ایجاد اختلال عمدی در مسیر انتقال تجهیزات نظامی روسیه به اوکراین
انفجار بزرگ کریمه؛ هدیه تولد پوتین
محمدحسين لطف‌الهي
همزمان با ضدحمله‌های موفق ارتش اوکراین در شرق و جنوب این کشور و وارد آمدن تلفات و خسارت‌های لجستیکی گسترده به روسیه نظیر انفجار پل کریمه درست یک روز پس از تولد ريیس جمهور روسیه، برخی مقام‌های ارشد غربی و کارشناسان نظامی ابراز امیدواری می‌کنند که تا پیش از فرا رسیدن کریسمس اوکراین می‌تواند منطقه دونباس را باز پس گیرد.
همزمان با ضدحمله‌هاي موفق ارتش اوكراين در شرق و جنوب اين كشور و وارد آمدن تلفات و خسارت‌هاي لجستيكي گسترده به روسيه، برخي مقام‌هاي ارشد غربي و كارشناسان نظامي ابراز اميدواري مي‌كنند كه تا پيش از فرا رسيدن كريسمس اوكراين مي‌تواند منطقه دونباس را بازپس گيرد.
براي روسيه جنگ آن چنان كه آنها پيش‌بيني كرده بودند پيش نمي‌رود. ارتش اوكراين پس از آزادسازي بخش عمده‌اي از استان خاركيف در شمال شرق و آزادسازي دو شهر بزرگ ايزيوم واقع در استان خاركيف و ليمان در غرب استان دونتسك، در تلاش براي ادامه پيشروي در دونتسك و همچنين آزادسازي مناطق غربي استان لوهانسك است.
در مناطق جنوبي نيز جنگ در اطراف شهر مهم خرسون ادامه دارد. نيروهاي اوكرايني كه برخلاف جبهه شرقي، پيشرفت‌هاي محدودي در جنوب داشته‌اند در تلاش هستند تا خرسون را آزاد كنند. خرسون اولين و تنها مركز استان در جنوب اوكراين است كه روس‌ها در ماه مارس موفق به تسخير آن شدند. اين منطقه چندي قبل، طي يك همه‌پرسي كه از نظر نهادهاي بين‌المللي و سازمان ملل متحد غيرقانوني تلقي شد، به خاك روسيه الحاق شد.
موسسه مطالعات جنگ مستقر در واشنگتن در گزارش روزانه خود از جنگ اوكراين نوشته است كه اصلي‌ترين اقدام نظامي روس‌ها در روزهاي اخير آغاز يك عمليات آفندي از منطقه باخموت واقع در استان دونتسك بوده كه ارتش اوكراين مدعي است اين حمله را دفع كرده اما مقام‌هاي محلي منسوب به روسيه مي‌گويند ارتش روسيه موفق شده پيشروي‌هايي در اين عمليات داشته باشد.
در يك اتفاق جالب توجه نيز بامداد روز شنبه هشتم اكتبر، يك روز پس از تولد ولاديمير پوتين رييس‌جمهور روسيه انفجاري مهيب روي پل كريمه رخ داد كه روس‌ها معتقدند اوكرايني‌ها در آن نقش داشته‌اند. روز گذشته كميته ملي ضد تروريسم روسيه اعلام كرد كه آتش‌سوزي در پل كريمه به دليل كار گذاشتن بمب در يك خودرو روي داده و باعث آسيب به جاده شده است. اين كميته گفت كه در ساعت شش و هفت دقيقه محلي در قسمت جاده‌اي از پل كريمه، يك خودروي بمب‌گذاري شده منفجر شد كه باعث آتش‌سوزي در هفت واگن (احتمالا مخزن ذخيره سوخت) راه آهن شده است. اولگ كريوچكوف يكي از مقامات محلي روسيه گفت كه تصور مي‌شود مخزن ذخيره سوخت آتش گرفته باشد و بنابراين تردد روي پل متوقف شده است. اين گذرگاه شامل دو پل جاده‌اي و ريلي است كه روسيه پس از ضميمه كردن كريمه به خاك خود در سال ۲۰۱۴ آنها را ساخته است. اين پل كه در سال ۲۰۱۸ افتتاح شد روي تنگه كرچ قرار دارد. از اين پل به ويژه براي انتقال تجهيزات نظامي ارتش روسيه كه در اوكراين مي‌جنگند استفاده مي‌شود.
ساعاتي پس از اين انفجار، ميخايلو پودولياك از مشاوران ارشد ولوديمير زلنسكي با انتشار پستي توييتري بدون اينكه بخواهد مسووليت اين حمله را مستقيما برعهده بگيرد، نوشت: «كريمه، پل، آغاز. همه چيزهاي غيرقانوني بايد تخريب شوند و هر آنچه دزديده شده بايد به اوكراين برگردانده شود و روس‌ها بايد همه مناطقي را كه اشغال كرده‌اند، تخليه كنند.»
جنگ تا پايان سال به كدام سمت و سو
خواهد رفت؟
يك ژنرال ارشد سابق ارتش ايالات متحده در واكنش به تحولات جنگ اوكراين به نشريه تايمز چاپ لندن گفته است كه با توجه به پيشرفت‌هاي اخير ارتش اوكراين، امكان شكست دادن ارتش روسيه تا پيش از كريسمس وجود دارد. بن هاجز كه تا سال 2018 فرماندهي نيروهاي ارتش ايالات متحده در اروپا را برعهده داشته معتقد است خطوط دفاعي روس‌ها در مناطق اشغالي در حال فروپاشي است: «براساس تمام چيزهايي كه اين روزها شاهد آن هستيم، دست‌كم در منطقه دونباس اين فروپاشي خطوط دفاعي ديده مي‌شود و فكر مي‌كنم تا پايان سال، روس‌ها به مرزهاي پيش از 24 فوريه بازمي‌گردند.»
به نوشته تايمز، يك مقام ارشد دولت بريتانيا نيز با اين تحليل موافق است و مي‌گويد اوكرايني‌ها تا پيش از پايان سال مي‌توانند روس‌ها را از منطقه دونباس بيرون كنند.
تحليل‌ها درباره مناطق جنوبي متفاوت است. بن هاجز كه سابقه فرماندهي نيروهاي امريكايي در حملات به عراق و افغانستان را نيز در كارنامه خود دارد، تاكيد دارد در صورت تسخير شهر خرسون، امكان تلاش اوكرايني‌ها براي بازپس‌گيري كريمه هم وجود دارد اما اين مساله بسيار بيشتر از چند ماه زمان خواهد برد.
برخي كارشناسان بر اين باورند كه هر چند پيشروي‌هاي ارتش اوكراين در هفته‌هاي اخير از سرعت مطلوبي برخوردار بوده اما با فرا رسيدن زمستان شرايط تغيير خواهد كرد. فرانتس استفان گادي، محقق موسسه بين‌المللي مطالعات استراتژيك مي‌گويد: «براي ارتش اوكراين يك مسابقه با زمان وجود دارد. آنها بايد تا پيش از فرا رسيدن زمستان و تقويت نيروهاي روسي تا مي‌توانند مناطق بيشتري را تصرف كنند.» به گفته او، در مقابل براي ارتش روسيه اولويت اول اين است كه تا مي‌توانند اوكرايني‌ها را معطل كنند و برخي عقب‌نشيني‌هاي تاكتيكي داشته باشند تا فصل زمستان فرا برسد. گادي و تعدادي ديگر از كارشناسان تصريح مي‌كنند اين پيش‌بيني كه ارتش اوكراين تا پيش از پايان سال 2022 مي‌تواند پيروز شود، «غيرممكن» است.
روزنامه واشنگتن پست درخصوص شرايط احتمالي جنگ در زمستان مي‌نويسد: «برف و باران زمين نبرد را گل‌آلود و حركت ماشين‌هاي سنگين و ادوات زرهي را ناممكن مي‌سازد. اين مساله به خصوص در جنوب نگران‌كننده است. بسياري از اوكرايني‌ها هم فكر مي‌كنند كه روسيه در فصل زمستان حملات عليه زيرساخت‌ها را تشديد خواهد كرد تا اوكرايني‌ها از نظر تامين گرما و برق در شرايط سختي قرار گيرند.»
به گزارش كي‌يف اينديپندنت، در هفته‌هاي اخير دولت اوكراين تلاش ويژه‌اي براي تامين مايجتاج احتمالي سربازان ازجمله غذا و لباس گرم در فصل زمستان كرده تا امكان ادامه نبرد براي آنها وجود داشته باشد.
در مقابل اوكرايني‌ها اميدوارند كه آسيب‌پذيري خطوط تداركاتي روس‌ها باعث شود با فرا رسيدن فصل زمستان و سخت‌تر شدن امكان انتقال آذوقه و تجهيزات نظامي به سربازان روس، فعاليت‌هاي آنان نيز با مشكلاتي جدي مواجه شود.
تلاش غرب براي افزايش حمايت‌هاي نظامي از اوكراين
امانوئل ماكرون، رييس‌جمهوري فرانسه از ايجاد يك «صندوق ويژه» خبر داد تا اوكراين بتواند تجهيزات موردنياز خود را به صورت مستقيم از شركت‌هاي فرانسوي توليدكننده تسليحات تهيه كند. او روز جمعه ۷ اكتبر پس از شركت در نشست مجمع سياسي اروپا در پراگ گفت كه دولتش براي شروع به كار اين صندوق ويژه، ۱۰۰ ميليون يورو مي‌پردازد. جوزپ بورل، مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا روز جمعه پيش از ورود به نشست مجمع سياسي اروپا در پراگ، از كشورهاي عضو اتحاديه اروپا خواسته بود تا پول بيشتري را براي خريد تسليحات مورد نياز اوكراين اختصاص دهند. به گزارش يورونيوز، فرانسه بارها به دليل سطح پايين‌تر حمايت نظامي از اوكراين در مقايسه با متحدانش مورد انتقاد قرار گرفته است، اما مقام‌هاي اين كشور مي‌گويند كه ريشه اين اختلافات در ظرفيت فرانسه است و نه اراده سياسي. براساس رتبه‌بندي ماه آگوست موسسه كيل براي اقتصاد جهاني، كمك‌هاي نظامي ۲۳۳ ميليون يورويي فرانسه به اوكراين، اين كشور را در رتبه يازدهم جهان و بسيار پايين‌تر از امريكا (۲۵ ميليارد يورو)، بريتانيا (۴ ميليارد يورو) و لهستان. (۱،۸ ميليارد يورو) قرار داده است. آلمان كه به لحاظ تاريخي از درگيري‌هاي نظامي پس از جنگ جهاني دوم دوري مي‌كند، بيش از چهار برابر فرانسه به اوكراين كمك كرده است.
كارين ژان پيير، سخنگوي كاخ سفيد هم هفته گذشته اعلام كرد كه امريكا 1.1 ميليارد دلار تسليحات و تجهيزات جديد از جمله 18 سامانه موشكي هيمارس (HIMARS) را دراختيار اوكراين قرار خواهد داد. او در ادامه خاطرنشان كرد كه بسته حمايتي جديد همچنين شامل صدها وسيله نقليه زرهي، رادار و سامانه‌هاي پهپادي است.
تغيير فرماندهي در پي افزايش انتقادات از اداره جنگ
وزارت دفاع روسيه شنبه (هشتم اكتبر) اعلام كرد ژنرال ارتش «سرگئي سوروويكين» به عنوان فرمانده «گروه مشترك نيروها در منطقه عمليات نظامي ويژه» منصوب شد. طبق گزارش‌ها، به دستور سرگئي شويگو وزير دفاع روسيه اين ژنرال روس كه پيش‌تر فرماندهي كل نيروهاي هوافضاي روسيه را برعهده داشت، فرمانده گروه مشترك نيروهاي روسيه در اوكراين شد. به نوشته آسوشيتدپرس، وزارت دفاع روسيه اعلام كرد سوروويكين به عنوان فرمانده تمام نيروهايي كه در اوكراين مي‌جنگند منصوب شد. براساس گزارش سرويس‌هاي اطلاعاتي ايالات متحده، يكي از افراد حلقه نزديكان ولاديمير پوتين رييس‌جمهور روسيه در هفته‌هاي اخير به‌شدت از پوتين به دليل شيوه اداره جنگ اوكراين انتقاد كرده است. تحليلگران از اين آشفتگي در جامعه روسيه كه دامنه آن به حلقه نزديكان رييس‌جمهور نيز رسيده است به عنوان يكي از تبعات جدي حمله روسيه به اوكراين ياد مي‌كنند كه برخلاف تصور روس‌ها به جاي يك پيروزي برق‌‌آسا براي آنها تحريم و تلفات انساني زيادي به همراه داشت و دستاورد آن محدود به الحاق -موقت و بدون شناسايي بين‌المللي - بخشي از خاك اوكراين به روسيه مي‌شود. روزنامه واشنگتن‌پست نوشته است كه گزارش جديد سرويس‌هاي اطلاعاتي ايالات متحده درباره انتقاد يكي از نزديكان پوتين از او به اندازه‌اي براي امريكايي‌ها مهم تلقي مي‌شد كه راه خود را به گزارش‌هاي روزانه به رييس‌جمهور ايالات متحده باز كرد و به خواست جو بايدن، با تعدادي ديگر از مقام‌هاي ارشد كشور نيز به اشتراك گذاشته شد. يكي از مقام‌هايي كه به شرط ناشناس ماندن درباره اين موضوع با واشنگتن‌پست گفت‌وگو كرده، مي‌گويد: محور اصلي انتقادها از پوتين «سوءمديريت جنگ» و «اشتباهات متعدد و اثرگذار در كارزار نظامي روسيه» بوده است.