وزير اقتصاد مي‌گويد آشوب‌ها تاثيرات منفي روي كسب و كارها گذاشته است
محدوديت اينترنت چقدر خسارت زد؟
گروه اقتصادي
وزير امور اقتصادي و دارايي مي‌گويد: «متاسفانه آشوب‌هاي اخير تاثيرات منفي روي كسب و كار و معيشت مردم داشته است؛ در اين ارتباط مصوباتي براي ترميم لطمات به كسب و كار روي پلتفرم‌ها در حال نهايي شدن است كه به زودي اعلام مي‌شود.» او با اعلام اينكه وزارت اقتصاد از همه ابزار خود براي ترميم خسارت به كسب و كارها استفاده مي‌كند، اظهار داشت: همه بايد براي ترميم لطمه‌هايي كه در روزهاي گذشته به كسب و كارهاي حقيقي و مجازي وارد شده تلاش كنيم. وي كه در نشست سخنگوي اقتصادي دولت و در جمع خبرنگاران سخن مي‌گفت، اظهار داشت: دولت هم اهتمام دارد با ابزارهايي كه در اختيار دارد براي جبران اين خسارت‌هاي وارده به مردم اقدام كند؛ در اين ارتباط ديروز با وزير ارتباطات نيز گفت‌وگويي داشتم و اعلام كردم كه وزارت اقتصاد آمادگي دارد از ابزارهايي چون مشوق‌هاي مالياتي براي ترميم اين آسيب‌ها استفاده كند. اما چيزي كه آقاي خاندوزي از خسارت وارد آمده به كسب و كارها پس از آشوب‌هاي اخير مي‌گويد عمدتا مرتبط با محدوديت‌هاي اعمال شده در فضاي اينترنت است. دو هفته از فيلترينگ و اختلال در اينترنت مي‌گذرد و در اين مدت بارها انجمن‌ها و فعالان مرتبط با كسب و كارهاي اينترنتي از زيان‌هاي اين اتفاق خبر داده‌اند. البته وزير اقتصاد اصل موضوع زيان‌هاي محدوديت‌هاي اينترنتي را رد نكرده، اما نگفته كه ميزان و عدد و رقم اين زيان‌ها چقدر است. در اين گزارش مي‌خواهيم نگاهي بيندازيم به اعداد و ارقام و اثرات اقتصادي محدوديت‌هاي اينترنت در ايران كه عمدتا با الگويي جديد از غروب هر روز شروع مي‌شود و تا پاسي از شب گذشته ادامه دارد.
عواقب فيلترينگ
به تازگي پايگاه خبري اكسيوس گزارش داده كه محدوديت‌هاي اخير اينترنت در ايران موجب افزايش 3هزار درصدي جست‌وجوي ايراني‌ها براي فيلترشكن شده است. همزمان جست‌وجو براي وي‌پي‌ان‌ها كه راهكاري براي دور زدن فيلترينگ به وسيله يك سرور ميانه محسوب مي‌شوند نيز در اين دو هفته 5هزار درصد رشد كرده است. به گفته نت‌لينك هم ميزان درخواست روزانه ۴۰ هزار كاربر اين سرويس به يك ميليون درخواست رسيده كه 10 برابر ميزان عادي است. پس در گام اول، بايد خسارت‌هاي استفاده از فيلترشكن را ديد، اگرچه اين خسارت‌ها اقتصادي هم نباشد. هر چند كه اپراتورهاي ارايه‌دهنده اينترنت بابت استفاده از فضاي اينترنت بين‌الملل، تعرفه‌هاي خود را دوبرابر مي‌كنند و اين هزينه از جيب مصرف‌كننده اينترنت پرداخت مي‌شود. اما در سوي مقابل، خسارت‌هاي غيرمادي به كاربران به دليل فيلترينگ مطرح است. خطر لو رفتن اطلاعات كاربران و حضور كودكان در فضاي ناامن وب نيز فقط يكي از اثراتي است كه در اين حوزه قابل دسته‌بندي است.
چقدر زيان اقتصادي به بار مي‌آورد؟
نت‌بلاكس خسارت قطع اينترنت را 1.5 ميليون دلار در هر ساعت عنوان كرده است. اگر اين عدد مبنا قرار گيرد در اين دو هفته بيش از نيم ميليارد دلار خسارت به اقتصاد ايران از طريق اختلال در اينترنت وارد شده است. اگر از ساعت 5 بعدازظهر تا 12 شب يعني 7 ساعت در طول يك شبانه‌روز اينترنت قطع باشد يا دچار اختلال و كاهش سرعت شده باشد؛ در اين دو هفته نزديك به 200 ميليون دلار زيان به اقتصاد ايران وارد شده است. اين خسارت‌ها در كجا بيشتر ديده مي‌شود؟ به نظر مي‌رسد پاسخ اين سوال را مي‌توان از راه اطلاعات و ارقام منتشر شده توسط برخي نهادهاي مرتبط با پرداخت‌هاي الكترونيكي پيدا كرد. در ميان منابع داخلي وب‌سايت «راه پرداخت» گزارش داده كه تراكنش پرداخت بارها در اين دو هفته 50 تا 70 درصد كاهش پيدا كرده است. ضمن اينكه تجارت اجتماعي 90 درصد ريزش داشته و هر فروشگاه اينستاگرامي 50 ميليون تومان خسارت ديده‌اند. با توجه به اينكه گفته مي‌شود 400هزار صفحه فارسي در اينستاگرام در حوزه كسب و كارهاي خرد و استاني و بومي وجود دارند، مي‌توان تخمين زد كه در اين دو هفته ميزان خسارت وارد شده به اين كسب و كارها 20 ميليارد تومان بوده است. البته آمار كسب و كارهاي اينستاگرامي گاه از اين هم بيشتر اعلام شده است.
اينترنت به زندگي مردم گره خورده است
آذري‌جهرمي، وزير ارتباطات دولت قبل كه البته در زمان وزارت خود او هم يك‌بار اينترنت براي مدت يك ماه به شدت محدود شد، چند روز قبل براي نشان دادن ناكارآمدي فيلترينگ تصويري متفاوت و قديمي از خودش را روي اينستاگرام منتشر كرد كه بسيار جلب توجه كرد. او بعدا در مورد اين تصوير نوشت: از مسوولان اجرايي تا نماينده مجلس، از توانمندان تا تهيدستاني در دورترين روستاهاي ايران، ديروز با ديدن يك عكس قديمي كه در اينستاگرامم منتشر كرده بودم، با من تماس گرفتن يا پيامك زدند. هدف همين بود؛ به زبان ساده بگويم كه فيلتر كردن نتيجه ندارد. مگر تلگرام و واتس‌اپ و اينستاگرام و توييتر و… و حتي فيلترشكن‌ها بسته نشده، آيا كارساز بود؟
اين اظهارات آذري‌جهرمي در شرايطي بازتاب زيادي پيدا كرد كه حتي زمزمه فيلترينگ دايمي اينستاگرام و واتس‌اپ نيز در قالب اجرايي شدن طرح موسوم به صيانت شنيده مي‌شود. با اين حال سوال اين است كه آيا پيش از اعمال فيلترينگ، برآوردي از ميزان خسارت به كسب و كارها و حتي مردم عادي مي‌شود؟ سابقه محدودسازي پلتفرم‌ها در ايران نشان مي‌دهد كه معمولا كاربران به سمت پلتفرم‌هاي بومي نمي‌روند و سياست‌هاي محدودكننده نتيجه عكس مي‌دهد. نتيجه سياست‌هاي محدودكننده فعلي نيز جز سوق يافتن مردم به سمت برخي شبكه‌هاي ماهواره‌اي معاند كه هد‌ف‌شان نيز مشخص است، ندارد. محدوديت اينترنت امروز سطوح بسياري از جامعه را تحت تاثير قرار داده و جداي از مباحث اقتصادي، زندگي را سخت‌تر كرده است. به‌طور مثال قطعي و كندي اينترنت دريافت نسخه الكترونيكي در مطب‌ها و داروخانه‌ها را سخت‌تر كرده است. بسياري از مردم مي‌گويند وقتي به داروخانه‌ها مراجعه مي‌كنند، مي‌شنوند كه اينترنت قطع يا كند است و صف‌هاي طولاني براي تحويل دارو تشكيل شده است. همچنين با فيلتر شدن اپليكيشن‌هايي چون اسكايپ و مسدود شدن دسترسي به فروشگاه‌هاي گوگل و اپل دسترسي بخش گسترده‌اي از مردم به منابع و سرويس‌هاي آموزشي دچار وقفه شده است. اينها برخي اثرات كوتاه‌مدت محدوديت‌هاي اينترنتي است. در بلندمدت آثار زيانبار اين اقدام را در مهاجرت نخبگان و صاحبان سرمايه و حتي متخصصان فناوري مي‌توان ديد. خسارت اين اتفاق‌ها هرگز بيان نمي‌شود حال آنكه مي‌توان درباره اين موضوع هم نوشت. امروز محدوديت اينترنت با هدف جلوگيري از اغتشاشگري انجام مي‌شود، اما صدايي كه از درون دولت و نهادهاي متولي شنيده مي‌شود به اين موضوع پاسخ نمي‌دهد كه اين محدوديت‌ها تا چه حد بر كاهش اين آشوب‌ها اثر داشته و هزينه-فايده آن چقدر بوده است.