تحريم‌هاي روزافزون عليه مسكو و تلاش براي منزوي كردن روسيه
روابط كره شمالي و روسيه را نزديك‌تر كرده است
فرصت‌طلبي كيم در سايه جنگ اوكراين
محمدحسين لطف‌الهي
تلاش كشورهاي غربي براي منزوي ساختن مسكو و عزم مسكو براي جلوگيري از محاصره روسيه توسط غرب، شرايط را براي برخي كشورهايي كه تا پيش از اين فضاي زيادي براي تقويت روابط با روسيه نداشتند بهتر كرده است. پيونگ يانگ از اين فرصت تقويت روابط با روسيه براي دستيابي به اهداف استراتژيك خود استفاده مي‌كند.
همزمان با هفتادوچهارمين سالگرد تاسيس «جمهوري دموكراتيك خلق كره» پيونگ يانگ ضمن بستن درهاي ديپلماسي با ايالات متحده و به رخ كشيدن توان نظامي از طريق آزمايش‌هاي متعدد موشك‌هاي بالستيك ميان‌برد و دوربرد، تلاش مي‌كند تا از طريق همكاري با روسيه كه پس از آغاز جنگ اوكراين كشورهاي غربي در تلاش براي منزوي كردن آن هستند، از فشارهاي اقتصادي ناشي از تحريم‌هاي بين‌المللي بكاهد و از فضاي تنفس ايجادشده براي نزديك‌تر شدن به اهداف استراتژيك خود استفاده كند.
مقام‌هاي ارشد ايالات متحده روز سه‌شنبه هفته گذشته اعلام كردند در پي مشكلاتي كه تحريم‌ها براي روسيه ايجاد كرده، مسكو در تامين تجهيزات نظامي ضروري براي ادامه جنگ از طريق بازارهاي قديمي خود ناكام بوده و با پرداخت ميليون‌ها دلار به كره شمالي، قصد دارد نيازهاي خود شامل گلوله‌هاي توپ و راكت را از طريق پيونگ يانگ تامين كند.
اين اتفاق، يكي از جدي‌ترين نشانه‌ها از تقويت روابط ميان روسيه و كره شمالي در سايه جنگ اوكراين به شمار مي‌رود. پيش از آن، در ماه جولاي كره شمالي برخلاف چين ترجيح داد كه استقلال دو منطقه لوهانسك و دونتسك را كه از سوي نيروهاي نظامي روسيه اشغال شده‌اند به رسميت بشناسد و در راستاي برقراري روابط اقتصادي و ديپلماتيك با اين دو منطقه اقدام كند. همچنين رسانه دولتي كره شمالي روز دوشنبه ۱۵ آگوست گزارش داد كه ولاديمير پوتين، رييس‌جمهوري روسيه در نامه‌اي به كيم‌جونگ اون، رهبر كره شمالي گفته است كه دو كشور «روابط دوجانبه سازنده‌اي را با تلاش مشترك گسترش خواهند داد.» طبق گزارش خبرگزاري مركزي كره (KCNA)، پوتين در نامه خود به كيم به مناسبت «روز آزادي كره» گفت كه روابط نزديك‌تر به نفع هر دو كشور است و به تقويت امنيت و ثبات شبه جزيره كره و منطقه شمال شرق آسيا كمك مي‌كند. طبق اين گزارش، كيم در مقابل نامه‌اي براي پوتين ارسال كرده و گفته است كه دوستي روسيه و كره‌شمالي در جنگ جهاني دوم با پيروزي بر ژاپن كه شبه‌جزيره كره را اشغال كرده بود شكل گرفت.
تحليلگران و مقام‌هاي غربي معتقدند كره شمالي در پي حمايت از روسيه در جنگ اوكراين است تا در صورت تشديد تنش‌ها در شبه‌جزيره كره و افزايش فشار ايالات متحده و متحدان منطقه‌اي اين كشور، بتواند روي حمايت‌هاي مسكو حساب كند.
آنتوني رينا، متخصص روابط كره شمالي و روسيه در موسسه تحقيقاتي Sino-NK مي‌گويد: «كره شمالي فاصله گرفتن روسيه از غرب و منزوي شدن اين كشور را فرصتي براي نزديك‌تر شدن به مسكو مي‌بيند. اگر كيم جونگ اون در شرايط فعلي آشكارا طرف روسيه را نگيرد و حمايت خود را از مواضع مسكو اعلام نكند، مشخص نيست چه زماني دوباره فرصت اين كار را پيدا كند.»
كره شمالي از اولين كشورهايي بود كه در فوريه 2022، در فاصله كوتاهي پس از آغاز حمله روسيه به اوكراين حمايت خود را از روسيه اعلام كرد و مقصر آغاز جنگ را «هژموني‌طلبي ايالات متحده» دانست. پيونگ يانگ همچنين از معدود كشورهايي بود كه به قطعنامه مجمع عمومي سازمان ملل متحد براي محكوم كردن حمله نظامي روسيه راي مخالف داد.
مسكو نيز در عمل به حمايت سياسي از كره شمالي روي آورده است. در ماه آگوست روس‌ها مانور نظامي مشترك كره جنوبي و ايالات متحده را محكوم كردند. ولاديمير پوتين، رييس‌جمهوري روسيه روز شنبه نيز در پيام تبريك خود به مناسبت هفتادوچهارمين سالگرد تاسيس كره شمالي به «كيم جونگ اون» رهبر اين كشور گفت، پيونگ‌يانگ و مسكو از ديرباز روابط دوستي و همسايگي خوبي داشته و در همكاري‌هاي پرثمر در حوزه‌هاي مختلف، تجارب چشمگيري به دست آورده‌اند. پوتين همچنين در اين پيام براي كيم‌جونگ اون آرزوي سلامتي و موفقيت و براي مردم كره شمالي آرزوي صلح و شكوفايي كرد.
آرون آرنولد كارشناس مبارزه با اشاعه هسته‌اي و از اعضاي كميته تحريم كره شمالي در سازمان ملل متحد معتقد است «روسيه مدت‌هاست كه تحريم‌ها را به صورت كامل اجرا نمي‌كند» اما اين اتفاقات اخير شامل خريد تسليحات «نقض جدي تحريم‌هاست.» به گفته او، اين نقض تحريم‌ها مستند و گزارش شده است.
به باور كارشناسان غربي، انزواي بيشتر اقتصاد روسيه مي‌تواند به عميق‌تر شدن روابط اقتصادي پيونگ يانگ و مسكو منجر شود. آنها اما معتقدند كه چين در اين مسير نمي‌خواهد همراه روسيه باشد چرا كه با آزمايش‌هاي هسته‌اي كره شمالي و تشديد تنش‌ها با ديگر كشورهاي شرق آسيا از جمله كره جنوبي و ژاپن مخالف است. چين اما در موضع‌گيري‌هاي رسمي برخلاف باور غربي‌ها از تمايل به افزايش همكاري با كره شمالي مي‌گويد. شي جين پينگ، رييس‌جمهوري چين در پيام تبريك به كيم جونگ اون، رهبر كره شمالي به مناسبت هفتادوچهارمين سالگرد تاسيس اين كشور گفت: چين آماده است تا با كره‌شمالي همكاري‌هاي استراتژيك داشته، هماهنگي‌ها را افزايش داده و به صورت مشترك روابط پكن و پيونگ‌يانگ را تقويت كند و توسعه دهد تا به ثبات، صلح، توسعه و شكوفايي اين منطقه و حتي تمام جهان خدمت كند. رهبر چين با بيان اينكه اين به نفع مردم هر دو كشور است، تاكيد كرد كه در سال‌هاي اخير، كره‌شمالي به صورت مداوم در توسعه، اقتصاد و افزايش استاندارد زندگي مردم خود موفق بوده و توانسته با موفقيت با همه‌گيري كرونا مبارزه كند. او همچنين بيان كرد كه چين به عنوان يك همسايه خوب و دوست نزديك كره‌شمالي، صادقانه از اين دستاوردها استقبال مي‌كند.
بن‌بست ديپلماسي و حمله اتمي پيشگيرانه
همزمان با تلاش براي نزديك كردن روابط با مسكو و پكن، كره شمالي مي‌كوشد تا جايگاه خود را در برخورد با ايالات متحده و كره جنوبي مستحكم‌تر كند. آنها تمايلي به پيشبرد راه‌حل ديپلماتيك و گفت‌وگو درباره خلع سلاح در ازاي مزاياي اقتصادي ندارند و در مقابل تلاش دارند با نمايش قدرت نظامي خود طرف مقابل را وادار به عقب‌نشيني كنند. به نوشته روزنامه گاردين، خبرگزاري دولتي كره شمالي گزارش داد، حكومت اين كشور قانوني را تصويب كرده كه به موجب آن حق استفاده «خودكار» در حملات پيشگيرانه هسته‌اي را براي محافظت از خود تضمين كرده است. كيم جونگ اون، رهبر كره شمالي گفته است، اين قانون وضعيت هسته‌اي اين كشور را «برگشت‌ناپذير» و هر گونه شركت در هر گونه مذاكرات خلع سلاح هسته‌اي را براي آن ممنوع مي‌كند. اين اقدام در حالي صورت مي‌گيرد كه ناظران مي‌گويند به نظر مي‌رسد كره شمالي در حال آماده شدن براي از سرگيري آزمايش‌هاي هسته‌اي براي اولين‌بار از سال ۲۰۱۷ پس از شكست نشست‌هاي تاريخي رهبر كره شمالي با دونالد ترامپ، رييس‌جمهور سابق امريكا و چند رهبر ديگر جهان در سال ۲۰۱۸ در متقاعد ساختن او به دست برداشتن از توسعه تسليحات هسته‌اي است. خبرگزاري دولتي كره شمالي روز جمعه گزارش داد، پارلمان كره شمالي موسوم به «مجلس عالي خلق»، اين قانون را به عنوان جايگزيني براي قانون سال ۲۰۱۳ كه براي اولين‌بار وضعيت هسته‌اي اين كشور را ترسيم كرد، تصويب كرده است. كيم جونگ اون، رهبر كره شمالي در سخنراني در اين مجلس گفت: «بيشترين اهميت وضع اين قانون سياست تسليحات هسته‌اي، ترسيم يك خط غيرقابل بازگشت براي آن است تا امكان چانه‌زني بر سر سلاح‌هاي هسته‌اي ما وجود نداشته باشد.» او اضافه كرد، حتي اگر كشورش با ۱۰۰ سال تحريم مواجه شود، «هرگز تسليحات هسته‌اي را تسليم نخواهد د.» به گزارش خبرگزاري دولتي كره شمالي، يك نماينده اين مجلس گفت كه اين قانون به عنوان يك تضمين حقوقي قدرتمند براي تحكيم موقعيت كره شمالي به عنوان يك كشور داراي سلاح هسته‌اي و تضمين «خصيصه شفاف، منسجم و استاندارد» سياست هسته‌اي اين كشور عمل مي‌كند. قانون سال ۲۰۱۳ تصريح مي‌كرد كه كره شمالي مي‌تواند از سلاح‌هاي هسته‌اي براي دفع تهاجم يا حمله از يك كشور هسته‌اي متخاصم و انجام حملات تلافي‌جويانه استفاده كند. قانون جديد فراتر از آن است و اجازه به حملات هسته‌اي پيشگيرانه در صورت شناسايي حمله قريب‌الوقوع با سلاح‌هاي كشتار جمعي عليه كره شمالي يا حمله عليه «اهداف استراتژيك» كشور، از جمله رهبران آن را مي‌دهد. به گزارش خبرگزاري دولتي كره شمالي، اين قانون همچنين هرگونه اشتراك تسليحات يا فناوري هسته‌اي با ساير كشورها را ممنوع مي‌كند و هدف آن كاستن از خطر جنگ هسته‌اي از طريق پيشگيري از محاسبات اشتباه در بين كشورهاي داراي سلاح هسته‌اي و سوءاستفاده از سلاح‌هاي هسته‌اي است.
امريكا و ابراز تمايل به پيگيري ديپلماسي
پس از آنكه كره شمالي از دكترين جديد هسته‌اي خود رونمايي كرد كاخ سفيد اعلام كرد، امريكا همچنان به دنبال از سرگيري مذاكرات ديپلماتيك با كره شمالي است. كارين ژان پير، سخنگوي كاخ سفيد با اشاره به اين مساله كه كره شمالي همچنان به تمايل امريكا براي از سرگيري گفت‌وگوها پاسخي نمي‌دهد، گفت: ما به ديپلماسي در قبال كره شمالي ادامه مي‌دهيم و خود را براي يك ديدار بدون هيچ پيش‌شرطي آماده مي‌كنيم. وي ادامه داد: امريكا همچنان بر تداوم هماهنگي نزديك با متحدان و شركايش براي رسيدگي به تهديدها از سوي كره شمالي متمركز است. تغييري در اين مساله ايجاد نشده است. در اين ميان فرانسه نيز تصويب اين قانون را از سوي كره شمالي محكوم كرده و آن را تهديدي عليه صلح و امنيت منطقه‌اي و بين‌المللي دانست. يكي از سخنگوهاي وزارت خارجه فرانسه به خبرگزاري فرانسه گفت: اين تنش جديد از سوي مقام‌هاي كره شمالي بيانگر تهديدي عليه صلح و امنيت منطقه‌اي و بين‌المللي است. آنتونيو گوترش، دبيركل سازمان ملل نيز نگراني عميق خود را بابت اين قانون جديد ابراز و به كره شمالي تاكيد كرد تا با طرف‌هاي كليدي مذاكرات را از سربگيرد تا تكميل خلع سلاح اتمي شبه‌جزيره كره به دست بيايد.