تازه‌ترين اقدام كانادا عليه سپاه پاسداران انقلاب اسلامي
10 هزار نفر به ليست تحريم اضافه شدند
گروه ديپلماسي
شامگاه جمعه به وقت تهران جاستين ترودو، نخست‌وزير كانادا با تصميم جديدي درباره سپاه پاسداران رابطه تيره و تار تهران - اتاوا را وارد فاز ديگري كرد. به گزارش رسانه‌ها، ترودو با اشاره به اينكه در ارتباط با ورود مقام‌هاي جمهوري اسلامي ايران به اين كشور به يك سخت‌گيري كم‌سابقه دست خواهد زد، اعلام كرد كه از اين پس، ۵۰ درصد اعضاي ارشد، درجه‌داران عاليرتبه و افسران سپاه پاسداران كه شامل حدود ۱۰ هزار نفر مي‌شود، اجازه ورود به كانادا را نخواهند داشت. جاستين ترودو در يك سخنراني زنده تلويزيوني با تكرار ادعاهاي بي‌پايه و اساس درباره ايران گفت: «ما فرماندهي سپاه پاسداران انقلاب اسلامي را تحت سخت‌گيرانه‌ترين بخش قوانين مهاجرت و پناهندگي قرار مي‌دهيم. اين سخت‌گيرانه‌ترين مجازاتي است كه در قوانين كانادا وجود دارد و تاكنون تنها براي موارد بسيار جدي «جنايت عليه بشريت» و «نسل‌كشي» چون فجايع روي داده در بوسني و هرزگوين و روآندا مورد استفاده قرار گرفته بود. ممنوع‌الورود شدن حدود ۱۰ هزار افسر و درجه‌دار عاليرتبه سپاه پاسداران به خاك كانادا دايمي و براي هميشه خواهد بود. علاوه بر اين ممنوعيت‌ها، سطح تحريم‌هاي كانادا نيز عليه جمهوري اسلامي ايران افزايش خواهد يافت.»
جاستين ترودو در بخش‌هاي ديگري از سخنانش با اشاره به لزوم تسريع روند اعمال تحريم‌ها از سوي دولتش گفت: «۷۶ ميليون دلار را جهت اجراي تحريم‌ها به نهادهاي مربوطه اختصاص داده است.» ترودو با طرح سخنان بي‌پايه و اساس درباره ايران ادعا كرد كه تشديد مبارزه با آنچه پولشويي و فعاليت‌هاي مالي غيرقانوني مقامات جمهوري اسلامي در كانادا مي‌خواند از ديگر اقداماتي است كه با جديت از سوي دولتش پيگيري و اجرا خواهد شد.
تصميم جديد دولت كانادا در حقيقت در ادامه زنجيره‌اي از تحريم‌هايي است كه در چندسال اخير هرازچندگاهي بر رابطه تهران - اتاوا تاثير گذاشته است. كانادا هفته گذشته هم در واكنش به آنچه سركوب خشن اعتراضات در ايران خواند، فرمانده سپاه پاسداران و وزير اطلاعات ايران را تحريم كرده بود. در بيانيه فوق كه از سوي وزارت خارجه كانادا منتشر شد، آمده بود كه ۲۵ فرد و ۹ نهاد به فهرست تحريم‌هاي كانادا افزوده شدند. با اين وجود رسانه‌ها از اقدام روز جمعه نخست‌وزير كانادا در تحريم حدود 10 هزار عضو سپاه پاسداران با عنوان سخت‌گيرانه‌ترين تحريم اين كشور عليه شاخه نظامي يك كشور ديگر ياد مي‌كنند. برهمين اساس جاستين ترودو در بخش‌هايي از سخنان خود اشاره كرد كه وضع چنين تحريم‌هايي تاكنون در تاريخ كانادا به لحاظ بستر قانوني غيرممكن بوده و تنها پس از آن ممكن شده كه در سال ۲۰۱۷ پارلمان اين كشور قانون تحريم به علت نقض حقوق بشر را تصويب كرد.
نخست‌وزير كانادا يكي از علل وضع اين تحريم‌ها را حمايت و حفاظت از جامعه ايراني- كانادايي اين كشور دانست. به دنبال مرگ مشكوك مهسا اميني 22 ساله در يكي از ساختمان‌هاي پليس امنيت تهران، اعتراض‌هايي در داخل ايران آغاز شد كه دامنه آن به خارج از ايران هم كشيده شده است. شنبه گذشته اول اكتبر ايرانيان مقيم كانادا در شهرهاي بزرگ اين كشور چون تورنتو، ونكوور، مونترال، لندن (اونتاريو) و كبك در حمايت از اعتراضات سراسري به جان باختن مهسا اميني تظاهرات كردند.
به گزارش رسانه‌ها، دولت جاستين ترودو از زمان سقوط هواپيماي مسافربري 752 اوكراين با شليك موشك‌هاي سپاه كه مقام‌هاي ايراني آن را يك اشتباه خواندند براي مقابله بيشتر با ايران تحت فشار قرار دارد. اخيرا برخي نمايندگان پارلمان در نشستي با حضور جاستين ترودو با اشاره به سرنگوني هواپيماي مسافربري ۷۵۲ اوكراين در دي ماه ۹۸ و كشته شدن ده‌ها شهروند كانادايي و آنچه سركوب گسترده اعتراضات مردمي ايران به دست نيروهاي امنيتي، خوانده بودند خواستار قرار دادن سپاه در فهرست گروه‌هاي تروريستي كانادا شدند. نمايندگان پارلمان كانادا سال ۲۰۱۸ نيز با تصويب طرحي از دولت اين كشور خواسته بودند كه سپاه را در فهرست گروه‌هاي تروريستي قرار دهد. كانادا قبلا نيروي قدس سپاه را در فهرست گروه‌هاي تروريستي قرار داده، اما درباره كل مجموعه سپاه چنين تصميمي نگرفته است.
با اين وجود كريستينا فريلد، معاون جاستين ترودو در كنفرانس مطبوعاتي مشترك ادعا كرد كه دولت كانادا با اقدام جديد، عملا سپاه را در فهرست گروه‌هاي تروريستي قرار داده است. به ادعاي او، «تطبيق قوانين منع ورود و مهاجرت اعضاي سپاه و در سطح گسترده‌تري مقامات ارشد ايران به كانادا، به معناي شناختن سپاه به عنوان يك گروه تروريستي است.»
با اين وجود جاستين ترودو در پاسخ به سوالي درباره اينكه آيا دولت كانادا قصد دارد به صورت رسمي سپاه را در فهرست گروه‌هاي تروريستي قرار دهد، گفت كه چنين احتمالي را در آينده رد نمي‌كند، اما اين كار عليه رژيم‌هايي مانند رواندا و بوسني در دهه ۱۹۹۰ كه مرتكب جنايات جنگي و نسل‌كشي شده‌اند، انجام شده است.
40 سال رابطه پر فراز و نشيب تهران - اتاوا
ايران و كانادا پس از پيروزي انقلاب اسلامي روزهاي پرتنشي را تجربه كردند. رابطه دوجانبه در يك مقطع در سال ۱۳۵۹ قطع شد كه اين وضعيت تا سال ۱۳۶۹ و بازگشايي سفارتخانه‌هاي دو كشور ادامه داشت. ايران و كانادا در سال 1374 موافقت خود را با مبادله سفرا اعلام كردند. طي اين مدت مهاجرت گسترده ايرانيان به كانادا منافع هر دو طرف را در تنش‌زدايي از رابطه در مرحله نخست و تعميق آن در مرحله دوم قرار داد. نگاهي به تاريخ اين رابطه نشان مي‌دهد كه روابط ايران و كانادا تنها در دولت نخست سيد محمد خاتمي شرايط آرامي را تجربه كرد و رويداد قتل زهرا كاظمي روابط دو كشور را تا پايان دولت دوم وي تحت‌الشعاع قرار داد و پس از روي كار آمدن دولت محمود احمدي‌نژاد نه تنها روابط دو كشور به‌شدت كاهش يافت بلكه تنش‌هاي فراواني را هم تجربه كرد. در ۱۷ شهريور ۱۳۹۱ كانادا در پاسخ به آنچه سياست خارجي ايران و نگراني از تامين امنيت ديپلمات‌هاي كانادايي خواند، سفارت خود در تهران را تعطيل كرده و روابط ديپلماتيكش را با ايران به حالت تعليق درآورد.
درحالي‌كه پس از حصول برجام در سال 1394 بسياري از كشورهاي غربي ترجيح دادند تلاش تازه‌اي را براي ازسرگيري روابط دوجانبه آغاز كنند اما در دولت محافظه‌كار استيون هارپر درباره رابطه با تهران در همچنان بر همان پاشنه مي‌چرخيد. وزارت خارجه كانادا در ۲۳ تيرماه ۱۳۹۴ طي بيانيه‌اي ايران را به حمايت از تروريسم محكوم و اين كشور را همچنان تهديدي اساسي براي امنيت و صلح جهاني برشمرد. با اين همه دولت ليبرال جاستين ترودو از همان ابتدا تلاش كرد فاصله خود را با سياست‌هاي تند هارپر عليه ايران زياد كند و شخص ترودو با ابراز رضايت از حصول برجام آن را قرار گرفتن در مسيري درست خواند. در 28 دي‌ماه 1394 جاستين ترودو با اعلام بررسي احتمال از سرگيري مجدد رابطه با ايران، از بررسي گسترش روابط در جلسه‌هاي آينده هيات وزيران خبر داد. نخست‌وزير كانادا همچنين توقف بخشي از فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران را گام‌هايي قابل توجه دانست كه ايران در جهت احترام به انتظارات بين‌المللي برداشته است. يك روز بعد از اين تاريخ كانادا اعلام كرد كه آماده است تحريم‌هاي اقتصادي عليه ايران را لغو كند. پس از اين موضع‌گيري روابط دو طرف در مسير تلاش براي تنش‌زدايي و عادي‌سازي قرار گرفت به گونه‌اي كه در ارديبهشت‌ماه 1395 ايران خبر داد كه گفت‌وگو با كانادا براي ازسرگيري روابط در نيويورك آغاز شده است. روز بعد وزير امور خارجه كانادا گفت‌وگو با ايران را براي عادي‌سازي روابط تاييد كرد. در اين فضا بود كه ايرانيان ساكن كانادا با امضاي دادخواست‌هاي متعدد به دولت كانادا خواستار از سرگيري روابط ديپلماتيك بين تهران و اتاوا شدند.
در 31 شهريور 1395، استفان ديون، وزير خارجه كانادا و محمدجواد ظريف، وزير خارجه ايران در حاشيه مجمع عمومي سازمان ملل متحد در نيويورك ديدار كردند. اين نخستين ملاقات وزراي خارجه دو كشور از زمان قطع ۴ ساله روابط در دوره دولت پيشين كانادا بود. استفان ديون پيش از ديدار با جواد ظريف به بي‌بي‌سي گفت كشورش اراده‌اي جدي براي از سرگيري روابط دارد. در اين ديدار دو طرف افزون بر گفت‌وگو درباره وضعيت روابط دوجانبه، پرونده‌هاي كنسولي و مسائل منطقه‌اي بحث كردند كه شامل هما هودفر شهروند ايراني كانادايي مي‌شد. ۶ روز پس از اين مذاكرات، سخنگوي وزارت امور خارجه ايران از آزادي هما هودفر به دلايل انسان‌دوستانه خبر داد. با وجود اين گام‌هاي قابل توجه اما بهمن ماه 1395 بود كه مجيد تخت‌روانچي اعلام كرد قانوني كه در زمان دولت محافظه‌كار استيون هارپر در مجلس كانادا تصويب شده و بر اساس آن مصونيت سياسي ديپلمات‌هاي ايراني در اين كشور لغو شده است مانع قانوني براي بازگشايي سفارت به شمار مي‌رود. در تيرماه 1396 وزارت خارجه كانادا اعلام كرد كه نام ايران و سوريه را در فهرست حاميان دولتي تروريسم حفظ خواهد كرد.
بعد از اين موضع‌گيري مرگ كاووس سيدامامي شهروند ايراني- كانادايي و كنشگر محيط زيست در زندان اوين كه مقام‌هاي ايراني از آن با عنوان خودكشي ياد كردند دوباره دورنماي بهبود رابطه تهران و اتاوا را در هاله‌اي از ابهام قرار داد و اين وضعيت با ساقط شدن هواپيماي مسافربري اوكراين كه عمده مسافران آن شهروندان ايراني - كانادايي محسوب مي‌شدند رو به وخامت گذاشت. مجموع اين تحولات هم به فشار لابي ضدجمهوري اسلامي بر دولت ترودو براي تشديد تحريم و فشار عليه ايران منتهي شد كه تا به امروز هم ادامه دارد.