نجوم
ثبت اولين تصاوير كهكشان توسط تلسكوپ ملي ايران
اولين نورگيري رصدخانه ملي ايران امروز بعد از ۲۳ سال تلاش محققان كشور صورت گرفت. به گفته محققان، اين طرح با استفاده از تلسكوپ ۳،۴ متري آن مي‌توان كهكشان‌هاي پرحجم در فاصله ۶۶ ميليارد ميليارد كيلومتري را رصد كرد. تلسكوپي كه قادر است 7 سرنوشت تشكيل جهان را تا 7 ميليارد سال قبل بررسي كند.
مدير پروژه رصدخانه ملي ايران گفت: دو تصوير توسط تلسكوپ ملي ثبت شده كه با تصاوير ثبت شده توسط هابل برابري مي‌كند.
حبيب خسروشاهي، مدير اين پروژه ضمن توضيحاتي درباره اين طرح از زمان مكان‌يابي تا تكميل پروژه در سال جاري گفت: رصدخانه يكي از آرزوهاي ديرين منجمان و مردم بوده است. پروژه رصدخانه از بيش از 20 سال پيش به عنوان يكي از طرح‌هاي كلان علمي معرفي شد و دومين و بزرگ‌ترين چشمه نور ايران است.
وي ادامه داد: اين پروژه از سال 1380 شروع و از سال 1380 تا 1386 مكان‌يابي آن انجام شد. بعد از فاز مكان‌يابي طرح براي اجرا به پژوهشگاه دانش بنيادي فرستاده و از سال 1387 فعاليت‌ها شروع شد. بيشترين فعاليت‌ها در دوره ساخت و در 4 سال گذشته بود. از سال 87 كار طراحي مفهومي آغاز و در سال 1391 طراحي مفهومي تكميل و توسط داوران بين‌المللي داوري شد و بعد از تاييد طراحي روند اجرايي سرعت گرفته و به امروز رسيده است.
وي درباره مكان رصدخانه گفت: اين رصدخانه در قله 3600 متري گرگش واقع شده و ديد نجومي قابل مقايسه‌اي با رصدخانه‌هاي دنيا دارد. در پروژه مكان‌يابي، قله‌هاي زيادي مورد مطالعه قرار گرفت و از بين بيش از 40 قله، اين قله انتخاب شد كه كاري استثنايي در مكان‌يابي بود.
به گفته وي، تلسكوپ اين رصدخانه به نحوي طراحي شده كه بتواند تامين‌كننده نياز بيشترين گروه از منجمان كشور باشد. تلسكوپ 90 تن وزن دارد و 75 تن بار روي آن قرار مي‌گيرد كه ياتاقان بايد 75 تن را بي‌وزن كند. تمامي اجزا و نرم‌افزارها توسط متخصصان داخلي ساخته شدند و تمامي فعاليت‌هاي نجومي را در بر مي‌گيرد. ارتفاع گنبد 22 متر و قطر 16 متر است. خود تلسكوپ نيز 11 متر ارتفاع و قطري 7 متري دارد. تلسكوپ از بيش از ۷۰ هزار قطعه الكترونيكي در سيستم كنترل و ۱۰۰ هزار قطعه مكانيكي بهره برده است. اين تلسكوپ براي بخش آبي طيف مرئي استفاده مي‌شود.
ثبت تصوير دو جرم آسماني
وي درخصوص ثبت اولين تصوير توسط اين رصدخانه افزود: منجمان اين كار را برعهده داشتند و اولين تصوير از اجرام آسماني پايان هفته اول مهر ثبت شد. اولين نورگيري و تصاوير نجومي از آرپ ۲۸۲ در فاصله ۳۲۰ ميليون سال نوري از زمين دريافت شد. همچنين دومين تصوير دريافت شده از تلسكوپ ملي كهكشان NGC23 بود.
تصاوير ثبت شده توسط تلسكوپ ملي
خسروشاهي ضمن مقايسه كيفيت تصاوير ثبت شده توسط تلسكوپ با ديگر تلسكوپ‌هاي نجومي در جهان تصريح كرد: تصوير ثبت شده از اين تلسكوپ ملي با تصوير دريافت شده از تلسكوپ فضايي هابل روي زمين برابر است و اين تلسكوپ، تلسكوپي با توان تفكيك بالاست.
حمايت مقام معظم رهبري
وي با اشاره به دستور مقام معظم رهبري براي پيشبرد پروژه گفت: دكتر لاريجاني در سال 1387 درخواست كمك كرد، رهبر انقلاب نيز حمايت كردند و دستور حمايت و پيگيري از سوي ايشان به معاونت علمي و فناوري رياست‌جمهوري داده شد. پس از دستورات رهبر معظم انقلاب شرايط كار براي ما بهتر شد. البته دشواري‌هايي با سازمان برنامه و بودجه داشتيم. معاونت علمي و فناوري رياست‌جمهوري نيز از سال 1388 در كنار پروژه طراحي و ساخت بودند.
خسروشاهي در پاسخ به سوال «اعتماد» در مورد كاربري اين تلسكوپ با اشاره به اينكه تلسكوپ‌هايي كه در كلاس 4 ساخته مي‌شوند، تحقيقاتي هستند و البته براي آموزش به دانشجويان نيز مورد استفاده قرار مي‌گيرد، گفت: اين تلسكوپ اجازه مي‌دهد در وسط عالم تحقيقات انجام بدهيم. تلسكوپ‌هاي مختلفي در جهان ساخته شده‌اند كه قسمت‌هاي مختلف آسمان را رصد كنند و ما با استفاده از اين تلسكوپ از سيارات نزديك تا هفت ميليارد سال نوري را مي‌توانيم رصد كنيم.كهكشان‌هاي پرجرم و متوسط با تلسكوپ ملي ما قابل رصد هستند.
مدير طرح رصدخانه ملي گفت كه نام فني اين تلسكوپ INO340 است و با همين نام نيز در مجلات علمي شناخته مي‌شود، اما نام اصلي آن تلسكوپ ملي است، زيرا مردم ايران صبر كردند تا نتيجه تلاش‌ها را ببينند و به همين دليل تلسكوپ ملي بهترين نام براي آن است.
خشروشاهي با بيان اينكه ما در مجموع 10 تلسكوپ در كلاس 4 متر در جهان داريم، افزود: در نيمكره شمالي در كلاس تلسكوپ 4 متري 10 تلسكوپ داريم. در هند و تركيه نيز تلسكوپ‌هايي در اين كلاس هستند، اما برتري ما نسبت به آنها اين است كه اين كشورها تلسكوپ را خريدند، اما ما آن را ساختيم كه همين موضوع امتيازي براي ماست. ما به دنبال جذب ديگر كشورها هستيم تا بتوانيم جاده يك‌طرفه نجوم را با اين تلسكوپ ملي دوطرفه كنيم. ما رقيب كشورهاي ديگر نيستيم و در كنار هم مي‌خواهيم علم نجوم را بهبود ببخشيم.