پيدا شدن ۹۲ مهاجر برهنه و مجروح در مرزهاي يونان و تركيه جنجال‌ساز شد
پناهجويان؛ كارت بازي آنكارا
در مواجهه با آتن
شهاب شهسواري
انتشار تصاويري از ده‌ها مرد پناهجوي برهنه در مرزهاي يونان كه به گفته پليس يونان توسط نظاميان تركيه لب مرز رها شده‌اند، بار ديگر موضوع استفاده سياسي آنكارا را از پناهجويان در مركز توجه قرار داده است. تركيه و يونان در ماه‌هاي گذشته حملات تند لفظي عليه يكديگر آغاز كرده‌اند و رجب طيب اردوغان، رييس‌جمهور تركيه، يونان را تلويحا به عمليات نظامي تهديد كرده است. تركيه تاكنون بارها از جمعيت پناهجويان خارجي در خاك خود براي باجگيري از اتحاديه اروپا و همسايگان استفاده كرده و تهديد كرده است كه در صورت برآورده نشدن مطالباتش سيل پناهجويان را به سمت اروپا روانه خواهد كرد. نجات ۹۲ پناهجو كه عمدتا سوري و افغان هستند در كرانه رودخانه مرزي تركيه و يونان، تازه‌ترين نمونه از اقدام‌هاي تركيه براي استفاده از پناهجويان براي تهديد همسايگان است.
رسانه‌ها ضمن اشاره به تنش‌ها ميان تركيه و يونان، انتخابات پيش رو در دو كشور را يكي از عوامل افزايش خصومت ميان دو طرف مي‌دانند. تركيه و يونان هر دو نيمه اول سال آينده شاهد برگزاري انتخابات‌هاي مهم هستند. در تركيه رجب طيب اردوغان، براي حفظ قدرت خود بعد از نزديك به دو دهه، با شرايط سختي مواجه است؛ مشكلات شديد اقتصادي در تركيه، تورم شديد و كاهش ارزش پول ملي، حزب حاكم را در وضعيت بدي قرار داده است. در يونان هم كيرياكوس ميتسوتاكيس، نخست‌وزير يونان، تابستان سال آينده با شرايط سختي در انتخابات مواجه است. او متهم است كه نرم‌افزارهاي جاسوسي روي تلفن‌هاي همراه مخالفان خود نصب كرده است. هر دو رهبر در انتخابات‌هاي سال آينده با شرايط بسيار مشكلي براي انتخاب مجدد مواجه هستند.
كميسارياي عالي پناهندگان سازمان ملل متحد در واكنش به نجات اين ۹۲ پناهجوي برهنه در مرزهاي يونان با تركيه اين واقعه را تكان‌دهنده توصيف كرده است و گفته كه به شدت از عكس‌هاي اين افراد آشفته شده است. براساس بيانيه پليس يونان اين افراد در كنار رودخانه مرزي اوروس در يك قايق بادي پيدا شده‌اند. يك سخنگوي كميسارياي عالي پناهندگان سازمان ملل متحد گفته است كه در ميان اين افراد كودكان هم حضور داشته‌اند. استلا نانو، سخنگوي كميساريا در آتن گفته است: «ما خواستار تحقيقات كامل در اين مورد شده‌ايم، چراكه وضعيت اين افراد روشن نيست. ما همواره مخالف تحقير و رفتار ظالمانه هستيم و آنچه مشاهده كرده‌ايم، تكان‌دهنده است.» به نوشته رسانه‌هاي يونان يك گشت مرزي اين افراد را كاملا برهنه درحالي كه برخي از آنها مجروح بودند در نزديكي ساحل رودخانه يافته است. براساس بيانيه پليس يونان، اين افراد شهادت داده‌اند كه توسط سه خودروي نظامي تركيه به محل منتقل شده‌اند و بعد از آنكه به آنها دستور داده شده است كه تمامي لباس‌هاي‌شان را از تن خارج كنند، آنها را سوار يك قايق بادي كرده‌اند. اين بيانيه مدعي شده است كه شهادت پناهجويان در حضور ماموران فرانتكس، آژانس مرزي اتحاديه اروپا اتخاذ شده است. به گفته منابع يوناني اين پناهجويان بلافاصله لباس، غذا و كمك‌هاي اوليه دريافت كرده‌اند و از روز شنبه در پايگاه پليس و گارد مرزي شهر فرس نگهداري مي‌شوند. به گفته مقام‌هاي يونان اين ۹۲ پناهجو براي پذيرش قرار است كه در روزهاي آينده به شهر اورستيادا در شمال يونان منتقل شوند و آنجا به كميسارياي عالي پناهندگان تحويل شوند. سخنگوي كميساريا گفته است كه اميدوار است در طول روزهاي آينده با اين گروه گفت‌وگو كند.
نوتيس ميتاراچي، وزير سياست مهاجرت و پناهندگان يونان با انتشار تصويري از ۹۲ مرد برهنه در مرزهاي يونان نوشت: «رفتار تركيه در قبال ۹۲ مهاجر كه ما امروز در مرز نجات داديم، تمدن را شرم‌زده مي‌كند. ما انتظار داريم كه آنكارا در مورد اين واقعه تحقيقات انجام دهد و عاقبت مرزهايش را با اتحاديه اروپا محافظت كند.» وزير مهاجرت يونان، تركيه را متهم كرده است كه به صورت عامدانه با قاچاق مهاجران در مرزهاي اتحاديه اروپا دست مي‌زند. اين مقام يوناني در مصاحبه با شبكه تلويزيوني SKAI يونان گفته است: «تركيه در موقعيت بسيار بدي قرار گرفته است، چراكه اين ۹۲ نفر را خود فرانتكس پيدا كرده است و رويداد را تاييد كرده است.» او گفته است كه تصاوير و ويديوهاي اين افراد را هفته آينده در ديدار با رييس مجمع عمومي سازمان ملل متحد، كسابا كوروسي، به او تحويل خواهد داد. وي گفته است: «اين افراد با رفتار تحقيرآميز در تركيه مواجه شده‌اند و سپس به يونان روانه شده‌اند.»
يونان و تركيه بيش از ۵ دهه است كه به صورت مستمر با يكديگر وارد مناقشه مي‌شوند. از ابتداي تابستان سال جاري، بار ديگر تنش‌ها ميان دو كشور بالا گرفته است به شكلي كه رجب طيب اردوغان با ادعاي اينكه «ناگهان مي‌بينند شبانه به آنجا مي‌رويم» تلويحا يونان را به اقدام نظامي تهديد كرده است. آنكارا، يونان را به نقض توافق‌هاي دوجانبه براي غيرنظامي نگه داشتن جزاير كوچك درياي اژه متهم مي‌كند و مدعي است كه تحرك‌هاي نظامي يونان در درياي اژه با چشم غيرمسلح هم از سواحل تركيه قابل مشاهده است. دوطرف در طول ماه‌هاي گذشته به شكل گسترده‌اي آرايش نظامي خود را در سواحل اژه تقويت كرده‌اند. تهديدهاي مكرر رجب طيب اردوغان، رييس‌جمهور تركيه و مقام‌هاي ارشد اين كشور، نگراني‌ها در مورد تصادف‌هاي احتمالي و وقوع يك درگيري نظامي پيش‌بيني نشده را افزايش داده است.
در شرايطي كه به نظر مي‌رسد هيچ دورنمايي از كاهش تنش ميان دو طرف ديده نمي‌شود، مقام‌هاي يونان معتقدند كه تركيه در حال استفاده از پناهجويان به عنوان سلاح است. تركيه در طول يك دهه كه از آغاز جنگ داخلي در سوريه مي‌گذرد، ميزبان بيش از ۳ ميليون و ۸۰۰ هزار پناهجويان سوري شده است. مشكلات گسترده اقتصادي در تركيه، افزايش شديد تورم و كاهش ارزش پول ملي اين كشور، نگهداري از پناهجويان را در خاك اين كشور مشكل‌تر از گذشته كرده است. وزير مهاجرت يونان گفته است: «به نظر مي‌رسد كه تركيه قصد ندارد تحقيقاتي در مورد اين واقعه انجام دهد، چراكه خودش مي‌داند چه اتفاقي افتاده است.»
روايت تركيه
فخرالدين آلتون، سخنگوي ارشد رياست‌جمهوري تركيه روز يكشنبه با انتشار رشته‌توييتي در واكنش به اين اتهام‌ها آن را «بي‌پايه و اساس» توصيف كرده است. او نوشته است: «ماشين توليد اخبار جعلي يونان شروع به كار كرده است.» وي با اشاره به روايت يونان از ماجراي ۹۲ پناهجو مي‌گويد: «جريان
به گونه‌اي روايت شده است كه كشور ما را متهم كند.» اين مقام ارشد تركيه، آتن را متهم به بي‌احترامي به پناهجويان كرده است، مي‌نويسد: «يونان بار ديگر با انتشار عكس‌هاي افرادي كه خودش ديپورت كرده است و دارايي‌هاي شخصي آنها را به يغما برده است، به همه جهان نشان داد كه كوچك‌ترين احترامي به كرامت اين مردم آسيب‌پذير نمي‌گذارد.
آنكارا، يونان را متهم مي‌كند كه قبل از اينكه پناهجويان بتوانند درخواست پناهندگي ثبت كنند آنها را به زور از مرز بر مي‌گرداند. به گفته مقام‌هاي تركيه اين رفتار يونان در طول يك سال گذشته به شكل چشمگيري شدت گرفته است. در حالي كه تركيه مي‌گويد يونان پناهجويان را پس مي‌زند، آتن هم طرف مقابل را به پيش انداختن پناهجويان متهم مي‌كند و مي‌گويد كه تركيه با هدف ايجاد بي‌ثباتي در اتحاديه اروپا آنها را به سمت مرز مي‌فرستد. تركيه از سال ۲۰۱۶ در توافق با اتحاديه اروپا وعده داده است كه به ازاي دريافت ميلياردها يورو كمك مالي، جلوي عبور و مرور پناهجويان از مرزهاي خود به اتحاديه اروپا را بگيرد. سال ۲۰۱۵ و پيش از اين توافق، موجي از مهاجران سوري كه از خاك تركيه به سمت اروپا روانه شدند، باعث سلسله بحران‌هاي سياسي در اروپا شده‌اند. هر چند تعداد مهاجراني كه از تركيه به اتحاديه اروپا وارد مي‌شوند از سال ۲۰۱۶ تاكنون بسيار كمتر شده است، اما از ابتداي سال جاري، نهادهاي بين‌المللي از افزايش تلاش‌ها براي عبور از مرزهاي يونان براي ورود به اتحاديه اروپا خبر داده‌اند.