نوا
به مناسبت سالروز درگذشت مرتضي حنانه
مرتضي حنانه ۱۱ اسفند ۱۳۰۱ زاده شد و ۲۴ مهر ۱۳۶۸ چشم از دنيا فرو بست، به مناسبت درگذشت او نگاهي كوتاه داشتيم به فعاليت‌هاي هنري‌اش كه در ادامه مي‌خوانيد: مرتضي حنانه آهنگساز، رهبر اركستر است. او از هنرستان عالي موسيقي و كنسرواتور واتيكان فارغ‌التحصيل شد و همچنين از تعليم‌دهندگان اصلي موسيقي در ايران به شمار مي‌رود. سال 1350 موفق به جايزه بهترين آهنگساز فيلم براي «فرار از تله» (جلال مقدم) شد او ساخت موسيقي فيلم را از سال 1327 با فيلم «ايران سرزمين طلاي سياه» آغاز كرد. درباره فعاليت‌هاي او در زمينه موسيقي فيلم گفته مي‌شود كه نخستين كسي بود كه در ايران به ساخت موسيقي فيلم اقدام كرد ولي هرگز موسيقي متن براي او حرفه جدي نبود. حنانه رهبري اركستر سمفوني تهران را نيز برعهده داشت. او كه در مدرسه عالي موسيقي تحصيل كرده بود؛ به همراه پرويز محمود، اركستر سمفونيك تهران را در سال 1321 تشكيل داد. در سال 1332 براي تحصيل موسيقي در «بيستروكاردوچي» در موسسه موسيقي واتيكان مدت پنج سال به ايتاليا رفت. حنانه پس از بازگشت به تهران در سال 1342 اركستر فارابي را تشكيل داد و با فريدون ناصري و شيرواني شروع به كار كرد. او آهنگ‌هاي بسياري براي اركستر و فيلم ساخته است كه از مهم‌ترين كارهايش در زمينه موسيقي فيلم، تنظيم و ساخت موسيقي براي سريال «هزاردستان» بود. مرتضي حنانه همچنين كتاب‌هاي بسياري نيز براي موسيقي ايران نوشته است، از جمله اين كتاب‌ها مي‌توان به «گام‌هاي گمشده» كه در آن تئوري جديدي براي موسيقي ايراني ارايه داده است، اشاره كرد. تورج زاهدي، نويسنده، منتقد موسيقي و نوازنده كه سال‌ها شاگرد حنانه بوده در گفت‌وگويي درباره استادش اين‌طور بيان كرده است: «حنانه مطلقا براي موسيقي فيلم ارزشي قائل نبود و آن را يك كار پيش پا افتاده مي‌دانست. اين موضوع را در رابطه نزديكي كه با او داشتم بارها شنيده بودم. او كار تنظيم را از سال 1340 آغاز كرد. در آن دوران غير از موسيقي «گل‌ها» اصلا مرسوم نبود كه قطعه‌اي پيش از انتشار، تنظيم شود. حنانه اين موضوع را باب كرد و بعد از آن هم به موسيقي پاپ كشيده شد.» حنانه از آن دسته هنرمنداني بود كه پشتكار را نسبت به استعداد مهم‌تر مي‌دانست. از قول شاگردانش جمله‌اي گفته مي‌شود، حنانه مي‌گفت: «با كار جدي مي‌توان جاي نبوغ را گرفت.» و شايد همين اعتقاد او باعث شد كه از حنانه به عنوان يكي از تعليم‌دهندگان اصلي موسيقي ياد مي‌شود. جاويد مجلسي نيز درباره اين خصوصيت حنانه اين‌طور مي‌گويد: «آقاي حنانه اهميت زيادي براي هدف عالي درون ذهنش قائل بود و هميشه به ديگران هم اين را توصيه مي‌كرد و مي‌گفت اگر از درستي راه و هدف‌تان اطمينان داريد، حتي اگر مجبور شديد سرتان را به ديوار بكوبيد ولي راه‌تان را ادامه دهيد. اگر روبه‌روي شما ديوار بود، باز هم مسيرتان را تغيير ندهيد، بلكه ديوار را از پيش روي خود برداريد.»
تلفيق شعر و موسيقي كتاب شد
«شعر و موسيقي» عنوان يكي از تازه‌ترين آثار پژوهشي در حوزه موسيقي و ادبيات به قلم مرحوم مهدي فروغ است كه به تازگي در دسترس مخاطبان قرار گرفت. به گزارش مهر، كتاب «تلفيق شعر و موسيقي»، اثر دكتر مهدي فروغ، با ويرايش جديد توسط نشر خُنياگر منتشر شد. مرحوم مهدي فروغ (۱۳۸۷-۱۲۹۰) پس از تحصيل متوسطه، فعاليت هنري خود را در دانشسراي عالي آغاز كرد و چون روح‌الله خالقي، مهدي بركشلي و مهدي مفتاح از اين بستر استعداد و موهبت خاص هنري خود را ظاهر ساخت و مصدر خدمات مهم به موسيقي و نمايش شد. شهاب مِنا (ناشر) درباره انتشار مجدد و ويرايش جديد اين اثر نوشته است: «در عهد نوجواني، در اوايل دهه هفتاد خورشيدي، در شرايطي كه ادبيات مكتوب موسيقايي در ايران شديدا فقير بود و بسياري كتب ارزشمند موسيقايي نگاشته شده پيش از پيروزي انقلاب اسلامي نيز ديگر تجديد چاپ نشده بودند، چون تشنه‌اي گرفتار آمده در برهوت، اغلب روزها در استراحت يك ساعته ظهر دبيرستان، شتابان، در پي يافتن كتب موسيقايي پيشينيان، كتابفروشي‌هاي دست دوم‌فروش ميدان انقلاب را مي‌كاويدم و چون كشف اشياي باستاني، در ميان خيل كتب مربوط يا نامربوط، گاه كتبي از پيشينيان موسيقيدان مي‌يافتم! در يكي از اين جستارها به كتاب «موسيقي و شعر» از دكتر مهدي فروغ برخوردم؛ اثري كه نخستين كتاب چاپ شده در باب تلفيق شعر و موسيقي در ايران محسوب مي‌شود و سال‌ها بعد همچنان تجديدچاپ‌شده‌اش را هم در كتابفروشي‌هاي هنري نيافتم. در گذر ايام، با دسترسي و مطالعه شماره‌هاي مجله موسيقي در دهه سي دريافتم كتاب شعر و موسيقي مجموعه ۲۱ مقاله دكتر مهدي فروغ با عنوان «تلفيق شعر و موسيقي» است كه تقريبا به طور پياپي طي شماره‌هاي ۱۷ تا ۴۱ دوره سوم مجله موسيقي، از دي ۱۳۳۶ تا اسفند ۱۳۳۸، به چاپ رسيده و در كتاب موصوف با تغييراتي (ازجمله حذف جملاتي در ابتدا و انتهاي برخي شماره‌ها)، بي‌اشاره به مأخذ آنها گردآوري شده و با همان حروف‌نگاري مجله موسيقي توسط نشر سياوش طي دو نوبت در اوايل دهه شصت خورشيدي منتشر شده است. از آنجا كه طي بيست سال گذشته، در مقام نويسنده و سپس ناشر موسيقي، بازشناخت زندگي و آثار بزرگان موسيقي معاصر ايران، به عنوان نياكان معنوي خود، دغدغه‌مندي‌ام بوده بر آن شدم تا به انگيزه پاسداشتي براي مرحوم دكتر مهدي فروغ، اين بزرگمرد خدوم موسيقي و هنر ايران، اثر ارجمند او را كه سال‌هاست در بازار نشر موسيقي موجود نيست به طرزي نيكوتر از پيش به مشتاقان موسيقي ارايه كنم.»