گزارش «اعتماد» با گذشت تقريبي سه ماه از وضعيت منطقه سيل‌زده امامزاده داوود
پس از بحران
مهدي زارع، زمين‌شناس: شرايط خطرناك همچنان براي سيلاب‌هاي واريزه‌اي
در مناطق پيرامون رودخانه‌ها و رود دره‌هاي تهران برقرار است
بهاره شبانكارئيان
مرداد ماه سال جاري سيل‌هاي ويران‌كننده اكثر مناطق كشور را در برگرفت. مسوولان رفتند، ديدند و برگشتند. مسوولان مربوطه پس از هر حادثه طبيعي به اهالي مناطق بحران‌زده وعده مي‌دهند كه خانه‌ها و خسارت‌هاي وارده را جبران مي‌كنند اما فقط در لحظه وقوع چنين حوادثي در منطقه حاضر مي‌شوند و وعده مي‌دهند سپس عكس مي‌گيرند و در شبكه‌هاي مجازي منتشر مي‌شود. اين نوع برخورد مسوولان درخصوص سيل مرداد ماه امسال واكنش‌هاي زيادي را از سوي مردم در برداشت
تا جايي كه اهالي امامزاده داوود در مصاحبه‌هايي كه خبرنگار اعتماد در لحظه وقوع سيل با آنها داشت، اظهار مي‌كردند: «مسوولان آمدند عكس سلفي گرفتند و رفتند.» اين جمله آنها نيز در بيشتر رسانه‌ها منتشر شده بود اما خود مسوولان چنين ادعاهايي را از سوي برخي مردم قبول نداشتند. 13 مهر ماه سال جاري زلزله‌اي به بزرگي 5.4 ريشتر حوالي شهرستان خوي در آذربايجان غربي را لرزاند. خبرنگار اعتماد در مصاحبه با برخي از دهيارها و چند نفر از اهالي روستاهايي كه دچار خسارت مالي شده بودند گزارشي را منتشر كرد اما چند روز بعد استانداري آذربايجان غربي در واكنش به گزارش «اعتماد» جوابيه‌اي را صادر كرد كه در آن صحبت‌هاي افراد مصاحبه شونده را تكذيب كرده بود. حدود 3 ماه است كه از سيل امامزاده داوود واقع در شمال غربي تهران مي‌گذرد. با اين حال دهيار خاصي براي منطقه امامزاده داوود منصوب نشده براي همين «اعتماد» در گفت‌وگو با دهيار سابق اين منطقه و يكي از اهالي آن با توجه به گذشت سه ماه از حادثه سيل امامزاده داوود، به وضعيت اين منطقه اشاره‌اي مي‌كند.
هنوز تصميمات‌شان عملي نشده است
دهيار سابق منطقه امامزاده داوود درخصوص وضعيت حال حاضر وضعيت اين منطقه به «اعتماد» مي‌گويد: «باتوجه به آخرين جلسه‌اي كه در هفته گذشته برگزار شد قرار شده كه حريم رودخانه را تخريب كنند و تا آخر اين ماه تصميمات‌شان را عملي كنند. تصميم‌شان هم اين بوده كه حريم رودخانه را تخريب كنند ولي با رسيدن فصل سرما نمي‌دانيم چگونه مي‌خواهند در اين منطقه اقداماتي را عملي كنند. امامزاده داوود در زمستان بسيار سرد و يخبندان مي‌شود و تمامي اهالي هر سال اين منطقه را خالي مي‌كنند. برخي از اهالي زمستان به تهران مي‌روند و برخي ديگر در روستاي پاييني امامزاده داوود يعني در روستاي كيگا ساكن مي‌شوند. روستاي كيگا 5 كيلومتر پايين‌تر از امامزاده داوود قرار دارد. فقط سه، چهار خانواده كه وضعيت مالي مناسبي ندارند هر سال ناچار مي‌شوند در زمستان هم در اين منطقه بمانند. اگر مي‌خواستند اقداماتي را انجام دهند بايد زودتر آن اقدامات را عملي مي‌كردند نه اينكه با فصل سرما تصميم بر عملي شدن اقدامات‌شان بگيرند. اهالي كيگا معمولا همان اهالي امامزاده داوود هستند تابستان‌ها براي كسب درآمد به امامزاده داوود مي‌روند و در زمستان‌ها كل اهالي به روستاي كيگا يا نهايتا تهران مي‌روند.» او در ادامه توضيح مي‌دهد: «بازسازي حرم امامزاده داوود رو به اتمام است. حرم تقريبا آماده است اما كسي را در اين منطقه راه نمي‌دهند تا تصميمات لازم گرفته شود. براي افرادي هم كه خانه و مغازه‌هاي‌شان در سيل مرداد ماه تخريب شد هنوز هيچ تصميمي اتخاذ نشده است. مسوولان در همان ابتدا وعده دادند كه به افرادي كه خانه‌ها يا مغازه‌هاي‌شان خراب شده از طريق بنياد مسكن وام مي‌دهند تا الان كه رها شده و اقدامي صورت نگرفته اما گفتند تا آخر مهر ماه تصميمات‌شان را عملي مي‌كنند. وقتي سيل آمد، گاز اين منطقه قطع شد چون لوله اصلي آن از زير رودخانه رد شده بود. بعد از سيل گاز امامزاده داوود را وصل كردند اما از يك بخشي به بعد كه بالاي رودخانه مي‌شود هنوز گاز ندارد.» يكي از اهالي منطقه امامزاده داوود نيز كه در كنار رودخانه مغازه داشته و با وقوع سيل مغازه‌اش تخريب شده است به «اعتماد» مي‌گويد: «ما كنار رودخانه مغازه اجاره كرده بوديم كه وقتي سيل آمد كاملا تخريب شد. همان ابتدا بنياد مسكن اعلام كرد كه خسارت را مي‌دهد البته به صاحب ملك آن هم با سند. به افرادي مثل من هم كه مغازه اجاره كرده بوديم گفتند خسارت وسايل‌تان را مي‌دهيم اما تا الان خبري ازشان نشده است.»
چاره‌انديشي براي سيلاب‌ها بايد
در برنامه‌هاي درازمدت گنجانده شود
«مهدي زارع»، زمين‌شناس درخصوص اين خبر به «اعتماد» مي‌گويد: «در فصل پاييز 1401، بعد از دو سال آبي با خشكسالي شديد و سيلاب‌ها در پي بارش شديد باران در شبانه‌روز 5 تا 6 مرداد 1401 آبگرفتگي ناگهاني و سيلاب و روان شدن گل و لاي در حوالي حرم امامزاده داوود در شمال تهران رخ داد. واكنش و عمليات امداد و نجات در منطقه آسيب‌ديده براي نجات افتادگان در زير رانش گل و آوار، طي هفت روز ادامه داشت و 24 كشته در همين محل گزارش شد. حدود 500 نفر از اين منطقه تخليه شده‌اند. سيلاب ساير نقاط استان تهران ازجمله دماوند، پرديس، شميران، ملارد و پاكدشت را نيز
در بر گرفت. در مجموع در استان تهران 40 نفر در سيلاب‌ها كشته شدند. در استان فارس سه روستا در منطقه داراب و سه شهرك در گراش تخليه شده است. همچنين وقوع سيل در منطقه فراشبند با مسدود شدن چندين راه همراه شد. بارندگي‌هاي شديد و بيشتر مي‌تواند باعث سيل‌هاي بيشتر در نزديكي رودخانه‌ها، نهرها و مناطق اطراف شود كه از بارندگي قبلي اشباع شده‌اند. سيل شهري نيز در مناطق توسعه يافته با سيستم‌هاي زهكشي كه به راحتي تحت تاثير قرار مي‌گيرند امكان‌پذير است. مكان‌هايي كه در پايين‌دست رودخانه‌ها يا مخازن بزرگ قرار دارند ممكن است پس از دوره‌هاي نسبتا كوتاه بارندگي شديد در معرض سيلاب‌هاي ناگهاني قرار گيرند. لغزش زمين در نواحي تپه ماهور يا كوهستاني امكان‌پذير است،
به خصوص در جاهايي كه بارندگي شديد خاك را اشباع كرده است.» اين زمين‌شناس در ادامه مي‌گويد: «باتوجه به خشكسالي‌هاي اخير و مديريت ضعيف آب در برخي مناطق شهري، حتي تجمعات جزئي بارندگي مي‌تواند به سرعت منجر به سيلاب‌هاي ناگهاني شود. سيل در نهرها و بسترهاي خشك رودخانه‌ها امكان‌پذير است. ممكن است بارندگي قابل توجهي با بادهاي متوسط و توفان‌هاي گرد و غبار همراه باشد، اگرچه برخي مناطق به ويژه مناطق بياباني ممكن است سطوح بالايي از گرد و غبار را بدون باران تجربه كنند. رخداد‌هاي آب و هوايي شديد باعث اختلال در حمل و نقل خواهد شد. سيلاب‌ها و جريان‌هاي واريزه ممكن است برخي پل‌ها، شبكه‌هاي ريلي يا جاده‌ها را غير قابل عبور كند و بر تردد در مناطق آسيب‌ديده اثر بگذارد. بارش‌هاي سيلابي مي‌تواند برخي جاده‌هاي كم‌ارتفاع را در مناطقي كه زهكشي ضعيفي دارند، زير آب ببرد. استخرهاي راكد ناشي از سيلاب اغلب به محلي براي رشد پشه‌ها و باكتري‌ها تبديل مي‌شوند و شيوع بيماري‌هاي منتقله از طريق آب و حشرات را افزايش مي‌دهند. قرار گرفتن در معرض آب آلوده از سايت‌هاي صنعتي و سيستم‌هاي فاضلاب نيز تهديد قابل‌توجهي براي سلامتي است. در 24 فروردين 1391 نيز حدود ساعت يك ظهر در پي بارش شديد باران در تهران، شكستگي ديواره كانال رودخانه كن باعث جاري شدن سيل ناگهاني در تونل‌هاي مترو تهران شد. در نتيجه خط 4 مترو حدود دو هفته از مدار خارج شد. سيل به مدت 30 ساعت در سيستم مترو ادامه داشت به‌طوري كه سه ايستگاه زير آب رفت و به چهار قطار و 28 واگن خسارت وارد شد. تخمين زده مي‌شود كه حدود يك ميليون متر مكعب آب و زباله در تونل‌هاي مترو از طريق شكاف سرازير شد. اگرچه اين سيل ناگهاني به مترو به ويژه سيستم برق آن خسارت مالي وارد كرد، اما خوشبختانه تلفات جاني و مصدومي در پي نداشت. اقدامات سريع براي قطع برق و تخليه ايستگاه از 500 مسافر و پرسنل از ايستگاه‌هاي مجاور درحالي كه به‌طور همزمان آب در حال تخليه بود از عمليات موفق در سيلاب رودخانه كن بود. براي چند روز بيش از 10 هزار مترمكعب زباله و رسوب از ايستگاه‌ها و قطارها خارج شد. درنهايت، ايستگاه‌هاي آسيب‌ديده تعمير شد و پس از 12 روز به كار بازگشت. روزانه 2500 نفر در طول واكنش به اين فاجعه كار مي‌كردند. قطع فوري سيستم برق از برق‌گرفتگي جلوگيري كرد. تخليه اضطراري به‌موقع در اين رويداد جان صدها نفر را نجات داد. تمامي قطارها در ايستگاه‌هاي مجاور متوقف شدند و كاركنان به مسافران دستور دادند تا با خيال راحت مترو را تخليه كنند. علاوه بر اين ساكنان نزديك ايستگاه‌هاي خطر به ساختمان‌هاي امن منتقل شدند. بازنگري در طرح مقابله با سيلاب در تهران به طور كلي و متروي تهران به طور خاص ضروري است. شرايط خطرناك همچنان براي سيلاب‌هاي واريزه‌اي در مناطق پيرامون رودخانه‌ها و رود دره‌هاي تهران بر قرار است و چاره‌انديشي براي چنين سيلاب‌هايي بايد در برنامه‌هاي درازمدت گنجانده شود.»