاي ايران، روسيه و تركيه در موضوع سوريه، در حاشيه آن گفت‌وگوهاي دوجانبه مهمي ميان ايران و روسيه و تركيه انجام شد كه با دقت از سوي مقام‌ها و رسانه‌ها در كشورهاي منطقه و جهان دنبال مي‌شد.
از نگاه مقام‌هاي امريكايي، نزديك شدن مواضع ايران به روسيه در موضوع جنگ اوكراين و حمايت مقام معظم رهبري از «به دست گرفتن ابتكار عمل» از سوي روسيه مهم‌ترين مساله به حساب مي‌آمد. جان كربي، سخنگوي شوراي امنيت ملي كاخ سفيد در نشستي خبري كه شامگاه سه‌شنبه برگزار شد، سفر ولاديمير پوتين رييس‌جمهور روسيه به ايران را نشانه «انزواي روسيه» توصيف كرد.
سخنگوي شوراي امنيت ملي كاخ سفيد در پاسخ به پرسشي در خصوص ارزيابي دلايل سفر ولاديمير پوتين به تهران اظهار داشت: «سه نكته درباره اين سفر مدنظرم است. اول اينكه ميزان انزواي آقاي پوتين و روسيه را نشان مي‌دهد كه مجبور شده براي دريافت كمك به ايران روي بياورد.» او اضافه كرد: نكته دوم اين است كه صنايع دفاعي روسيه با سختي و مشكل مواجهند و قادر نيستند نيازهاي جنگ در اوكراين را برآورده كنند. جان كربي در ادامه تاكيد كرده است كه تجهيزات نظامي روسيه از جمله تانك‌ها و هواپيماها در هدف‌گيري دقيق با مشكل مواجهند به ويژه در ارتباط با قطعات ميكروالكترونيك مشكل دارند كه به دليل تحريم قادر نيستند (قطعات) مورد نياز را وارد كنند. سخنگوي شوراي امنيت ملي كاخ سفيد در ادامه اظهار داشت: نكته ديگر اين است كه اين سفر نشانه آن است كه ولاديمير پوتين قصدي براي پايان دادن به جنگ در اوكراين ندارد و نمي‌خواهد با حسن نيت وارد مذاكره شود تا با آقاي زلنسكي به توافقي دست يابد. او اضافه كرد: بلكه برعكس ولاديمير پوتين قصد دارد صدها هواپيماي بدون سرنشين بخرد و به كشتن اوكرايني‌ها ادامه دهد.
نيويورك‌تايمز معتقد است كه سفر پوتين به ايران دستاورد ويژه‌اي براي روسيه داشت. اين روزنامه نوشته است: «ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه روز سه‌شنبه در يكي از معدود سفرهاي بين‌المللي خود پس از آغاز جنگ اوكراين يك جايزه قابل توجه به دست آورد؛ ديدار با رهبر يك كشور مهم كه از تهاجم روسيه به اوكراين حمايت كرد.» اين روزنامه نزديك شدن بيش از پيش تهران و روسيه را به «سيگنالي» تعبير كرده كه نشان مي‌دهد همزمان با اعمال تحريم‌هايي شبيه به تحريم‌هايي كه اقتصاد ايران را سال‌هاست تحت فشار قرار داده عليه روسيه، روابط تهران و مسكو در حال تبديل شدن به يك «شراكت واقعي» است. نيويورك‌تايمز در خصوص اجلاس آستانه نيز نوشته است كه به‌رغم اختلافاتي كه ميان روساي جمهور سه كشور ايران، روسيه و تركيه بر سر برخي موضوعات در سوريه وجود داشت، هر سه آنها تلاش كردند بيشتر بر همسويي‌ها و اشتراكات تاكيد كنند.
نشريه پوليتيكو نوشته است كه سفر به تهران براي پوتين از نظر داخلي نيز اهميت فراواني دارد، چراكه درست وقتي غرب همه تلاش خود را براي منزوي ساختن روسيه به كار بسته، رييس‌جمهور اين كشور در فاصله كوتاهي پس از سفر جو بايدن رييس‌جمهور ايالات متحده به خاورميانه عازم يكي از مهم‌ترين كشورهاي خاورميانه مي‌شود و در نشستي سه‌جانبه شركت مي‌كند.
از نظر رژيم اسراييل نزديك‌ترين متحد خاورميانه‌اي ايالات متحده، سفر ولاديمير پوتين رييس‌جمهور روسيه به ايران زمينه‌ساز يك نگراني بزرگ است. نشريه جروزالم پست مي‌نويسد: «اسراييل در رابطه با روسيه در موقعيت كاملا نامطمئني قرار دارد و از زمان آغاز جنگ اوكراين تلاش كرده تا از دشمني با اين ابرقدرت (روسيه) خودداري كند تا بتواند بدون محدوديت به حملات خود عليه اهداف ايراني در سوريه ادامه دهد.» به نوشته اين نشريه «اگر يكي از نتايج سفر رييس‌جمهور روسيه به ايران اين باشد كه توانايي اسراييل در خصوص حملات عليه اهداف ايراني در سوريه و جلوگيري از انتقال تسليحات ايراني از طريق سوريه محدود شود، در واقع دولت يهود با يك مشكل جدي مواجه شده است.» رام بن باراك، رييس كميته دفاعي و سياست خارجي پارلمان اسراييل نيز در اين خصوص به كان گفته: «حضور رييس‌جمهور روسيه در اجلاس تهران دردسرساز است، چراكه همكاري ايران و روسيه با توجه به توانايي تكنولوژيكي مسكو مي‌تواند از بسياري جنبه‌ها دردسرساز باشد.» بر اساس ترجمه خبرگزاري تسنيم، پايگاه عبري‌زبان كيكار در تحليلي در رابطه با سفر «ولاديمير پوتين» به تهران نوشت: رييس‌جمهور روسيه تلاش دارد تا از طريق ايران و تركيه تحريم‌ها و بايكوت بين‌المللي‌اش را دور زده و كم اثر كند. روزنامه يسراييل‌هيوم هم اين سفر را انتقام پوتين از غرب توصيف كرد و نوشت: رهبر ايران به پوتين نسبت به فريب‌هاي غرب هشدار داد.
وب‌سايت بريتانيايي بي‌بي‌سي به بررسي مواضع روسيه در نشست آستانه كه روز سه‌شنبه در تهران برگزار شد، پرداخته است. بي‌بي‌سي مدعي است مواضع ولاديمير پوتين در خصوص تصميم تركيه براي حمله نظامي به سوريه با رفتار او تناقض دارد. در گزارش اين شبكه خبري آمده است: پوتين در تهران در خصوص مساله سوريه اعلام كرد كه «بحران سوريه تنها از طريق سياسي و ديپلماتيك قابل حل است... با رعايت دقيق اصول اساسي احترام به حاكميت، استقلال، وحدت و تماميت ارضي.» همين شخص پنج ماه قبل به اوكراين حمله كرد و هيچ حرفي از اصول اساسي احترام به حاكميت، استقلال، وحدت و تماميت ارضي به ميان نياورد.
بي‌بي‌سي پيام‌هاي سفر پوتين به تهران و نزديك‌تر شدن روابط ايران و روسيه را اينچنين توصيف مي‌كند: «روسيه مي‌خواهد بگويد وقتي صحبت از متحدان به ميان مي‌آيد، تعداد زيادي ماهي ديگر در دريا براي صيد وجود دارد - شايد در غرب وجود نداشته باشد اما دست‌كم در شرق وجود دارد - و اين يعني روسيه اصرار دارد كه منزوي نخواهد ماند. پيام ديگر مسكو اين است كه شما مي‌توانيد روسيه را تحريم كنيد، اما نمي‌توانيد آن را به حاشيه ببريد. شما نمي‌توانيد مسائل كليدي بين‌المللي - از بحران غذايي تا توافق هسته‌اي ايران - را بدون كمك روسيه حل كنيد.»
همچنين روزنامه اينديپندنت، چاپ لندن نيز با بيان اينكه ديدار مقامات ارشد ايران، تركيه و روسيه در تهران «نمايش وحدت سياسي» و احتمالا اتحاد نظامي آنان است، نوشت: اين ديدار به‌طور مشخص، مشابه ژئوپليتيك ديدار اخير بايدن با شركاي اصلي خود در آسياي غربي است. اين رسانه چاپ لندن، بحران سوريه را مساله ظاهرا اصلي نشست سران ايران، تركيه و روسيه در تهران عنوان كرد و نوشت: در ماه‌هاي گذشته، اتفاق خارق‌العاده‌اي در سوريه نيفتاده كه به خاطر آن، اين نشست برگزار شود اما باتوجه به تلاش واشنگتن براي انزواي مسكو و تهران، پاي موضوعات امنيتي ديگري در ميان است. اينديپندنت با اشاره به تيره شدن روابط تركيه با ديگر اعضاي ناتو نوشت: تهران، آنكارا و مسكو در نشست تهران تلاش مي‌كنند بيهوده بودن تلاش‌هاي واشنگتن براي به چالش كشيدن‌شان را به رخ بكشند. اين روزنامه انگليسي به نقل از ديميتري اوستافيف، تحليلگر روس نوشت: اروپا و امريكا به همه براي قطع روابط با روسيه فشار آورده‌اند، اما گذشت چهار ماه از اين سياست خصمانه، ناكارآمدي آن را ثابت كرد. اينديپندنت، سفر پرحاشيه بايدن به آسياي غربي و ديدارش با مقامات رژيم اسراييل و عربستان در هفته گذشته را يادآور شد و نوشت: هدف سفر بايدن تقويت روابط با اين طرف‌ها و ايجاد جبهه واحدي عليه روسيه و ايران بود و برگزاري نشست مقامات ارشد روسيه و تركيه در تهران، يك هفته بعد از اين سفر معنادار است. اين روزنامه تاكيد دارد كه منافع روسيه و ايران در سال‌هاي اخير به‌طور فزاينده‌اي همسو شده است. اينديپندنت به نقل از نيكول گراجوسكي يك محقق در انديشكده بلفر نوشت: از زمان شروع جنگ اوكراين، روسيه به تقويت روابط با ايران بيشتر توجه كرده است. در همين حال روزنامه گاردين با انتشار گزارشي به حضور رجب طيب اردوغان رييس‌جمهوري تركيه در ايران و جلسات سران سه كشور، در خصوص آخرين تحولات اوكراين، حل بحران سوريه و همچنين توافق هسته‌اي ايران اشاره كرد. بر اساس ترجمه ايرنا، اين گزارش مي‌افزايد: مذاكرات سه‌جانبه رييس‌جمهور روسيه با ابراهيم رييسي از ايران و رجب طيب اردوغان از تركيه پس از سفر اخير جو بايدن، رييس‌جمهور امريكا به خاورميانه، به عنوان نشانه‌اي از تداوم نفوذ پوتين در منطقه ديده مي‌شود. گاردين افزود: انتظار مي‌رود رهبران سه كشور به صورت دوجانبه و همچنين در چارچوب روند آستانه با يكديگر ديدار كنند. اين گفت‌وگوها همچنين ممكن است به تجربه طولاني ايران در دور زدن تحريم‌هاي امريكا و اينكه آيا فضايي جهت همكاري بين مسكو و تهران براي شكست اقدامات ايالات متحده وجود دارد يا خير، اشاره كند. اين نشريه انگليسي افزود كه رهبران روسيه و ايران به دنبال كاهش وابستگي كشور به دلار امريكا هستند.
اسكاي‌نيوز هم با انتشار گزارشي در وب‌سايت خود نوشت كه ايران دومين مقصد پوتين به خارج از مرزهاي اتحاد جماهير شوروي سابق، به شمار مي‌رود تا پس از جنگ در اوكراين، اتحاد با شركاي معدودي را كه مسكو هنوز از آن برخوردار است، تقويت كند. اين شبكه خبري افزود: پوتين تحريم‌هاي غرب عليه مسكو را اعلان جنگ اقتصادي توصيف و تلاش‌هاي خود را براي ديپلماسي بين‌المللي روي چين، هند و تهران متمركز كرده است.