لحظه تعيين‌كننده براي يك دموكراسي آفريقايي

انتظار مي‌رود دادگاه عالي كنيا، تا دوشنبه (14 شهريور) نظر خود را در مورد پيروزي قطعي ويليام روتو، به عنوان رييس‌جمهور جديد كشور كه پس از برگزاري انتخابات سراسري 9آگوست (18 مرداد) تاكنون، انبوهي از تنش‌ها، اعتراضات رقيب سرسخت خود، اودينگا را به همراه داشته، تصميم‌گيري نمايد. در روز برگزاري انتخابات، حدود 65 درصد 22 ميليون راي‌دهنده قانوني جمعيت 54 ميليوني كنيا به پاي صندوق‌هاي رايي رفتند كه بتوانند كشورشان را به عنوان الگوي دموكراسي در منطقه و آفريقاي زير صحرا به جهان نشان دهند اما انتخاباتي با اميدهايي اينچنين موجي از تنش‌ها و اعتراضات را از طرف رقيب روتو اودينگا به همراه داشت. در اين انتخابات ويليام روتو با كسب 59، 50 درصد آرا، توانست 7، 1 ميليون راي را در برابر 48، 9 درصدآرا (6، 9 ميليون) اودينگا از آن خود ساخته و در روز 15 آگوست (24 مرداد) به عنوان رييس‌جمهور جديد توسط كميسيون مستقل انتخابات كنيا معرفي شود. اما روزهاي سپري‌شده پس از برگزاري همه‌پرسي، نتوانست آن آرامش خيالي را كه انتظار مردم از آن مي‌رفت به همراه داشته باشد. با تمام تمهيداتي كه كميسيون فوق براي برگزاري يكي از بهترين انتخابات در آفريقا متحمل شده بود، بيشترين نشانه اعتراض و عصبانيت سياسي از ناحيه اودينگا مبارز حزبي و نامزد جدي مبارزات انتخاباتي چندين دوره برگزاري اتفاق افتاد كه نه تنها نتيجه همه‌پرسي را نپذيرفت بلكه مشروعيت آن را با اتهامات وارده زير سوال برد.
پس از يك سلسله انتخابات تلخ و اغلب خشونت‌آميز، بسياري از كنيايي‌ها اميدوار بودند كه اين انتخابات به يك نتيجه پاك و پس از آن انتقال آرام قدرت منجر شود. خشونت در طول راي‌گيري و پيامدهاي آن تقريبا وجود نداشت. گروه‌هاي بين‌المللي و محلي كه هزاران ناظر انتخاباتي را در سراسر كنيا مستقر كردند، گفتند كه راي‌گيري به خوبي انجام شد. در مركز ملي شمارش، نماينده ارشد انتخاباتي آقاي اودينگا آن را «صحنه جنايت» اعلام كرد و سپس با ساير حاميان به سالن هجوم برد، صندلي‌ها را پرت كرد و با مقامات امنيتي درگير شد كه در نهايت گروه را با چماق بيرون راندند. در اين درگيري دو عضو كميسيون انتخابات مجروح شدند.
بر اساس پرونده دادگاه توسط وافولا چبوكاتي، رييس كميسيون، مقامات ارشد دولتي وفادار به آقاي كنياتا ساعاتي قبل از اعلام نتيجه در مركز شمارش آرا حاضر شدند و كميسيون انتخابات را تحت فشار قرار دادند تا انتخابات را به دور دوم بكشاند. (اگر هيچ نامزدي بيش از 50 درصد آرا را به دست نياورد، سيستم كنيا به دور دوم نياز دارد.
او گفت كه اين گروه شامل بازرس كل پليس، معاون رييس كل نيروهاي مسلح و وكيل كل به او هشدار دادند كه اگر روتو برنده اعلام شود، «كشور خواهد سوخت» و «خون كنيايي‌هاي مرده» باقي خواهد ماند. در دست كميسيون در همان بعدازظهر، كميسيون انتخابات كنيا دچار انشعاب بالقوه فاجعه‌باري شد كه چهار نفر از هفت كميسيونر آن - كه همگي توسط رييس‌جمهور كنياتا منصوب شده بودند -  ضمن اعتراض، از حمايت از نتيجه خودداري كردند زيرا روند انتخابات «مبهم» بود.
هنگامي كه آنها يك روز بعد اتهامات خود را توضيح دادند، به دليل يك خطاي رياضي مورد تمسخر عمومي قرار گرفتند. پس از ادعاي كشف 142000 راي «از دست رفته»، منتقدان خوشحال به سرعت به اين نكته اشاره كردند كه آنها عددي را كه به 1420 راي اشتباه محاسبه كرده‌اند - حتي اگر هم باشد -  اشتباه محاسبه كرده‌اند.
اما آقاي اودينگا، كه علنا از شكايات آنها حمايت مي‌كرد، منصرف نشد و متوجه رييس آنها، آقاي چبوكاتي شد.
در اسناد دادگاه، آقاي اودينگا «يك طرح دقيق و متقلبانه از پيش طراحي شده» براي اصلاح انتخابات را توصيف كرد كه گفته مي‌شود توسط آقاي چبوكاتي تنظيم شده است كه روتو به عنوان يك مجرم به اعمال «جنايتكارانه» - و احتمالا خيانتكارانه -  معرفي شده است.
شكايت آقاي اودينگا به‌طور رسمي توسط اعضاي برجسته جامعه مدني كنيا مانند جان گيتونگو، تزار سابق ضد فساد كه در اسناد دادگاه گفت كه يك نقشه خارجي براي هك كردن سيستم كامپيوتري كميسيون انتخابات را كشف كرده بود، مورد حمايت رسمي قرار گرفت. اين ادعا زماني مورد انتقاد قرار گرفت كه مشخص شد اسكرين‌شات‌هايي كه هك فرضي را نشان مي‌دهند جعلي بوده‌اند كه آقاي گيتونگو را مجبور كرد در بيانيه دوم دادگاه آنها را پس بگيرد. در همين حال، برخي از مهم‌ترين رسانه‌هاي خبري كنيا نيز ادعاهاي آقاي اودينگا را تقويت كردند. براي نمونه، «ديلي نيشن»، روزنامه رسمي و دولتي كنيا در سر تيتر صفحه اول روز 23 آگوست خود از دزديده شدن راي‌ها خبر داد. سردبير سابق روزنامه ديلي نيشن درباره قضات دادگاه عالي گفت: «اين هفت قاضي دادگاه عالي تا اعلام راي نهايي خود گويي در حال راه رفتن روي طناب باريكي هستند!
آنچه شدت اعتراض را بالا برد اختلاف بسيار كم آرا براي دو رقيب بود. در اين ميان، گفته مي‌شود كه رايلا- اودينگا كه امسال در پنجمين دوره مبارزه خود در انتخابات شركت كرد، با توجه به اتحاد سياسي حزبي با كنياتا، رييس‌جمهوري كه دو دوره قدرت سياسي را در دست داشت (2022-2013) درصدد است تا به عنوان پنجمين رييس‌جمهور سكان اداره كشور را براي خود داشته باشد. اويي كه تاكنون مبارزات سياسي زيادي را تجربه كرده و براي خود از حمايت كمي هم برخوردار نيست. هرچند قرار است دادگاه عالي راي قضات را به زودي در خصوص نتيجه اعتراضات اودينگا اعلام كند، ظاهرا اين چهره سياسي حتي در مجامع حكومتي هم داراي حامياني است. عمده اعتراضات انتخاباتي حول دستكاري در برگه‌هاي اخذ راي، اختلال در سيستم كامپيوتري و شايعه خرابكاري خارجي (ونزوئلا) دور مي‌زند كه همگي اعتراضات نيز در همان روزهاي پس از انتخابات رد شده و در خصوص شايعه دخالت خارجي نيز كارشناسان فني ونزوئلا وظيفه كمك به سيستم رايانه‌اي را برعهده داشتند. لذا گفته مي‌شود كه به‌‌رغم اعتراضات اودينگا و حمايتهاي چند جانبه از او، ويليام روتو كه از سال 2013 تاكنون معاون رييس‌جمهوري بود پيروز اين دوره از انتخابات رياست‌جمهوري باشد.
لازم به ذكر است كه اوايل سال جاري، تغييراتي در قانون اساسي با حمايت اودينگا و كنياتا برنامه‌ريزي شده بود كه توسط دادگاه عالي كشور همه تميدات آن لغو شد. تحليلگران مي‌گويند كه با اختلاف شديد كنيا، راي قضات در مورد انتخابات پيامد خواهد بود - نه تنها براي تعيين نتيجه راي‌گيري 9 اوت، بلكه براي مشروعيت راي در كشوري كه به‌طور گسترده به عنوان چراغ دموكراسي در نظر گرفته مي‌شود. قاره‌اي كه در آن اقتدارگرايي در حال افزايش است. براي منتقدان، موضع حزبي كنيايي‌ها كه زماني بيشتر به خاطر ترويج دموكراسي شناخته مي‌شد، نشان مي‌داد كه آنها چقدر براي پيروزي اودينگا سرمايه‌گذاري كرده‌اند. به قول يكي از كارشناسان سياسي، انتخابات داراي چندين نقص بود، از جمله استفاده از ثبت‌نام‌هاي دستي به جاي سيستم‌هاي الكترونيكي براي شناسايي راي‌دهندگان در برخي از مراكز راي‌گيري و لغو انتخابات فرمانداري در دو منطقه كه مي‌توانست مشاركت آقاي اودينگا را در رقابت‌هاي موازي رياست‌جمهوري كاهش دهد. او گفت: «اطلاعات نادرست، يكي از طرفين با اتهامات وحشيانه براي توجيه شكست و تعداد قابل توجهي از مردم كه معتقدند نامزدشان شكست نخورده است. دادگاه عالي مي‌تواند «لحظه‌اي تعيين‌كننده» براي دموكراسي كنيا باشد. در واقع مردمي كه انتظار بسيار بيشتري نسبت به انتخابات كشورشان دارند، اميدي كه از ديرباز سايه خود را بر سر جامعه آفريقايي انداخته و دموكراسي را طوري براي شان به ارمغان آورده كه براي ناظران داخلي و خارجي اينگونه متصور است كه گويي اين مردم كنيا هستند كه حرف اول را مي‌زنند. حال بايد ديد در اين فضاي پرتنش سياسي انتخاباتي و كسب اريكه قدرت، آيا اين سراي اميد مي‌تواند هنوز در دل‌ها برقرار باشد و آيا الگوي دموكراسي مي‌تواند بدين معنا باشد كه حرف آخر را هم مردم بزنند؟ بايد به انتظار نشست.
با نگاهي موجز به اتفاقات، نمي‌توان از نظر دور داشت كه بي‌شك چالش پيروزي پيش روي ويليام روتو در ساختار سياسي كشور نوعي تحول محسوب مي‌شود. اينك كه دو دوره رياست‌جمهوري فرزند رهبر استقلال كنيا پايان مي‌پذيرد، باني استقلال از بريتانيايي كه به عنوان نخستين رييس‌جمهور توانست 13 سال حكومت كند و پس از خود آراپ موئي را براي مدت طولاني 24 سال بر سر قدرت ببيند، اينك پس از 9 سال حاكميت فرزند باني استقلال، نتيجه را بايد بسيار مهم قلمداد كرد، حاصلي كه شايد بتواند تصور الگوي دموكراسي را براي كشور آفريقايي كنيا  محرز  كند.