براي اتفاقات غيرمنتظره آماده شويد و در صورت امكان احتياط كنيد
آيا خاورميانه
به استقبال جنگ مي‌رود؟
پل راجرز *
روزنامه «وال استريت ژورنال» در تاريخ يكم نوامبر درباره ارزيابي اطلاعاتي عربستان سعودي گزارشي را منتشر كرد كه مدعي بود ايران خود را براي حمله نظامي آماده مي‌كند. ايالات متحده و برخي كشورهاي حاشيه خليج‌فارس سطح آماده‌باش نظامي خود را افزايش داده‌اند با اين وجود، به نگراني عربستان سعودي نپرداختند. اكنون اين پرسش مطرح مي‌شود كه آيا خطر رو به رشد رويارويي نظامي وجود دارد، امري كه ناشي از روابط پيچيده متقابل در منطقه در چارچوب تحولات سياسي موازي است؟ براي مثال در واشنگتن، دولت بايدن هنوز در تلاش است تا توافق هسته‌اي با ايران را كه چهار سال پيش توسط دونالد ترامپ كنار گذاشته شد، احيا كند. در اسراييل يك دولت راستگراي افراطي انتخاب شده كه بنيادگرايان مذهبي يهودي را نيز شامل مي‌شود و تاثيري بي‌سابقه بر سياستگذاري اسراييل خواهد گذاشت، تاثيري كه نظير آن در دهه‌هاي گذشته ديده نشده است. در مورد برجام كه توافقي هسته‌اي و با اجماع چندين كشور بود و در سال ۲۰۱۵ ميلادي در دوران دولت اوباما امضا شد، توانايي ايران به منظور توليد تسليحات هسته‌اي را در ازاي لغو برخي تحريم‌ها محدود مي‌كرد و به‌رغم ناقص بودن توافقي مفيد قلمداد مي‌شد. سپس به دنبال قدرت‌گيري ترامپ، او در ماه مه ۲۰۱۸ ميلادي امريكا را از آن توافق خارج ساخت و تحريم‌هاي بيشتري عليه ايران اعمال كرد و قصد داشت روند احياي برجام براي جانشينش را دشوارتر سازد. از آن زمان به اين سو، نظام سياسي ايران به روسيه نزديك شده است. پهپادهاي مورد استفاده در جنگ كنوني اوكراين را در اختيار مسكو قرار داده و در مقابل از تعهدات پيشين خود نسبت به برجام عقب‌نشيني كرده است. اين تعهدات حول سطح پايين غني‌سازي اورانيومي بود كه ايران مجاز به انجام آن بود و درباره ميزان اورانيوم غني شده‌اي است كه آن كشور مي‌توانست ذخيره كند. آژانس بين‌المللي انرژي اتمي گزارش داده كه دو ماه پيش ايران داراي ذخاير ۵۵.۶ كيلوگرم اورانيوم غني شده تا سطح بالاي ۶۰ درصد بود و همچنين در حال افزايش قابليت‌هاي غني‌سازي خود بوده تا با غني‌سازي بيشتر بتواند اورانيوم با درجه تسليحات كافي براي ساخت بمب هسته‌اي توليد كند. در نتيجه، ايران برجام را اساسا دور زده است. با اين وجود، اگر متهم به نقض برجام شود، مي‌تواند به سادگي بگويد كه اين واشنگتن بود كه در ابتدا مفاد توافق و پايبندي خود به آن را نقض كرد. البته داشتن مواد با درجه و غلظت لازم براي ساخت تسليحات معادل توليد بمب نيست، بمبي كه ممكن است روند ساخت آن ماه‌ها به طول بينجامد. با اين وجود، در اختيار داشتن چنين موادي احياي برجام را دشوارتر مي‌سازد. امريكا بيشتر روي حمايت از اعتراضات در داخل ايران متمركز شده است و همزمان تلاش مي‌كند صادرات نفت ايران را تحريم كند.هيچ يك از اين اقدامات چشم‌انداز قابل توجهي براي موفقيت را نشان نمي‌دهند. نظام سياسي ايران تصميم گرفته قاطعانه با اعتراضات برخورد كرده تا بتواند كنترل داخلي خود را حفظ كند و در مقابل، از افزايش قيمت نفت نيز سود مي‌برد، امري كه عمدتا ناشي از تاثير جنگ اوكراين است. ايران همچنين در حال آزمايش موشك‌هاي جديد از جمله پرتابگر ماهواره است. سپس با نتايج انتخابات اسراييل مواجه هستيم كه «ايتامار بن گوير» رهبر حزب به شدت راست افراطي «قدرت يهودي» را به شهرت سياسي رساند. حزب تحت رهبري او يكي از چندين احزاب بنيادگراي مذهبي است، اما مهم‌ترين و احتمالا بخشي از يك ائتلاف جديد حكومتي خواهد بود. بسياري از حاميان آن حزب با اطمينان انتظار دارند كه بن گوير نخست‌وزير بعدي اسراييل باشد. بنيامين نتانياهو دولت بعدي كشور را تشكيل خواهد داد، اما با توجه به مشكلات حقوقي‌اش اين ايده كه بن گوير مي‌تواند نخست‌وزير شود چندان دور از ذهن نيست. در هر صورت، فارغ از آنكه چه كسي نخست‌وزير بعدي باشد دولت آينده اسراييل قطعا جنگ‌طلب‌تر خواهد بود.با وجود اتحادهاي جديد اسراييل با عربستان سعودي و امارات، نظر تهران قطعا اين خواهد بود كه آن كشورها به‌طور مستقيم درگير جنگ خواهند شد. به دليل ظهور جريان راست افراطي اسراييل، ايالات متحده در زمان زمامداري بايدن ممكن است حمايت نظامي اوليه را به اسراييل ارايه ندهد با اين وجود، حملات نظامي احتمالي عليه تاسيسات نفتي و گازي عربستان سعودي و امارات متحده عربي باعث خواهد شد تا امريكا به اردوگاه ضد ايران در جنگ نزديك شود.در اين ميان، نقش بريتانيا نيز مطرح خواهد شد. در طول ۱۲ سال گذشته دولت‌هاي محافظه‌كار بريتانيا نيروهاي خود را در شرق سوئز از جمله در يك پايگاه دريايي در بحرين و در تاسيسات قابل توجهي در بندر جديد در دقم در عمان كه به اندازه كافي براي پشتيباني از ناوهاي هواپيمابر بريتانيا بزرگ است، متمركز كرده و بر حجم نيروها افزوده‌اند.همچنين، پايگاه‌هاي نظامي كويت و قطر و يك مركز آموزشي جنگ صحرا براي ارتش بريتانيا در عمان افتتاح شده‌اند. وقوع جنگ ديگري در خليج‌فارس دور از ذهن اكثر سياستمداران غربي است، زيرا اوكراين بر ديدگاه امنيتي آنان تسلط دارد و هر گونه پيشنهاد در مورد درگيري قريب‌الوقوع رد مي‌شود. با اين وجود، تركيب ناخوشايند تحولات سياسي موازي در منطقه نشان مي‌دهد كه ممكن است سياستمداران دچار اشتباه شده باشند. به‌طور خلاصه، براي اتفاقات غيرمنتظره آماده شويد و در صورت امكان احتياط كنيد. با اين وجود، يك نكته واضح است: اگر يك درگيري ايجاد شود بريتانيا در مراحل اوليه درگير خواهد شد، موضوعي كه ريشي سوناك (نخست‌وزير از حزب حاكم محافظه‌كار) و كي ير استارمر (رهبر حزب اپوزيسيون كارگر) بايد در نظر بگيرند.
ترجمه: سايت فرارو
* استاد ممتاز مطالعات صلح در دانشگاه برادفورد و عضو افتخاري كالج فرماندهي و ستاد خدمات مشترك بريتانيا