فوتبال
ابوعلي سينا
و ارسطو
قاسم يزدان‌پناه
در آستانه آغاز جام جهاني فوتبال ۲۰۲۲ در قطر قرار داريم. تيم ملي فوتبال ايران هم دوشنبه ۳۰ آبان 1401 با تيم ملي انگلستان بازي دارد. در يك ماه آينده زندگي ميلياردها انسان به فوتبال گره خواهد خورد. هيچ رويدادي در جهان نمي‌تواند مردم را اين‌گونه تحت تاثير قرار دهد. ميلياردها انسان در سراسر كره زمين منتظر دميدن «فوت» در «سوت» و «لگدي» بر «توپ» پر از «باد» هستند. يك توپ ۴۳۰ گرمي با محيطي ۶۹ سانتي‌متري! عجيب اينكه همه دل‌ها براي عبور اين توپ از يك خط ۷ مترو ۳۲ سانتي‌متري مي‌تپد. با عبور توپ از خط ملتي شاد و ملتي ديگر غمگين مي‌شوند. چه فلسفه‌اي در اين بازي وجود دارد؟ همين است كه فيلسوفان جهان متحير فلسفه فوتبال شده‌اند! فلاسفه عصر جديد جاي خود، فلاسفه عهد قديم هم اگر زنده بودند شيفته فوتبال مي‌شدند. ابوعلي سينا اگر زنده بود شك ندارم كه عاشق فوتبال مي‌شد. شايد به طرفداري از تيم ملي ايران به قطر هم مي‌رفت! فوتبال فلسفه است. ابوعلي سينا به عنوان يك فيلسوف، روانشناس، مردم‌شناس، حكيم، طبيب، اهل علم و سياست، مگر مي‌تواند از كنار فوتبال عصاره همه اين علوم است به سادگي عبور كند؟! حتي ارسطو هم اگر زنده بود عشق فوتبال مي‌شد. «گ‌گ‌گ‌گ‌گ‌گل» اين صدايي است كه طرفدار فوتبال‌دوست دارد بشنود. «گل» (GOAL) به معني: «هدف» كلمه محبوب ارسطو است. اگر بخواهيد فوتبال را در يك كلمه خلاصه كنيد و اگر بخواهيد ارسطو را در يك كلمه خلاصه كنيد اين همان كلمه است «گ‌گ‌گل!» چراكه هم در فوتبال و هم در فلسفه ارسطو همه چيز بر «گل» يعني: بر سر انجام و بر هدف متمركز است، آن‌چنان‌كه خود ارسطو عنوان مي‌كند: «هدف در همه جا مهم‌ترين چيز است.» (متيو كنت ۱۳۹۶) «افلاطون» استاد ارسطو نيز اگر زنده بود عاشق فوتبال مي‌شد! او نيز مثل همه فيلسوفان شيفته شاهكارهاي باشكوه است.
چه شاهكاري باشكوه‌تر از فوتبال! تقريبا ۲۵۰۰ سال پيش افلاطون در جامعه‌اي زندگي مي‌كرد كه بر بزرگي و تعالي تاكيد داشت، روحيه‌اي رقابتي بر يونان باستان حاكم بود، يونانيان با رقابت در ورزش، شعر، سياست، فلسفه و جنگ به پيش مي‌رفتند. طبيعي است كه افلاطون هم در حالت عام به مفهوم تعالي و هم در حالت خاص به مفهوم تعالي بشري علاقه‌مند بوده است. نظرات افلاطون در اين باره مي‌تواند در حوزه تعالي ورزشي نيز پذيرفتني باشد. (آنتونيو كوموندوروس ۱۳۹۶) در ورزش، امروز فوتبال سرآمد همه رشته‌هاي ورزشي است. يكي از فيلسوفان معاصر تيم معروف، آرسنال انگليس را، «آرسنال نيچه» مي‌نامد. او مي‌گويد: «نيچه» دوران خدمت را در رسته توپخانه سپري كرد، بنابراين قرابتي احتمالي با توپ جنگي به عنوان نشانه باشگاه آرسنال دارد. (ديويد پاتريك ۱۳۹۶)
پس اگر نيچه هم زنده بود طرفدار تيم فوتبال آرسنال مي‌شد. در فلسفه فوتبال درس‌هاي زيادي مي‌توان آموخت. در شماره‌هاي بعدي به آنها خواهم پرداخت.