هواپيماهاي بدون سرنشين و «آينده جنگ» در اوكراين
گروه جهان
كمي قبل از ساعت 7 صبح روز دوشنبه، مردم كي‌يف (پايتخت اوكراين) صداهايي را از بالاي سر خود شنيدند و به سرعت متوجه شدند كه مبدا صدا از كجاست؛ گروهي از پهپادهاي «كاميكازه» كه به داخل شهر پرواز مي‌كنند. پهپادها به طور گسترده در هر دو طرف درگيري اوكراين مورد استفاده قرار گرفته‌اند، اما اين اولين حملات روسيه بود كه در قالب آن گروه‌هايي از هواپيماهاي بدون سرنشين را مستقر كرد.
ويديوها و تصاويري در رسانه‌هاي اجتماعي از پرواز پهپادها بر فراز زيرساخت‌هاي شهري مانند نيروگاه‌ها، ساختمان‌هاي مسكوني و راه‌آهن منتشر شد، درحالي كه غيرنظاميان و سربازان سعي داشتند آنها را با اسلحه سرنگون كنند. حدود 28 فروند هواپيماي بدون سرنشين صبح روز دوشنبه در كي‌يف پرواز كردند و اين درحالي بود كه به دنبال برخورد يكي از هواپيماها به يك ساختمان مسكوني، حداقل چهار غيرنظامي كشته شدند. استرس و تنش در ميان مردم بالا بود، زيرا مردم محلي منتظر بودند تا ببينند پهپادها كجا خواهند رفت. هنگامي كه هر يك از پهپادها هنوز در حال پرواز بودند و به دنبال هدف خود مي‌رفتند، صداي وزوز هواپيما، تيراندازي و فرياد شنيده مي‌شد.
به اين هواپيماها پهپادهاي كاميكازه مي‌گويند، زيرا يكبار حمله مي‌كنند و ديگر برنمي‌گردند. مقامات اوكرايني ادعا مي كنند هواپيماهايي كه عمدتا در حريم هوايي آنها استفاده مي‌شود شاهد- 136 ساخت ايران است. ادعا شده حدود 2400 دستگاه در ماه آگوست توسط روسيه خريداري شد و اولين استفاده از آنها در اوكراين يك ماه پيش بود.
اين پهپادها از تكنولوژي پيشرفته فاصله زيادي دارند. كوچك‌ترين آنها فقط 20000 دلار قيمت دارد درحالي كه قيمت يك پهپاد اندكي پيشرفته معمولا حداقل 10 برابر اين رقم است.
آنها همچنين 35 تا 40 كيلوگرم (80 تا 90 پوند) مواد منفجره حمل مي‌كنند كه به‌طور قابل‌توجهي كوچك‌تر از توانايي بسياري از پهپادهاست. اما ارزش آنها در تعداد آنهاست. آنها در دسته‌هاي بزرگ ظاهر مي‌شوند و به اندازه كافي پايين پرواز مي‌كنند تا از سيستم‌هاي دفاعي راداري فرار كنند.
كاترين لاولور، پژوهشگر موسسه مطالعات جنگ مي‌گويد: اين پهپادها نسبتا كوچك و يكبار مصرف هستند. آنها به سمت يك هدف مشخص پرواز مي‌كنند و سپس منفجر مي‌شوند. توجه به اين نكته مهم است كه اينها از انواع پهپادهايي نيستند كه در درگيري‌هاي ديگر مي‌بينيد، مانند مدل‌هاي پيشرفته‌تري از ايالاتمتحده كه بسيار گران‌تر و پيچيده‌تر هستند. اين پهپادها نوعي موشك هستند كه در جاي خود به دنبال هدف خود پرسه مي‌زنند.
قيمت پايين پهپادها به اين معناست كه مي‌توانند در تعداد زيادي مستقر شوند و از آنجا كه قبل از حمله شناور مي‌شوند، تاثير رواني بر غيرنظاميان مي‌گذارد كه آنها را تماشا مي‌كنند و منتظر حمله آنها هستند.
مقامات اوكرايني تخمين مي‌زنند كه ده‌ها پهپاد را در هفته گذشته و نزديك به 100 مورد را از زمان اولين استفاده از آنها سرنگون كرده‌اند. اما حتي اگر به آنها شليك شود، در هوا منفجر مي‌شوند و مي‌توانند مواد بالقوه كشنده‌اي را اسپري كنند. پهپادهايي كه به هدف خود برخورد مي‌كنند بر اثر اين برخورد منفجر مي‌شوند.
ظهور انبوه هواپيماهاي بدون سرنشين در اوكراين بخشي از تغيير ماهيت حمله روسيه است كه براساس برخي گمانه‌زني‌ها نشان مي‌دهد مسكو احتمالا در حوزه موشك‌هاي دوربرد دچار كمبود ذخاير شده است. روسيه اخيرا بمباران هوايي خود را در مناطق شهري پرجمعيت، مانند كي‌يف، تشديد كرده است.
برخي تحليلگران معتقدند اين اقدام در تلافي حملات اخير اوكراين- مانند بمباران پلي كه روسيه را به كريمه تحت اشغال روسيه وصل مي‌كند- و همچنين تلاشي براي تضعيف روحيه مردم و جنگجويان اوكرايني باشد.
اما اين استراتژي به‌طور بالقوه نشان‌دهنده يك روند گسترده‌تر در سراسر جهان است. اولريكه فرانكه، كارشناس ارشد سياست در شوراي روابط خارجي اروپا مي‌گويد: «اين پهپادها به روسيه اجازه مي‌دهند تا اوكرايني‌ها را دور از خط مقدم، دور از فضاي نبرد اصلي هدف قرار دهد.»
استفاده از پهپادها فقط يك تاكتيك براي هدف قرار دادن جمعيت غيرنظامي و زيرساخت‌ها نيست، بلكه هدف كاهش دفاع هوايي اوكراين را هم دنبال مي‌كند. هر پهپادي كه سرنگون مي‌شود، با شليك ديگري از سيستم‌هاي دفاعي اوكراين پاسخ داده مي‌شود.
پهپادهاي انتحاري
الجزيره در ادامه اين گزارش مي‌نويسد: مانند بسياري از روندهاي جنگ مدرن، به نظر مي‌رسد اين تكنيك‌ها در طول يك دهه جنگ در سوريه آزمايش شده است، جايي كه طبق گزارش‌ها، روسيه و ايران از هواپيماهاي بدون سرنشين انتحاري استفاده كرده‌اند. كشورهاي جديد نيز در حال تبديل شدن به صادر‌كننده هواپيماهاي بدون سرنشين در سطح بين‌المللي هستند، مانند تركيه كه اخيرا هواپيماهاي بدون سرنشين را به كشورهايي مانند سومالي، نيجريه و آلباني مي‌فروشد. كشورهايي كه از بازارهاي نظامي سنتي محروم شده‌اند. نيروهاي اوكرايني نيز از برخي تجهيزات نظامي ساده‌تر كه از تركيه خريداري مي‌كنند استفاده كرده‌اند. از آنجايي كه بسياري از كشورها قادر به خريد پهپادهاي پرهزينه مورد علاقه ايالاتمتحده و ديگر قدرت‌هاي غربي نيستند، اين نوع پهپادهاي كوچك‌تر و ارزان‌تر احتمالا به‌طور گسترده‌تري به كار گرفته مي‌شوند. بنا بر برخي گزارش‌ها، اعضاي سپاه پاسداران ايران به يك پايگاه نظامي در كريمه اعزام شده‌اند تا به آموزش نيروهاي روسي در نحوه استفاده از آنها كمك كنند. زاخاري كالنبورن، يكي از همكاران سياستگذاري در مدرسه سياست و دولت Schar كه در مورد تسليحات و فناوري‌هاي غيرمتعارف تحقيق مي‌كند، به الجزيره مي‌گويد: «مناظره‌هاي زيادي بين كارشناسان در مورد اينكه آيا پهپادها در نبردهاي پيشرفته‌تر، مانند درگيري احتمالي ايالاتمتحده و چين مورد استفاده قرار خواهند گرفت يا خير، وجود داشته است. اين نمونه‌ها [در اوكراين] گواه اين است كه پهپادها حتي توسط قدرت‌هاي نظامي پيشرفته‌تر نيز به‌طور گسترده مورد استفاده قرار خواهند گرفت.»
او ادامه داد: «ما اقدام موثر نظامي را در استفاده از مقادير زيادي از پهپادها مي‌بينيم، بنابراين يك پاسخ منطقي اين خواهد بود كه «خب، چگونه اين كار را موثرتر كنيم؟ چگونه مي‌توانيم اين را با تجهيزات ديگر ادغام كنيم، پوياتر كنيم، دقيق‌تر كنيم؟» قطعا اين فناوري به سمتي مي‌رود كه بتوان گفت آينده جنگ را تشكيل مي‌دهند.»
نشانه‌هايي وجود دارد كه ارتش و مردم غيرنظامي اوكراين در حال انطباق با چالش جديد اين پهپادها هستند. درحالي كه نيروهاي اوكراين منتظر محموله‌هاي موشك و ساير سيستم‌هاي دفاع هوايي هستند، يك استارت‌آپ اوكرايني با ارتش اين كشور همكاري مي‌كند تا يك اپليكيشن تلفن هوشمند به نام ePPO Observer را توسعه دهد كه به غيرنظاميان اجازه مي‌دهد تا داده‌هاي هدف‌گيري را براي نيروهاي اوكرايني تهيه كنند. اوكرايني‌ها مي‌توانند اطلاعات هواپيماها و موشك‌هاي ورودي را از طريق اين برنامه دريافت كنند. گزارش‌ها حاكي از آن است كه پس از اينكه اين حملات زيرساخت‌هاي حياتي انرژي را از بين برد، خاموشي و جيره‌بندي برق در اوكراين رخ خواهد داد. الجزيره در بخش ديگري از اين گزارش ادعا كرده كه به‌رغم محكوميت ساير كشورها و سياستمداران اوكرايني، ايران با ارسال پهپادها و موشك‌هاي بيشتري به روسيه موافقت كرده است. (به گزارش «اعتماد»، مقام‌هاي وزارت خارجه ايران از وزير تا سخنگوي اين نهاد بارها ادعاي مقام‌هاي اوكرايني و غربي درباره ارسال پهپاد به روسيه به منظور استفاده در اوكراين را تكذيب كرده‌اند).
الجزيره در پايان مي‌نويسد: با توجه به ادامه نبردها در ساير بخش‌هاي اوكراين، مشخص نيست كه آيا حجم عظيم پهپادها به تنهايي مي‌تواند-به ويژه در ميدان‌هاي نبرد دورتر- به نفع روسيه باشد يا خير. يك كارشناس مسائل نظامي مي‌گويد: «استفاده از اين دسته از پهپادها براي تاثير رواني در ميان غيرنظاميان اوكرايني و همچنين تصميم‌گيرندگان در زمين است، اما در خط مقدم نبرد تغيير زيادي ايجاد نخواهد كرد.»
منبع: الجزيره
قيمت پايين پهپادها به اين معناست كه مي‌توانند در تعداد زيادي مستقر شوند و از آنجا كه قبل از حمله شناور مي‌شوند، تاثير رواني بر غيرنظاميان مي‌گذارد كه آنها را تماشا مي‌كنند و منتظر حمله آنها هستند.
نشانه‌هايي وجود دارد كه ارتش و مردم غيرنظامي اوكراين در حال انطباق با چالش جديد اين پهپادها هستند. در حالي كه نيروهاي اوكراين منتظر محموله‌هاي موشك و ساير سيستم‌هاي دفاع هوايي هستند، يك استارت‌آپ اوكرايني با ارتش اين كشور همكاري مي‌كند تا يك اپليكيشن تلفن هوشمند به نام ePPO Observer را توسعه دهد كه به غيرنظاميان اجازه مي‌دهد تا داده‌هاي هدف‌گيري را براي نيروهاي اوكرايني تهيه كنند. اوكرايني‌ها مي‌توانند اطلاعات هواپيماها و موشك‌هاي ورودي را از طريق اين برنامه دريافت كنند.