اولاف شولز به پكن مي‌رود
غرب نگران نفوذ چين از دروازه برلين
محمدحسين لطف‌الهي
در آستانه سفر اولاف شولز صدراعظم آلمان به چين، ايالات متحده و برخي كشورهاي اروپايي به برلين هشدار مي‌دهند همان‌طور كه وابستگي آلمان به روسيه در حوزه انرژي منجر به بروز مشكلاتي جدي شد، وابستگي اين كشور به چين نيز مي‌تواند در آينده نه چندان دور مشكلاتي پديد آورد.
اولاف شولز، صدراعظم آلمان تصميم دارد روز جمعه 4 نوامبر عازم پكن شود تا با شي جين‌پينگ رييس‌جمهور چين كه به تازگي رهبري‌اش در حزب كمونيست براي يك دوره پنج ساله ديگر تمديد شده، ديدار كند. كشورهاي غربي، چين را قدرتي تجديدنظرطلب و مخالف نظم بين‌المللي موجود مي‌دانند كه با استفاده از قدرت اقتصادي درصدد افزايش نفوذ خود است و پرونده سنگيني در زمينه نقض حقوق بشر دارد. آنها معتقدند آلمان نبايد درصدد تقويت روابط اقتصادي خود با پكن و باز كردن راه چين براي نفوذ بيشتر در اقتصاد اروپا باشد.
سفر شولز به پكن در داخل آلمان نيز مخالفاني دارد. روزنامه نيويورك‌تايمز روز يكشنبه 30 اكتبر گزارش داد كه تعدادي از مقام‌هاي اجرايي، روساي سرويس‌هاي اطلاعاتي و حتي تعدادي از متحدان شولز در ائتلاف حاكم به او هشدار داده‌اند كه نبايد به چين به عنوان يك شريك تجاري عادي نگاه كرد، چراكه با توجه به تنش‌هاي روزافزون ميان چين و غرب بر سر جزيره تايوان، اين احتمال وجود دارد كه آلمان مجبور به كاهش جدي و يكجانبه روابط اقتصادي با اين كشور شود.
براساس آخرين گزارش انستيتو اقتصادي آلمان در سال 2022، بيش از يك ميليون شغل در آلمان به‌طور مستقيم و تعداد بسيار بيشتري به صورت غيرمستقيم به چين وابسته است. گزارش گروه راديوم -يك گروه مستقل كه به جمع‌آوري داده‌هاي اقتصادي اشتغال دارد- نشان مي‌دهد نزديك به نيمي از سرمايه‌گذاري‌هاي اروپايي در چين از سوي آلمان انجام مي‌شود. همچنين داده‌هاي منتشر شده از سوي انستيتو ايفو ثابت مي‌كند نزديك به نيمي از كسب‌وكارهاي صنعتي در آلمان در دست‌كم بخشي از زنجيره تامين خود به چين وابسته هستند.
منتقدان مي‌گويند آلمان تنها زماني متوجه خطر وابستگي عميق خود به روسيه شد كه مسكو حمله سراسري خود به اوكراين را آغاز كرد و غرب تصميم گرفت براي تنبيه كرملين، تحريم‌هاي اقتصادي گسترده‌اي عليه روسيه اعمال كند. كاهش صادرات انرژي روسيه به اروپا ضربه بزرگي به كشورهاي اروپايي و به ويژه آلمان زد كه وابستگي زيادي در حوزه انرژي به اين كشور داشتند.
وابستگي اقتصادي آلمان به چين به مراتب از وابستگي اين كشور به روسيه در گذشته بيشتر است. علاوه بر اينكه چين يك بازار صادراتي بسيار بزرگ براي آلماني‌هاست، صنعت آلمان براي تامين مواد خام و فناوري‌هاي حياتي كه براي گذار به اقتصاد بدون كربن لازم دارد از جمله ماژول‌هاي خورشيدي و باتري‌هاي ماشين‌هاي الكتريكي به چين محتاج است.
توماس هالدنونگ، رييس سرويس اطلاعات داخلي آلمان مي‌گويد: «زماني كه مردم درباره چين صحبت مي‌كنند، معتقدند ماجراي روسيه يك توفان بود، اما ماجراي چين يك بحران اقليمي خواهد بود.» او مي‌افزايد: «ما نمي‌توانيم اجازه دهيم كه دولت چين از طريق زيرساخت‌هاي حياتي بر تحولات و رويدادهاي سياسي در آلمان تاثير بگذارد.»
شولز همزمان با برنامه‌ريزي براي سفر به پكن در حال نهايي كردن مذاكراتي است كه براساس آن شركت Cosco كه يك شركت بزرگ دولتي چين در حوزه كشتيراني است، اجازه مي‌يابد حداكثر 25درصد از سهام يك پايانه حمل و نقل كانتينر در بندر هامبورگ -بزرگ‌ترين بندر آلمان- را خريداري كند. پيشنهاد اولين اين شركت چيني خريد 35درصد از سهام بود كه با مخالفت 6 وزارتخانه و روساي سرويس‌هاي اطلاعاتي داخلي و خارجي آلمان مواجه شد.
شركت چيني Cosco پيش از اين نيز سرمايه‌گذاري‌هاي زيادي روي زيرساخت‌ها در آلمان انجام داده بود. سرمايه‌گذاري روي شبكه تلفن همراه، سرمايه‌گذاري روي شركت راه‌آهن آلمان و خريد بزرگ‌ترين شركت آلماني در حوزه روباتيك از جمله اقداماتي بود كه طي سال‌هاي گذشته از سوي اين شركت انجام شده بود. اين شركت همچنين صاحب بخشي از سهام بنادر مهم هلند، بلژيك، اسپانيا، ايتاليا، يونان و حتي ايالات متحده است.
برخي كارشناسان رابطه چين و آلمان را آزموني مهم براي برلين در راستاي رسيدن به استقلال استراتژيك بيشتر ارزيابي مي‌كنند.
براي دهه‌ها پس از جنگ جهاني دوم، آلمان به عنوان كشوري شناخته مي‌شد كه رابطه‌اي صلح‌آميز با جهان دارد و ضمن واردات ارزان انرژي از روسيه، بخش مهمي از توليدات خود را به اصلي‌ترين شريك تجاري خود يعني چين صادر مي‌كند. اين روند طي مرور زمان باعث شد آلمان به بزرگ‌ترين و مهم‌ترين اقتصاد قاره سبز تبديل شود.
آنگلا مركل، صدراعظم پيشين آلمان طي دوره 16 ساله نخست‌وزيري خود بارها به چين سفر كرد و از فرصت همكاري‌هاي تجاري با پكن براي عبور از بحران‌هاي مهمي نظير بحران اشتغال در ميانه‌هاي دهه 2000 ميلادي و بحران اقتصادي جهاني سال 2008 بهره گرفت. با اين حال در اواخر دهه 2010 ميلادي نگراني آلماني‌ها از نفوذ سريع و رو به رشد چين در اقتصاد داخلي آنها افزايش يافت و آنها بر اين باور بودند كه اقتصاد آزاد آلماني با اقتصاد دولتي چيني متضاد است و نفوذ چين به اقتصاد آلمان مي‌تواند خطرناك باشد. اين نگراني پس از آغاز حمله نظامي روسيه به اوكراين به شدت افزايش يافت.
زيگفريد روسورم، رييس B.D.I (صداي صنعت آلمان) كه بيش از 100 هزار كسب و كار را در اين كشور نمايندگي مي‌كند، معتقد است: «حمله روسيه به اوكراين به ما آموخت كه در مقابل دولت‌هاي خودكامه بايد براي سناريوهاي خطرناك آماده باشيم.» او مي‌افزايد: «چين هم مانند روسيه است.»
يورگ ووتكه، رييس اتاق بازرگاني اتحاديه اروپا در چين مي‌گويد: شرايط تجارت با چين تغيير كرده اما اين تغيير به اندازه‌اي آرام بوده است كه بسياري از مردم آن را احساس نكرده‌اند؛ «مردم هميشه درباره اينكه چين چقدر بازار بزرگ و مناسبي براي صادرات است صحبت مي‌كنند، اما در واقع چين يك اقتصاد بزرگ است كه تنها بخش كوچكي از بازار آن در دسترس است. او همچنين مدعي است كه صادرات اتحاديه اروپا به چين فقط كمي بيشتر از صادرات اين اتحاديه به سوييس است.»
صادرات چين در ماه جولاي ۲۰۲۲ پس از ضرباتي كه اقتصاد اين كشور بر اثر پاندمي كرونا متحمل شد، به‌طور غيرمنتظره‌اي افزايش چشمگير داشت، به ويژه سير صعودي كل تجارت اين كشور با روسيه چشمگير است كه افزايش ۳۷، ۱درصدي را نشان مي‌داد. در اين مدت چين ۱۷، ۶درصد به صادرات خود به آلمان نيز افزوده است. روند مشابهي كه در مبادلات تجاري ميان چين و اروپا نيز مشاهده شده است.
بعد از آنكه صدراعظم آلمان از برنامه‌اش براي سفر به پكن در هفته‌هاي آينده خبر داد، مقامات ديگر كشورهاي اتحاديه اروپا به او نسبت به نقض اتحاد اين بلوك در قبال پكن هشدار دادند. به گزارش روزنامه تلگراف، كايا كالاس، نخست وزير استوني گفت: «با توجه به اتفاقاتي كه در چين در حال رخ دادن است، تفرقه انداختن در ميان ما به نفع آنهاست. به نفع ماست كه متحد بمانيم.» او اضافه كرد: همچنين مهم است ما توافقات جداگانه با چين نداشته باشيم، چون به معناي اين است كه اتحاد ما ضعيف است. از سوي ديگر آرتور كريشجانيس كارينش، نخست‌وزير لتوني گفت: بهترين راه تعامل با چين زماني است كه ما ۲۷ كشور (تعداد اعضاي اتحاديه اروپا) با هم باشيم. پس از اينكه پكن دست به اعمال تحريم اقتصادي عليه ليتواني به دليل تصميم اين كشور براي افزايش روابط اقتصادي با تايوان زد، سه كشور اروپايي حوزه بالتيك (لتوني، استوني، ليتواني) مشخصا مشتاق هستند كه اتحاديه اروپا يك جبهه متحد نشان دهد. براساس گزارش نشريه لوموند فرانسه، اولاف شولتس، صدراعظم ۶۴ ساله آلمان پيشنهاد امانوئل ماكرون، رييس‌جمهور فرانسه براي آنكه همراه با يكديگر مشتركا عازم پكن شوند را رد كرد. استفن هبسترايت، سخنگوي شولتس روز دوشنبه گفت سفر او به چين «بسيار كوتاه» خواهد بود و آن را در حد يك «سفر يك روزه» دانست. اين سخنگو خاطرنشان كرد: ما براي اقامت يك شب برنامه نداريم. به نوشته نشريه تلگراف، صدراعظم فعلي آلمان نيز طبق سنت دوره آنگلا مركل، صدراعظم قبلي اين كشور برنامه‌ريزي كرده تا هياتي از مديران صنايع آلمان را همراه با خودش به اين سفر به بزرگ‌ترين شريك تجاري آلمان ببرد.اما شركت‌هاي مطرحي مانند دايملر و بوش كه بازارهاي صادراتي بزرگي در چين دارند، اعلام كرده‌اند كه مديران عامل آنها به چين سفر نخواهند كرد. گفته مي‌شود كه مديران عامل چند شركت آلماني از اين سفر اولاف شولز عميقا ناراضي هستند و با توجه به انتقادات مطرح شده عليه آلمان در ۹ ماه گذشته به دليل روابط اقتصادي نزديكش با روسيه مي‌ترسند كه اين سفر براي وجهه عمومي آنها بد تمام شود.
چندي قبل آنالنا بربوك، وزير امور خارجه آلمان گفت كه اين كشور بايد با «رقابت سيستم‌ها ميان كشورهايي كه به قوانين بين‌المللي و همكاري و رژيم‌هاي استبدادي باور دارند، مواجه شود.» بربوك در نشست سياست خارجه‌اي كه توسط انديشكده «كوئربر» (Koerber) در برلين سازماندهي شد، گفت: «ما ابتدا بايد از اشتباهات درخصوص روابط‌مان با روسيه طي دهه‌هاي اخير درس بگيريم. من صراحتا مي‌گويم كه وابستگي اقتصادي يكجانبه ما را در معرض باج‌گيري سياسي قرار مي‌دهد.»