آيا ايران نفت خود را با تخفيف‌هاي بالاتري مي‌فروشد؟
قيمت نفت ايران در پايين‌ترين سطح 10 ماه گذشته
قيمت نفت خام سنگين ايران در 15 روز گذشته بيش از 15 دلار كاهش پيدا كرد تا در كف 10 ماه اخير قرار بگيرد. پس از اين سقوط قيمتي وزير نفت ايران از ثبت ركورد صادرات طلاي سياه در آبان ماه خبر داد. بررسي‌ها نشان مي‌دهد قيمت نفت ايران در اولين روز آذر ماه (22 نوامبر 2022) در پايين‌ترين حد 10 ماه اخير قرار گرفت. پس از چند نوسان در ماه‌هاي گذشته، سقوط بازار نفت از 15 روز گذشته آغاز شد و نفت سنگين ايران در هر روز به‌طور ميانگين يك دلار افت قيمت را تجربه كرد. بر اين اساس هفتم نوامبر كه اين محصول با نرخ 94.41 دلار به كار خود پايان داد، امروز با نرخ 78.78 دلار معامله شد. در اين بين دولت ايران كه در روزهاي اوج بازار، يعني اواسط مارس، به دنبال تهديد اروپا در مذاكرات برجام فرصت‌هاي صادراتي را از دست داد، حالا مدعي ركوردشكني فروش پس از سقوط بازار است. در همين زمينه امروز جواد اوجي، وزير نفت اعلام كرد: در آبان‌ماه امسال بالاترين ركورد صادرات نفت خام، ميعانات گازي و محصولات پتروشيمي ايران از سال 1397 به بعد شكسته شد. اين ادعا در حالي مطرح مي‌شود كه همچنان آمار دقيقي از حجم و ارزش صادرات نفت ايران وجود ندارد. از سوي ديگر، مشخص نيست كه دولت اين محصولات را در قبال دريافت ارز به كشورهاي ديگر مي‌فروشد يا از طريق تهاتر اقدام به فروش نفت مي‌كند؟ به هر ترتيب درست در روزهايي كه بازار ارز ايران تحت‌تاثير شوك‌هاي مختلف قرار دارد، مشخص نيست چرا دولت از ارزهاي حاصل از فروش نفت - كه به ركورد جديدي رسيده است- بازار را مديريت نمي‌كند؟
تغيير محاسبات قيمت نفت
براي دستاوردسازي!
البته برخي از كارشناسان معتقدند كه دولت در محاسبات خود معيارهايي نظير تغيير منشأ ارزي را در نظر نمي‌گيرد و بر اين اساس مدام بر ركوردشكني صادرات نفت تاكيد مي‌كند. دولت حتي اگر در قبال افزايش فروش نفت ريال دريافت مي‌كرد، بعيد بود كه فقط در هفت ماه ابتدايي سال جاري با كسري 354 هزار ميليارد توماني در بودجه مواجه شود.در همين زمينه چندي پيش حميد حسيني، رييس اتحاديه صادركنندگان نفت، در گفت‌وگو با تجارت‌نيوز اعلام كرد كه سال گذشته دولت با مبناي ارز 3700 توماني درآمدهاي نفتي را محاسبه مي‌كرد كه در سال جاري اين مبنا به 27 هزار تومان افزايش پيدا كرد. به گزارش تجارت‌نيوز، از سوي ديگر، بررسي منابع مختلف حاكي از آن است كه حجم صادرات نفت ايران در حدود يكسال اخير بين 750 هزار تا يك ميليون بشكه در روز بود. حال پرسش اين است كه آيا منظور اوجي از ركوردشكني صادرات نفت، عبور ايران از حجم صادراتي يك ميليون بشكه در روز است؟ با توجه به شرايط سياسي اين روزها، ازجمله تشديد تحريم‌ها عليه ايران توسط امريكا و اروپا و البته تداوم حضور نظامي روسيه در اوكراين، بعيد به نظر مي‌رسد كه دولت ايران موفق به افزايش حجم صادراتي خود شده باشد. به‌ويژه آنكه در ابتداي جنگ‌افروزي روسيه در اروپاي شرقي، كرملين حاضر شد براي خنثي‌سازي تحريم‌هاي جديد اروپا عليه مسكو نفت را با تخفيف‌هاي ويژه به مشتريان اصلي ايران، يعني چين و هند برساند. در آن مقطع حتي براي مدتي فروش نفت ايران به چين هم به صفر نزديك شد.
آن‌طوركه علي ماجدي به تجارت‌نيوز توضيح داد روسيه با تخفيف 40 دلاري نفت را به مشتريان ايران مي‌رساند. اما آيا ايران قيمت نفت را پايين‌تر از تخفيف‌هاي روسيه در نظر گرفت كه توانست به بازار بازگردد و حتي ركوردهاي جديدي - كه جزيياتي از آن مشخص نيست- ثبت كند؟
تخفيف ويژه براي فروش نفت
اكنون نيز به‌رغم اينكه قيمت نفت ايران با بازگشت به شاخص 78.78 دلار در كف 10 ماه اخير قرار دارد، اما احتمالا همچنان تخفيف‌ها و شرايط ويژه‌اي وجود دارد كه مشتريان حاضر مي‌شوند تخفيف‌هاي 40 دلاري روسيه را ناديده بگيرند. حتي اگر ادعاي ركوردشكني صادرات طلاي سياه را بپذيريم، اين صادرات در زماني روند صعود گرفته كه قيمت نفت ايران در پايين‌ترين حد خود قرار دارد. تمام اين اتفاقات در حالي رخ مي‌دهند دولت با پذيرش احياي برجام مي‌توانست بدون تخفيف بار ديگر سهم خود را در بازار بازيابد و براي سرپا نگه‌داشتن اقتصاد كشور ديگر نيازي به ارايه تخفيف و استفاده از ترفندهاي مختلف براي دورزدن برجام نداشت. چه بسا در روزهايي كه برجام اجرا شد، ايران توانست صادرات خود را در بازار نفت به بيش از دو ميليون و 800 هزار بشكه در روز برساند. حال حتي فروش نفت نصف اين ارقام در سال‌هاي 95 و 96 هم نيست كه وزير مربوطه از ركوردشكني صادرات دم مي‌زند.
قيمت نفت سقوط مي‌كند؟
در اين بين با توجه به تعيين سقف قيمت نفت براي روسيه از سوي گروه 7 بسياري از كارشناسان روند بازار نفت را براي سال آينده ميلادي نزولي مي‌دانند. در اين بين كشورهاي ديگر صادركننده نفت، ازجمله آذربايجان و عمان در بودجه سال آينده خود بهاي نفت را 55 دلار در نظر گرفته‌اند.
با توجه به اينكه مسكو قصد دارد از پنجم دسامبر بخشي از نفت را با نرخ 60 دلار به بازار آسيا تزريق كند، بسياري از كارشناسان به دولت ايران پيشنهاد داده‌اند كه در لايحه بودجه قيمت نفت را بين 40 تا 50 دلار و با سقف صادراتي 600 هزار بشكه در روز در نظر بگيرد. حال تمام اين اتفاقات نشانه‌اي بر پايان روزهاي خوش صادركنندگان نفت در بازار هستند؟