امريكا و مواجهه با واقعيتي جديد در منطقه ايندوپاسيفيك
شكاف ميان جزاير سليمان و ايالات متحده عميق‌تر شد
محمدحسين لطف‌الهي|تغيير راهبرد جزاير سليمان در قبال مساله تايوان و امضاي توافق امنيتي ميان اين كشور و چين، نگراني‌هاي زيادي را براي ايالات متحده و متحدان اين كشور در منطقه اقيانوس هند-اقيانوس آرام ايجاد كرده بود؛ اقدام اخير دولت جزاير سليمان اما اين نگراني‌ها را تشديد كرده است. دولت جزاير سليمان اعلام كرد تمام برنامه‌هاي ورود كشتي‌هاي نظامي ايالات متحده و ساير كشورهاي خارجي را به بنادر خود موقتا متوقف كرده است. اين خبر پس از آن اعلام مي‌شود كه يك ناو وابسته به نيروي دريايي ايالات متحده امريكا روز ۲۳ آگوست از گارد دريايي جزاير سليمان درخواست اجازه سوخت‌گيري در ساحل داد، اما پاسخي دريافت نكرد. اين اقدام در حالي صورت مي‌گيرد كه در ماه‌هاي اخير، تعدادي از مقام‌هاي ارشد ايالات متحده به منظور تقويت روابط با جزاير سليمان و هشدار دادن پيرامون توافق امنيتي جديد هونيارا با پكن به اين جزيره سفر كرده بودند. ودانت پاتل، معاون سخنگوي وزارت امور خارجه ايالات متحده روز دوشنبه در بيانيه‌اي تاكيد كرد كه دولت جزاير سليمان دليل اصلي اين محدوديت را كه در خصوص كشتي‌هاي نظامي همه كشورها اعمال شده «بازبيني برخي رويه‌ها و پروتكل‌ها» اعلام كرده است. او افزود كه «اطلاعي ندارد آيا اين پيشنهاد را چين به دولت جزاير سليمان ارايه كرده است يا خير.» جان كربي، سخنگوي شوراي امنيت ملي ايالات متحده امريكا درباره اين ماجرا گفت: «نزديك شدن ناوچه امريكايي كاملا معمول بوده و پس از عدم دريافت پاسخ، اين شناور در پاپوآ گينه‌نو سوخت‌گيري كرد.» او با بيان اينكه كاخ سفيد از اين تصميم «تاسف‌بار» نااميد شده است، افزود: «ما به وضوح شاهد تلاش‌هاي چين براي زورگويي و ارعاب ملت‌هاي منطقه هند-آرام براي به دست‌گيري امورشان و خدمت به منافع امنيت ملي خودخواهانه چين هستيم.» ماناسه سوگاواره، نخست وزير جزاير سليمان روز سه‌شنبه با رد روايت واشنگتن گفت: «ناو وابسته به نيروي دريايي ايالات متحده اجازه لنگر انداختن در بندر را گرفته بود اما پيش از آن، آب‌هاي سرزميني ما را ترك كرده بود.» سوگاواره در بيانيه‌اي اعلام كرد: «پيش از اين بارها تجربه‌هاي تلخي از ورود شناورهاي جنگي خارجي به آب‌هاي اين كشور ثبت شده است. براساس اين بيانيه، ممنوعيت ورود ناوهاي خارجي شامل همه كشورها مي‌شود و جزاير سليمان پس از تنظيم يك سازوكار تازه و ابلاغ آن به همه دولت‌ها، پذيرش شناورهاي نظامي در بنادر خود را از سر خواهد گرفت.» تحليلگران امريكايي معتقدند اين اقدام حامل پيامي براي ايالات متحده است. ادوارد وانگ در نيويورك تايمز مي‌نويسد: «به نظر مي‌رسد اين اقدام پاسخي به اقدامات ايالات متحده باشد كه در ماه‌هاي اخير مقام‌هاي ارشد خود را براي تقويت روابط به جزاير سليمان فرستاد.» اواسط ماه آوريل، چين و جزاير سليمان يك پيمان امنيتي امضا كردند. متني رسمي از اين پيمان تاكنون منتشر نشده است. با اين حال يك پيش‌نويس فاش شده از آن نشان مي‌دهد كه بنا بر مفاد عهدنامه، كشتي‌هاي جنگي چين اجازه خواهند داشت در جزاير سليمان توقف كنند و پليس چين نيز به درخواست مجمع‌الجزاير براي حفظ «نظم اجتماعي» مستقر خواهد شد. هيچ يك از طرفين مجاز به افشاي ماموريت‌ها بدون رضايت كتبي طرف ديگر نخواهد بود. ماناسه سوگاواره گفته است كه اين پيمان «منطبق بر منافع ملي و مطابق با قوانين بين‌المللي و داخلي است» و وي قصد ندارد از چين بخواهد در اين كشور «پايگاه نظامي» بسازد. اين در حالي است كه ايالات متحده و نيوزيلند معتقدند توافق جديد مي‌تواند منجر به ايجاد پايگاه نظامي چين در اقيانوس آرام شود و به همين خاطر ابراز نگراني كرده‌اند. از زماني كه پيش‌نويس توافق دوجانبه ميان چين و جزاير سليمان در ماه مارس درز كرد، استراليا به شدت درباره مفاد آن ابراز نگراني كرد. در واقع استراليا كه از سال ۲۰۱۷ با هونيارا توافقنامه امنيتي داشته است، سرسخت‌ترين منتقد اين توافق به شمار مي‌رود. اسكات موريسون، نخست‌وزير وقت استراليا در آن زمان گفت: امضاي اين پيمان نشان‌دهنده «فشار شديد» چين روي كشورهاي جزيره‌اي اقيانوس آرام است. اين درحالي است كه حزب كارگر، حزب مخالف دولت موريسون، قرارداد را «بدترين شكست سياست خارجي استراليا در اقيانوس آرام از زمان پايان جنگ جهاني دوم» توصيف كرد. متعاقب امضاي اين پيمان مقامات استراليا، ايالات متحده، نيوزيلند و ژاپن در بيانيه‌اي «نگراني‌هاي مشترك خود را در مورد چارچوب امنيتي جديد و خطرات جدي حاصل از آن براي فضاي آزاد و باز اقيانوس هند-آرام» ابراز كردند. چين روايت كاملا متفاوتي از اين توافق دارد. به گفته مقام‌هاي چيني، همكاري امنيتي ميان چين و جزاير سليمان «به درخواست اين جزيره» شامل كمك به حفظ نظم براساس قانون، حفاظت امنيتي از جان و مال، اجراي كمك‌هاي بشردوستانه و پاسخ به بلاياي طبيعي مي‌شود. مقام‌هاي ارشد دولت چين همچنين مي‌گويند: «همكاري امنيتي ميان چين و جزاير سليمان طرف سومي را هدف نگرفته و قرار نيست هيچ پايگاه نظامي تاسيس شود.» مقام‌هاي فعلي و پيشين امنيت ملي ايالات متحده در دو دولت بايدن و ترامپ متفق‌القولند كه توافق امنيتي جزاير سليمان و چين مي‌تواند روي توان عملياتي نيروي دريايي امريكا تاثيرگذار باشد. چندي قبل در اواسط مرداد ماه، زماني كه وندي شرمن نفر دوم وزارت خارجه امريكا عازم منطقه شرق آسيا شده بود، نشانه‌اي ديگر از اختلاف‌نظر و تنش ميان جزاير سليمان و امريكا بروز يافت. در آن زمان، شرمن درباره غيبت سوگاواره در مراسم يادبود آغاز نبرد «گودال‌كانال» در جنگ جهاني دوم -نبردي كه در هفتم ماه آگوست ۱۹۴۲ آغاز شده و نخستين حمله بزرگ متفقين عليه امپراتوري ژاپن بود- ابراز تاسف كرد. شرمن گفت: «به او (سوگاواره) گفتم كه برايش متاسف هستم، چون معتقدم او فرصت خوبي را از دست داد، فرصتي براي تجليل همكاري قدرتمند و مبارزه آزادي‌خواهانه‌اي كه باعث شد جزاير سليمان به وضعيت كنوني خود برسد.» چين معتقد است وادار ساختن كشورهاي جهان به انتخاب ميان پكن يا واشنگتن اقدامي غيرقانوني است. وانگ يي، وزير امور خارجه چين چندي قبل در اين باره گفت: «كشورهاي جزيره‌اي اقيانوس آرام كشورهايي مستقل و داراي حق حاكميت هستند، نه «حياط خلوت» كسي. آنها همه اين حق را دارند كه انتخاب‌هاي (مستقل) خود را داشته باشند، به جاي اينكه زيردست ديگران باشند.» او افزود: حملات براي لكه‌دار كردن همكاري امنيتي چين و جزاير سليمان موفقيت‌آميز نخواهد بود. از نگاه انديشكده‌هاي غربي، اين توافق براي جهان بسيار «خطرناك‌تر» از يك توافق عادي ميان دو كشور مستقل است. چارلز ادل، مدير بخش مطالعات استراليا و مشاور ارشد مركز مطالعات استراتژيك و بين‌المللي، در توصيف اين توافق به روزنامه نيويورك تايمز مي‌گويد: «درس بزرگ اين توافق براي دنيا اين است كه چين به دنبال بازتعريف نظم جهاني براساس منافع خود است. فارغ از اينكه محتواي اين توافق چه باشد و اينكه آيا هدف اصلي چين توسعه منافع تجاري، ايجاد تاسيسات نظامي يا هر خواسته امنيتي ديگري باشد، مساله اين است كه آنها براساس منافع خود كه در تضاد با منافع دموكراسي‌ها و جهان آزاد است، حركت مي‌كنند.» به گفته ادل، همكاري چين با جزاير سليمان به مراتب از همكاري‌هاي امنيتي و اقتصادي پكن با كشورهايي نظير كامبوج و پاكستان خطرناك‌تر است: «جغرافيا، جغرافيا و جغرافيا؛ راز اين مساله همين است. جزاير سليمان از نظر جغرافيايي اهميت استراتژيك و شگفت‌انگيزي دارد و خطوط كشتيراني كه ايالات متحده را به آسيا متصل مي‌كند از نزديكي آن مي‌گذرد. در نتيجه همان‌طور كه ژاپن در جنگ جهاني دوم نشان داد، مي‌توان از منطقه براي ضربه زدن به منافع امريكا و متحدانش استفاده كرد.»