زاپروژيا، از خطر بروز فاجعه اتمي تا روايت‌هاي متناقض
بازرسان آژانس بين‌المللي انرژي اتمي از بزرگ‌ترين نيروگاه هسته‌اي اوكراين بازديد كردند
محمدحسين لطف‌الهي
بازرسان آژانس بين‌المللي انرژي اتمي روز پنجشنبه در قالب هياتي به رهبري رافائل گروسي، مديركل آژانس از نيروگاه اتمي زاپروژيا در اوكراين بازديد كردند؛ هدف از بازديد «اطمينان يافتن از وضعيت امنيت و ايمني نيروگاه» اعلام شده است اما هر كدام از دو طرف درگير در جنگ اهداف و انتظاراتي سياسي از اين سفر مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي دارند كه كار را براي بازرسان آژانس سخت مي‌كند. بر اساس ويديويي كه رافائل گروسي در توييتر منتشر كرده است بازرسان اتمي سازمان ملل متحد «جايي نمي‌روند» و «حضوري مستمر» در نيروگاه هسته‌اي زاپروژيا خواهند داشت. ان‌پي‌آر گزارش داده است كه از روز پنجشنبه يك تيم 5 نفره از بازرسان در زاپروژيا حضور دارند و حضور آنها همچنان ادامه دارد. گروسي - در صحبت با رسانه‌ها هنگام ترك نيروگاه - تاكيد كرد كه حضور اين بازرسان اجازه خواهد داد تا آژانس بتواند يك ارزيابي بي‌طرفانه و فني از وضعيت موجود در نيروگاه داشته باشد. مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي تاييد كرد كه به «تماميت فيزيكي نيروگاه هسته‌اي» چندين بار نقض شده است. گروسي تاكيد كرد: «نگران بودم، نگران هستم و همچنان نگران اين نيروگاه خواهم بود.»
انتظارات سياسي كي‌يف و مسكو
به گزارش «اعتماد»، اين نيروگاه هسته‌اي كه بزرگ‌ترين نيروگاه هسته‌اي قاره اروپا نيز محسوب مي‌شود در حال حاضر تحت كنترل نيروهاي نظامي روسيه است. اوكراين درخواست دارد كه نيروگاه زاپروژيا هرچه زودتر به محيطي غيرنظامي بدل شود و روس‌ها ضمن ترك محوطه نيروگاه، كنترل آن را به مقام‌هاي اوكرايني واگذار كنند. در همين راستا كي‌يف خواستار اظهارنظر رافائل گروسي در اين زمينه و افزايش فشارها بر روسيه به منظور تخليه نيروگاه از سوي نيروهاي روسيه بود؛ خواسته‌اي كه تحقق نيافت.
ولوديمير زلنسكي، رييس‌جمهور اوكراين پنجشنبه شب در پيامي ويديويي به اين مساله واكنش نشان داد. او گفت كه «غيرنظامي‌سازي محيط نيروگاه اصلي‌ترين هدف تلاش‌هاي اوكراين و جامعه بين‌المللي بود اما متاسفانه اظهارنظري مناسب در اين زمينه از مقام‌هاي آژانس بين‌المللي انرژي شنيده نشد.» زلنسكي همچنين ادعا كرد كه در ديدار با گروسي در كي‌يف «كليدي‌ترين» توافق ميان آنها توافق بر سرضرورت غيرنظامي‌سازي محيط نيروگاه و اداره نيروگاه به وسيله كارمندان اوكرايني بود.
هم مسكو و هم كي‌يف تلاش دارند روايت مخصوص به خود را از سفر مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي ارايه كنند. طرف اوكرايني مرتبا اظهار نگراني مي‌كند كه ممكن است روس‌ها بازرسان آژانس را با «اطلاعات جعلي» فريب دهند. زلنسكي روز پنجشنبه در اين باره گفت ما اطلاعات موثقي داريم كه روس‌ها تصميم دارند بازرسان آژانس را فريب دهند. شركت دولتي انرژي هسته‌اي اوكراين نيز در بيانيه‌اي رسمي كه در كانال تلگرام آنها منتشر شد اعلام كرد كه «اشغالگران روسي تمام تلاش خود را مي‌كنند تا مانع از اطلاع بازرسان آژانس از حقايق موجود در زاپروژيا شوند.» الكساندر پودولياك، مشاور رييس‌جمهور اوكراين نيز رفتار مقام‌هاي آژانس را «عجيب و غريب» توصيف كرد. در مقابل، الكساندر ولگا، فرماندار منصوب روس‌ها براي منطقه انرودار روز جمعه گفت كه در ديدار با تيم آژانس بين‌المللي انرژي اتمي «اسناد مربوط به نيروگاه و همچنين نقشه مناطق گلوله‌باران شده از سوي نيروهاي مسلح اوكراين ارايه شده است.»
دميتري پسكوف، سخنگوي كاخ كرملين نيز بعد‌از‌ظهر روز جمعه اعلام كرد كه مسكو سفر بازرسان آژانس بين‌المللي انرژي اتمي به زاپروژيا را بسيار مثبت ارزيابي مي‌كند. او تاكيد كرد كه به صورت كلي سفر بازرسان را مثبت مي‌دانيم اما هنوز «بسيار زود» است كه نتيجه كار بازرسان را ببينيم.
مسكو انتظار دارد در اين سفر، از آنچه از سوي كشورهاي غربي «باج‌گيري هسته‌اي» خوانده مي‌شود، تبرئه شود. با اين وجود هنوز مشخص نيست نتيجه گزارش آژانس چه خواهد بود و ممكن است رافائل گروسي پس از بازگشت به وين اظهارات متفاوتي را مطرح كند.
تداوم درگيري‌ها در اطراف زاپروژيا
به‌رغم ورود هيات اعزامي بازرسان آژانس بين‌المللي انرژي اتمي به نيروگاه زاپروژيا در جنوب اوكراين و تاكيد رافائل گروسي، مديركل آژانس مبني بر ادامه حضور اين هيات در اين تاسيسات اتمي، حملات عليه اين منطقه همچنان تداوم دارد. وزارت دفاع بريتانيا، جمعه 11 شهريور اعلام كرد كه نبردهاي سنگين در بخش جنوبي اوكراين از جمله در منطقه انرودار در نزديكي نيروگاه هسته‌اي زاپروژيا كه تحت كنترل نيروهاي روسي است، ادامه دارد.
شهر انرودار كه نيروگاه زاپروژيا در آن قرار دارد، روز پنجشنبه هدف حملات سنگين قرار گرفت كه منجر به توقف يكي از رآكتورهاي اين تاسيسات بزرگ شد و طرفين اوكرايني و روسي يكديگر را به انجام اين حملات متهم كردند. در اين رابطه كي‌يف اعلام كرد كه نيروهاي روسي، اطراف اين نيروگاه هسته‌اي و مسير حركت بازرسان بين‌المللي را هدف قرار دادند. اين در حالي است كه وزارت دفاع روسيه در واكنش خود به اين اتهام، با تاكيد بر اينكه تمامي تلاشش را براي مقابله با حمله اوكراين به اين تاسيسات به كار برده، مسووليت تاخير ورود بازرسان آژانس را متوجه كي‌يف دانست. شايان ذكر است كه نيروگاه زاپروژيا، بزرگ‌ترين نيروگاه اتمي اروپا، از اوايل مارس گذشته به كنترل نيروهاي روسيه درآمد، ولي برخي از كارمندان اوكرايني اين تاسيسات، همچنان به كار خود در آن ادامه مي‌دهند. وزارت دفاع روسيه ديروز جمعه در گزارشي از آخرين تحولات ميدان نبرد اعلام كرد كه اوكراين همچنان به تلاش براي پيشروي در نزديكي ميكولايف ادامه مي‌دهد و در نتيجه نيروهاي ارتش اوكراين متحمل خسارات سنگيني مي‌شوند. در بيانيه وزارت دفاع روسيه هشدار داده شد كه حملات اوكراين به نيروگاه اتمي زاپروژيا خبر از فاجعه‌اي در اروپا مي‌دهد. با اين حال وزارت دفاع روسيه تاكيد كرد كه مسكو سلاح‌هاي سنگين را در نيروگاه اتمي زاپرژيا يا اطراف آن مستقر نمي‌كند. نيروگاه زاپروژيا كه بزرگ‌ترين نيروگاه اتمي اروپا محسوب مي‌شود، در خط مقدم جبهه درگيري‌هاي روسيه و اوكراين قرار گرفته و بمباران متعدد آن طي روزهاي اخير توسط ارتش اوكراين، به تشديد نگراني‌ها درباره وقوع فاجعه‌اي مشابه فاجعه چرنوبيل منجر شده است.
درخواست روس‌ها از شوراي امنيت
نمايندگي دايم روسيه در سازمان ملل متحد با اشاره به ادامه يافتن گلوله‌باران مناطق اطراف نيروگاه هسته‌اي زاپروژيا اوكراين، خواستار تشكيل جلسه شوراي امنيت براي بررسي وضعيت اين نيروگاه شد. ديميتري پوليانسكي، معاون نماينده دايم روسيه در سازمان ملل روز پنجشنبه گفت: مسكو با توجه به ادامه يافتن گلوله‌باران مناطق اطراف نيروگاه هسته‌اي «زاپروژيا» و نيز تلاش بي‌پرواي كي‌يف براي ناكام گذاشتن بازديد هيات آژانس بين‌المللي انرژي اتمي از محل اين نيروگاه، خواستار تشكيل جلسه شوراي امنيت در روز ششم سپتامبر با حضور رافائل گروسي مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي و آنتويو گوترش دبيركل سازمان ملل متحد است.
پوتين: «عمليات نظامي عليه اوكراين» از سر خصومت نيست
ولاديمير پوتين رييس‌جمهور روسيه در يك سخنراني به توضيح درباره دلايل آغاز «عمليات نظامي در اوكراين» پرداخت. به نوشته پايگاه خبري «اي.پي.اي»، ولاديمير پوتين در يك گردهمايي به دانش‌آموزان روس در منطقه كالينينگراد روسيه بيان كرد: يك حصار ضد روسي در حال شكل‌گيري در خاك اوكراين است كه روسيه را تهديد مي‌كند. از بين بردن اين حصار هدف «عمليات ويژه در اوكراين» است. به نوشته خبرگزاري اسپوتنيك، پوتين تاكيد كرد: «مردم مناطق دونتسك، لوهانسك و كريمه نمي‌خواستند نتيجه كودتاي ۲۰۱۴ در كي‌يف را بپذيرند. جنگي عملا عليه آنها شروع شده و براي مدت هشت سال ادامه پيدا كرد.» او گفت: «هدف ما، ماموريت سربازان ما و شبه‌نظاميان دونباس پايان دادن به اين جنگ و دفاع از مردم و البته دفاع از خود روسيه است زيرا يك حصار ضدروسي شروع به شكل‌گيري در خاك اوكراين امروزي كرده كه كشور ما را تهديد مي‌كند، بنابراين سربازان كشور ما كه امروز دارند در آنجا مي‌جنگند هم از مردم دونباس و هم خود روسيه دفاع مي‌كنند.» رييس‌جمهور روسيه متذكر شد كه مردم منطقه دونباس اوكراين خود را بخشي از فضاي زباني و فرهنگي مشترك با روسيه مي‌دانند. پوتين تاكيد كرد، حمايت جامعه از سربازان شركت‌كننده در عمليات نظامي روسيه اهميت حياتي دارد