گراني مواد غذايي گلوي دانشجويان را خواهد فشرد؟
جيب خالي دانشگاه‌ها
و تهديد سلامتي دانشجويان خوابگاهي
گروه اجتماعي
با نزديك شدن به آغاز سال تحصيلي و زمان بازگشايي دانشگاه‌ها، اخباري درباره وضعيت اسكان و تغذيه دانشجويان مهاجر به ساير شهرهاي غير از محل اقامت حكايت از آن دارد كه همچنان چون دهه‌هاي گذشته امكانات رفاهي در حداقل كيفيت است و بهبودي نسبت به سال‌هاي قبل در اين زمينه حاصل نشده است.
طبق اعلام رييس صندوق رفاه دانشجويان وزارت علوم، خوابگاه‌هايي كه امسال در اختيار دانشجويان قرار مي‌گيرد شامل اتاق‌هاي دو الي 9 نفره خواهد بود كه اجاره‌بهاي اين اتاق‌ها بسته به ظرفيت و تعداد نفرات ساكن و همچنين درجه‌بندي اتاق‌ها از 80 هزار تا 452 هزار تومان متغير است. اينكه در يك خوابگاه 8 يا 9 نفره آن‌هم در ايامي كه شيوع بيماري كوويد 19 همچنان يك خطر جدي براي محيط‌هاي تجمعي است، چه سطحي از رفاه و بهداشت و خدمات پيشگيري از سرايت بيماري‌ها ارايه مي‌شود البته همچنان در هاله‌اي از ابهام است، چنانكه ديروز معاون فرهنگي و دانشجويي دانشگاه علوم پزشكي ايران اذعان داشت كه با وجود تلاش‌ها براي تامين امكانات لازم در خوابگاه‌ها، مشكلات اقتصادي و اجتماعي در جامعه همان مانع مهمي است كه تامين اين امكانات را با مشكل مواجه مي‌كند.
طي سال‌هاي گذشته، دانشجويان مهاجر بارها بابت امكانات ضعيف، رفاه پايين و ناچيز، غيربهداشتي بودن خوابگاه‌ها و شرايط اسف‌باري كه به اجبار امكانات مالي و توان اقتصادي خود، ناچار به تحمل آن هستند شكايت كرده بودند.
نتايج تحقيقات ادواري طي دهه‌هاي گذشته حكايت از شكايات مستمر دانشجويان از وضعيت اسف‌بار خوابگاه‌هاي دانشجويي دارد. از جمله اينكه نتايج تحقيقي كه سال 1375 از دانشجويان مقيم خوابگاه‌هاي مجردي دانشجويي دانشگاه‌هاي علوم پزشكي تهران انجام شد نشان داد كه 45.7 درصد دانشجويان ساكن در خوابگاه‌هاي مجردي دانشگاه‌هاي علوم پزشكي تهران، شهيد بهشتي و ايران كه الگو و قطب آموزش پزشكي در كشور هم هست و بايد از بابت تامين امكانات در اولين رده جدول باشد، از وضعيت رفاهي و بهداشتي خوابگاه محل اقامت خود شاكي بوده‌اند. در نيمه دهه 90 و زماني كه وضعيت درآمدي دولت و دانشگاه‌هاي وابسته به وزارت علوم طوري نبود كه ناتوان از تامين امكانات رفاهي براي دانشجويان باشند، بارها تصاويري از سيني غذاهاي دست‌نخورده رستوران‌هاي دانشگاه‌هاي معتبري همچون دانشگاه تربيت مدرس، صنعتي اميركبير، دريانوردي چابهار، رازي كرمانشاه، بناب و گرمسار، سمنان و زابل منتشر شد كه دانشجويان در اعتراض به كيفيت اسف‌بار غذاها، سيني غذاي خود را در راهروهاي دانشگاه چيده بودند و خواستار رسيدگي جدي مسوولان بودند. طبق اخباري كه در همان دوران اوج اعتراضات دانشجويان بابت تقليل شديد كيفيت غذا در رسانه‌ها منتشر شد، وجود «كرم» در غذا، توزيع ماست فاسد و غيربهداشتي بودن محيط توزيع غذا در دانشگاه دريانوردي چابهار، وجود حشرات و تكه‌اي از دستكش يك‌بار مصرف در غذاي دانشجويان دانشگاه بناب از شاخص‌ترين موارد اعتراضات دانشجويان به كيفيت اسف‌بار غذاهايي بود كه به گفته مسوولان همگي طي قراردادي با پيمانكاران تامين مي‌شود و بنابراين اين پيمانكاران هستند كه با وجود دريافت رقم‌هاي كلان از دانشگاه‌ها، غذايي فاسد، آلوده، غير قابل خوردن و بي‌كيفيت به دانشگاه‌ها تحويل مي‌دهند.
چند روز قبل رييس صندوق رفاه دانشجويان درباره مبلغ وعده‌هاي غذايي دانشجويان براي سال تحصيلي جديد اعلام كرد كه امسال ۳ هزار تومان براي وعده‌هاي صبحانه، ۴ هزار تومان براي وعده شام و ۶ هزار تومان براي ناهار دانشجويان در نظر گرفته شده در حالي كه اذعان داشت متوسط قيمت تمام‌شده يك پرس غذا، معادل ۶۸ هزار و ۵۰۰ تومان است و البته يارانه كمكي تغذيه دانشجويان از محل قانون هدفمندي يارانه‌ها مبلغ 1553 ميليارد تومان در نظر گرفته شده و مقرر است 2315 ميليارد تومان هم براي خدمات رفاهي در بودجه دانشگاه‌ها در نظر گرفته شود در حالي كه اين صندوق همين حالا با كسري ۴ هزار ميليارد توماني مواجه است.
نتايج نظرسنجي اخير در دانشگاه تربيت مدرس نشان مي‌دهد كه حدود ۷۰ درصد دانشجوياني كه در اين نظرسنجي شركت داشتند از خدمات پيمانكار مسوول تامين غذاي دانشگاه رضايت كافي ندارند.
مردادماه امسال، معاون دانشجويي فرهنگي و اجتماعي دانشگاه تربيت مدرس خبر داد كه به دنبال انجام اين نظرسنجي، موضوع با پيمانكار تغذيه در ميان گذاشته شد و پيمانكار نيز طاقت‌فرسا بودن شرايط كار در آشپزخانه براي اكثريت كارگران و شرايط خاص اقتصادي كشور در پي آزادسازي قيمت‌ها و كمبود شديد اقلام خوراكي نظير روغن را از عوامل افت شديد كيفيت غذا در ماه خرداد عنوان كرد.
اين مقام مسوول اشاره داشت كه به استناد مفاد قرارداد منعقدشده با پيمانكار، امكان تعديل قيمت، در صورت افزايش نرخ مواد اوليه پيش‌بيني شده و پيمانكار قول داده به شرط افزايش 20 تا 25 درصدي پرداخت، كيفيت غذا را افزايش دهد.
ابتداي امسال، مسموميت‌هاي گسترده در چند دانشگاه خبرساز شد.
روز دوم خرداد، در پي اعلام اورژانس تهران درخصوص مسموميت 49 دانشجوي دختر ساكن در خوابگاه دانشگاه فرهنگيان و انتقال 47 نفر به بيمارستان به دليل وخامت شرايط عمومي، معاون دانشجويي اين دانشگاه اعلام كرد: «علت مسموميت مشكل گوارشي بوده اما ارتباطي به وخامت شرايط عمومي غذاي خوابگاه نداشته و پزشكان معالج اعلام كردند كه دليل ايجاد اين مسموميت در دانشجويان «ويروس» بوده است و اين ويروس از بعد از عيد فطر در كشور شايع شده است. پزشكان بيمارستان ميلاد نيز اين دليل را تاييد كرده‌اند. اين مسموميت ميان دانشجوياني شيوع پيدا كرده كه در چند اتاق كنار هم ساكن بودند و با يكديگر در ارتباط بوده‌اند. براي جلوگيري از سرايت بيماري به دانشجويان ديگر، اين دانشجويان قرنطينه شده‌اند و به آنها اعلام شده كه به صورت مجازي در كلاس‌هاي خود حضور پيدا كنند تا ويروس به ديگران منتقل نشود.»
يك روز بعد از اين اتفاق، روز سوم خرداد خبر مسموميت 39 دانشجوي خوابگاهي دانشگاه امام صادق(ع) و وخامت حال مسمومان منتشر شد. بعد از انتشار اين خبر در حالي كه طبق اعلام رييس مركز اورژانس تهران، مسمومان به بيمارستان حضرت رسول، بيمارستان امام خميني، بيمارستان شريعتي، بيمارستان لقمان و بيمارستان فيروزگر منتقل شدند، مدير روابط عمومي اين دانشگاه، ضمن اعلام اينكه مسموميت دانشجويان با تاييد پزشكان آلودگي ويروسي بوده و دانشجويان مسموم تحت نظر هستند، گفت: «حدس اوليه مبني بر مسموميت غذايي دانشجويان بود اما بعد از حضور اورژانس و بررسي‌هاي صورت‌گرفته از سوي پزشكان، تاييد شد كه اين مسموميت مربوط به آلودگي ويروسي است كه ميان دانشجويان انتقال پيدا كرده چون خوابگاه‌هاي دانشگاه امام صادق(ع) كنار هم است و اجتماعات دانشجويان در كلاس‌ها و در مسجد دانشگاه هم زياد است كه باعث سرايت ويروس شده است. حتي برخي از دانشجويان متاهل كه اصلا از غذاي خوابگاه مصرف نكرده بودند نيز مبتلا به اين مسموميت شده‌اند. بنابراين اين بيماري ارتباطي به غذاي خوابگاه ندارد.»
به دنبال اين اخبار البته معاون امور دانشجويان، با تاكيد بر اينكه بروز مسموميت‌هاي غذايي ناشي از هواي گرم و در محيط‌هاي جمعي امري طبيعي است، گفت: «اينكه در يك جمع حدود ۱۰ هزار نفري، ۵۰ دانشجو دچار مسموميت بشوند، اتفاق خاصي نيفتاده و اين امر در همه مراكزي كه زندگي جمعي دارند، اعم از بيمارستان‌ها و... اتفاق مي‌افتد منتها در دانشگاه‌ها اطلاع‌رساني و خبري مي‌شود!»
ارژنگ اردوان، در گفت‌وگويي كه با خبرگزاري ايسنا داشت، اعلام كرد: «مسموميت‌هاي غذايي امري عادي است و اين ويروس‌ها همواره در گردش هستند و به نظرم اين اتفاق يك امر طبيعي است و اتفاق خاصي نيست! وقتي در يك دانشگاهي حدود ۵ يا حتي ۱۰ هزار دانشجو باشد، اگر حدود ۲۰ نفر از اين دانشجويان مسموم شوند، اتفاق خاصي نيست و مسموميت‌هاي ويروسي كه اتفاق مي‌افتد، ناشي از غذا است؛ اگرچه ممكن است ويروس‌هاي تنفسي هم عامل مسموميت‌ها باشد كه دانشگاه علوم پزشكي به همراه كارشناسان بهداشت صلاحيت اظهارنظر در اين زمينه را دارند. بيشتر مسموميت‌هايي كه در دانشگاه‌ها اتفاق مي‌افتد، ناشي از هواي گرم، مواد غذايي و موارد اينچنيني است.»
اردوان در خصوص تحقيقات مسموميت دانشجويان دو دانشگاه امام صادق(ع) و فرهنگيان كه در ابتداي امسال اتفاق افتاده بود، گفت: «هنوز نتايج تحقيقات كميته‌اي كه در اين زمينه تشكيل شده بود، به دست من نرسيده و دانشگاه علوم پزشكي آن منطقه بايد در اين زمينه اظهارنظر كند؛ اما به نظر مي‌رسد چيز خاصي نيست و اين اتفاقات طبيعي به نظر مي‌رسد. البته طبيعي بودن آن به اين منظور نيست كه حتما بايد اين نوع اتفاقات روي بدهد، اما به خاطر گرماي هوا ممكن است دانشجويي از مواد غذايي يا سبزيجات يا ميوه‌اي استفاده كرده باشد كه مسموميت‌هاي اينچنيني روي بدهد. ما بر سيستم غذايي و آشپزخانه دانشگاه‌ها نظارت كلي و از راه دور داريم و خود معاون دانشجويي و مدير تغذيه به همراه كارشناسان بهداشت و تغذيه در دانشگاه‌ها نظارت مستقيم و نزديك از وضعيت تغذيه دانشجويان انجام مي‌دهند. سازمان امور دانشجويان نظارت كلي و در زماني كه بحراني اتفاق بيفتد، انجام مي‌دهد و توصيه‌هاي بهداشتي كلي را به دانشگاه‌ها ابلاغ مي‌كند و صندوق رفاه دانشجويان نيز درخصوص تجهيزات آشپزخانه‌ها نظارت مي‌كند. بنابراين نظارت ميداني و مستقيم در اين خصوص را خود دانشگاه‌ها انجام مي‌دهند.»
به دنبال اين اظهارات، رييس سازمان امور دانشجويان هم با اشاره به بروز مسموميت‌هاي اخير در ميان دانشجويان اظهار كرد: «كارشناسان وزارت بهداشت مساله مسموميت‌هاي اخير دانشجويان چند دانشگاه را مورد بررسي قرار دادند و نظر آنها اين بود كه مسمويت ايجادشده ميان دانشجويان، «مسموميت غذايي» است. البته ممكن است دلايل ديگري هم وجود داشته باشد اما بنا بر اعلام كارشناسان وزارت بهداشت، اين مسموميت‌ها به خاطر غذا بوده است.»
هاشم داداش‌پور در گفت‌وگو با ايسنا، ضمن اعلام اينكه در سال‌هاي گذشته نيز چنين اتفاقاتي پيش آمده است، افزود: «در دهه هشتاد نيز مشابه اين اتفاق به صورت نقطه‌اي افتاده بود و دانشجويان چند دانشگاه به مسموميت غذايي دچار شده بودند. ما تلاش مي‌كنيم كيفيت غذاها را در حد مطلوبي حفظ كنيم، اما دانشگاه‌ها براي اينكه بتوانند براي هماهنگي با پيمانكاران سلف‌هاي دانشجويي اقدامات لازم را انجام دهند، به يك باره قادر به انجام چنين كاري نخواهند بود، چراكه معمولا پيمانكاران براي يك بازه زماني طولاني قرارداد مي‌بندند و اگر به لحاظ اقتصادي شرايط بدتر شود، پيمانكار سختي‌هاي زيادي متحمل خواهد بود.»
به دنبال اين اتفاق، معاون وزير و رييس سازمان امور دانشجويان وزارت علوم از پيگيري جدي و فوري اتفاقات اخير در خصوص مسموميت چندتن از دانشجويان دو دانشگاه فرهنگيان و امام صادق(ع) خبر داد و گفت: «تاكنون مسموميت غذايي و ويروس دو عامل اصلي اتفاقات اين دو دانشگاه عنوان شده، اما ما در سازمان امور دانشجويان جلسه‌اي را براي بررسي علت دقيق اين حادثه تشكيل خواهيم داد و پس از آن اقدامات لازم را در راستاي سلامت دانشجويان به كار خواهيم گرفت.»
هاشم داداش‌پور افزود: «زماني كه اتفاق مربوط به دانشگاه فرهنگيان رخ داد و پس از آن نيز اين اتفاق در دانشگاه امام صادق(ع) تكرار شد من با مسوولان اين دو دانشگاه صحبت كردم و در همين راستا مقرر شد اولين جلسه بررسي موضوع و اتفاقات اخير در سازمان امور دانشجويان را تشكيل بدهيم تا موارد بررسي شده و مشخص شود علت دقيق اتفاقات اخير كه از آن به عنوان مسموميت دانشجويان خوابگاهي ياد مي‌شود، چيست. بايد اتفاقي كه طي دو روز در دو نقطه متفاوت در خصوص دانشجويان پيش آمده به‌طور دقيق مورد بررسي قرار بگيرد و علت آن مشخص شود و در اين بررسي حتما مشخص خواهد شد كه اين اتفاقات ناشي از ويروس يا مسموميت غذايي است يا عوامل پشت پرده‌اي وجود دارد كه وضعيت دانشگاه‌ها را به سمت تشويش سوق مي‌دهد. تاكنون دو عامل در خصوص اتفاق اخير اين دو دانشگاه مطرح شده است؛ اول مسموميت غذايي و احتمال دوم نيز برخي دستگاه‌ها ويروس را عامل اين اتفاقات عنوان كردند. ما اين موضوع را تك‌بعدي نمي‌بينيم و چون هنوز به جمع‌بندي روشني دست نيافته‌ايم. لازم است كه بررسي‌هاي اوليه صورت بگيرد كه در صورت مشخص شدن دليل مي‌توانيم موارد و محدوديت‌هاي جديدي را در حوزه سلامت جسمي تعريف كنيم و به دانشگاه‌هاي كشور ابلاغ كنيم تا مراقبت‌هاي بيشتري داشته باشند.»