استاد دانشگاه بين‌المللي فلوريدا:
بايدن مي‌تواند مانند اوباما برجام را احيا كند
«اريك لوب»، استاد دانشگاه بين‌المللي فلوريدا در گفت‌وگو با خبرگزاري ايلنا به پرسش‌هايي درباره وضعيت مذاكرات احياي برجام در سايه اختلاف‌هاي باقيمانده ميان تهران و آژانس بين‌المللي انرژي اتمي و ايران و ايالات متحده پرداخته است. «آلنا دوهان» گزارشگر ويژه سازمان ملل كه ارديبهشت ماه سال جاري به دعوت ستاد حقوق بشر جمهوري اسلامي ايران به ايران سفر كرد، گزارش خود را به‌طور رسمي درباره سفر به ايران منتشر و در آن تاكيد كرد كه تحريم‌هاي يكجانبه عليه ايران با اصول حقوقي مطابقت ندارد و بايد چارچوبي مفهومي براي سازوكارهاي جبران خسارت، غرامت و اصلاح آسيب قربانيان نقض حقوق بشر ناشي از اقدامات قهري يكجانبه ايجاد شود.
اين گزارش را چطور ارزيابي مي‌كنيد؟
من كارشناس حقوق بين‌الملل نيستم و نمي‌توانم در خصوص قانوني بودن تحريم‌هاي وضع‌شده عليه ايران، اظهارنظر كنم؛ بخصوص آن بخش از تحريم‌ها كه غيرهدفمند هستند پيامدهاي انساني سنگيني براي مردم عادي دارند. در حالي كه سازمان ملل مي‌تواند در اين رابطه گزارشاتي را منتشر كند، ولي به دليل مسائل مرتبط با حاكميت ملي و ساير موارد سازوكار و مكانيسمي براي به اجرا گذاشتن پيشنهادات ندارد.
واشنگتن در طول مذاكرات، ايران را به وقت‌كشي متهم مي‌كرد اما هر زمان توپ در زمينش بوده به دلايل مختلف از ارايه پاسخ در زمان معقول و منطقي خودداري كرده است، شما دليل طولاني شدن رد و بدل شدن پاسخ‌ها و اين رفتارها را چه مي‌دانيد؟
بخشي از كندي واشنگتن در ارايه پاسخ، به تقاضاي ايران براي خاتمه دادن به تحقيقات آژانس بين‌المللي انرژي اتمي در رابطه با ادعاي آثار اورانيوم در مراكز هسته‌اي ايران و ارايه تضمين از سوي ايالات متحده در حوزه‌هايي كه خارج از حوزه اختيارات بايدن است، بازمي‌گردد. با توجه به اينكه توافق هسته‌اي ايران موضوع مناقشه‌برانگيزي است، دولت بايدن تصميم گرفته است تا به نتيجه رساندن مذاكرات را تا پس از انتخابات ميان‌دوره‌اي ماه نوامبر (آبان) در امريكا به تعويق بيندازد. دولت امريكا اكنون از سرمايه سياسي كمتري براي به نتيجه رساندن توافق هسته‌اي با ايران برخوردار است.
برخي معتقدند دولت بايدن كه از ابتداي دور جديد مذاكرات نسبت به اتخاذ تصميمات ضروري و ارايه ابتكار عمل‌هاي مذاكراتي براي پيشبرد گفت‌وگوها با تزلزل روبه‌رو بود، اكنون و با نزديك شدن به انتخابات كنگره در ماه نوامبر تحت فشار است، اين گزاره را چقدر نزديك به واقعيت مي‌دانيد؟
من هم بر اين باور هستم كه با توجه به فضاي سياسي حاكم در ايالات متحده، از جمله پايين بودن سطح محبوبيت بايدن و اكثريت محدود دموكرات‌ها در كنگره، اين گزاره، گزاره درستي است.
ايران اعلام كرده كه براي جلوگيري از عدم تكرار اتفاق سال ۲۰۱۸ امريكا بايد تضميني براي خروج طرف‌ها از اين توافق ارايه كند. امريكايي‌ها اعطاي چنين ضمانتي را غيرممكن مي‌دانند.
درخواست يا تقاضاي ايران براي دريافت چنين تضميني ممكن است معقول يا منطقي به نظر برسد ولي ارايه چنين تضميني از سوي ايالات متحده به دليل نامشخص بودن وضعيت سياسي داخلي در امريكا، وضعيت متزلزل دموكرات‌ها (بدين معني كه برخي از آنها مخالف احياي برجام هستند) و عدم اتفاق‌نظر در كنگره براي تصويب توافق احتمالي (مانند سال ۲۰۱۵) امكان‌پذير نيست. كشورهاي اروپايي مي‌توانند به تلاش‌هاي خود براي احياي برجام ادامه دهند، ولي اين كشورها مراقب هستند تا تلاش‌هاي‌شان منجر به به‌خطر افتادن روابط‌شان با ايالت متحده يا تضعيف مشروعيت داخلي و بين‌المللي‌شان نشود.
وضعيت بازار انرژي در صورت انعقاد و عدم امضاي توافق چگونه خواهد بود.
به دليل عدم احياي برجام (و تجديدنظر در توافق اوپك‌پلاس) كشورهاي اروپايي به دنبال تغيير الگوي مصرف خود و پيدا كردن منابع انرژي ديگري در خليج فارس و كشورهاي ديگر هستند. وجود چنين سناريويي براي ايران و روسيه به اين معني است كه اين دو كشور بايد براي فروش نفت خود به چين، به عنوان كشوري كه از حفظ وضع موجود سود مي‌برد، با يكديگر رقابت كنند و قيمت‌هاي‌شان را كاهش خواهند داد.
ارزيابي شما از دور جديد گفت‌وگوها ميان ايران و آژانس بين‌المللي انرژي اتمي چيست؟ آيا اراده‌اي براي بستن پرونده پادماني وجود دارد؟
اگر ايالات متحده و ساير امضا‌كنندگان برجام تمايلي براي پايان دادن به بازرسي‌ها داشتند، پس احتمالا مي‌توانستند آژانس بين‌المللي انرژي اتمي و كشورهاي عضو آن را ترغيب كنند تا به اين بازرسي‌ها پايان دهند. با اين وجود، چنين سناريويي نامحتمل به نظر مي‌رسد، چراكه چارچوب كلي اين توافق بر پايه عدم‌اشاعه هسته‌اي در مقابل رفع تحريم‌ها قرار دارد.
انتخابات كنگره با فرض پيروزي يا شكست دموكرات‌ها چه تاثيري بر سرنوشت برجام مي‌گذارد؟
حتي اگر دموكرات‌ها اكثريت كنگره را از دست بدهند «جو بايدن» همانند «باراك اوباما» مي‌تواند برجام را احيا كند. در همين حال چنين نتيجه‌اي تدوام و پايداري توافق را، با توجه به كاهش احتمال اينكه به تصويب كنگره برسد، بيش از پيش تضعيف مي‌كند.
آزادي يك زنداني ايراني- امريكايي در روزهاي گذشته و امكان دسترسي تهران به دارايي‌هاي مسدود شده‌اش را چگونه تحليل مي‌كنيد؟ آيا اين تحولات بر رفع بن‌بست كنوني در مذاكرات هسته‌اي تاثيري خواهند گذاشت؟
در حالي كه رسانه‌هاي ايراني گزارش داده بودند كه آزادي اين زنداني‌ها در ازاي آزادسازي هفت ميليارد دلار از دارايي‌هاي مسدودشده ايران در كره جنوبي صورت گرفته است؛ وزارت خارجه ايالات متحده در ادعايي اين مساله را تكذيب كرد. بايد ببينيم كه در آينده چه اتفاقاتي روي خواهد داد. گمانه‌زني برخي از تحليلگران مبني‌بر اين است كه ايران دست به اين اقدام زده است تا به پيشبرد مذاكرات متوقف‌شده هسته‌اي كمك كند. چنين ادعايي ممكن است درست باشد، ولي من نمي‌دانم آزادي اين زنداني با توجه به موضوعات ديگري مانند وقايع اخير در ايران، فضاي سياسي حاكم بر ايالات متحده و برخي مخالفت‌هاي داخلي و منطقه‌اي با توافق هسته‌اي، تا چه اندازه مي‌تواند بر مذاكرات تاثير بگذارد. بسته به شرايط ايران و پس از انتخابات ميان‌دوره‌اي در ايالات متحده، اين امكان وجود دارد كه دولت بايدن مجددا به‌صورت غيرمستقيم با ايران وارد مذاكره شده و به توافق برسد تا از درگيري منطقه‌اي بر سر برنامه هسته‌اي ايران در حالي كه درگيري‌ها در اوكراين همچنان ادامه دارد، جلوگيري به عمل آورد.