گفت‌وگوي «اعتماد» با يك معلول كاملا «عادي»
مگر مي‌شود به آينده اميدوار بود؟!
گفت‌وگوي «اعتماد» با يك معلول كاملا «عادي»
«سازمان بهزيستي ليست افراد آماده كار را به همه سازمان‌هاي دولتي ارايه كند و براي كارهايي كه معلولان از عهده آنها برمي‌آيند اين عزيزان در اولويت باشند. اگر امكان اشتغال معلولان در دستگاه‌هاي دولتي وجود دارد اين كار بايد با جديت انجام شود.»اينها گوشه‌اي از سخنان و وعده‌هاي رييس‌جمهور در مراسم بزرگداشت روز معلولان است؛ معلولاني كه سال‌هاست با مشتي از قوانين و وعده و وعيدهاي مسوولان زندگي مي‌كنند و دل خوشند به اينكه شايد روزي اين قوانين و وعده‌ها اجرايي شود و آنها بتوانند از «حداقل»هاي زندگي بهره‌مند شوند؛ حداقل‌هايي مانند داشتن شغل، مسكن، حمايت‌هاي درماني و داشتن خانواده‌اي صميمي. مجيد قادري يكي از شهروندان همين كشور است. يكي از اعضاي بزرگ خانواده معلولان كشور كه نه مدير است و نه عضو هيچ گروه و مسلكي. جوان ۳۵ سالهاي كه شايد چندان اطلاعي از قانون حمايت از معلولان يا وعده‌هاي مسوولان نداشته باشد ولي به عدد سال‌هايي كه از عمرش مي‌گذرد سختي زندگي در كشوري كه معلولان در آن عملا از تساوي حقوق شهروندي نيز محروم هستند را تجربه كرده است. گفت‌وگو با وي نه در مورد قوانين دست و پاگير و فرماليته مرتبط با معلولان است و نه در مورد مرور آنچه در طول سالهاي گذشته بر معلولان گذشته است، بلكه برشي است از زندگي واقعي يك توان‌ياب كاملا «عادي» در روز جهاني معلولان كه ترم آخر فوق ديپلم رشته كسب‌وكار است و تلاش مي‌كند تا به آينده «اميدوار» باشد. مروري بر كتابچه زندگي معلولي است با خواسته‌هاي برآورده نشده كه حالا به آرزو تبديل شده است. جواني به نمايندگي از همه معلولان كشور كه اين روزها به خاطر شرايط سخت اقتصادي يكي از سخت‌ترين دوران زندگي خود را سپري مي‌كنند.
همان‌طوركه مي‌دانيد در آستانه روز معلولان قرار داريم. اگر موافق باشيد مطابق مصاحبه‌هايي اينچنيني از گفت‌وگوي‌مان را از يك سوال كليشه‌اي شروع كنيم! به عنوان يكي از اعضاي خانواده بزرگ معلولان كشور، فكر مي‌كنيد بزرگ‌ترين مشكلات كنوني معلولان ما چيست؟
خوب است كه خودتان مي‌گوييد «كليشه»اي! يعني شما نمي‌دانيد اصلي‌ترين مشكلات و دغدغه‌هاي معلولان چيست؟! چيز پيچيده و پنهاني نيست. مسكن، ازدواج، تردد در سطح شهرو شايد از همه مهم‌تر اشتغال.
گفتيد مسكن... بهزيستي چند سالي است اعلام كرده؛ هم خودش براي معلولان مسكن مي‌سازد و هم براي آنها در طرح‌هاي مسكن مهر و مسكن ملي تسهيلات خاصي را درنظر گرفته است. شما تا الان براي مسكن از طريق بهزيستي اقدامي نكرده‌ايد؟
كدام تسهيلات؟! من چند سال قبل از طريق بهزيستي براي مسكن مهر در هشتگرد ثبت‌نام كردم اما الان بعد از حدود ۸ سال هنوز هيچ اتفاقي رخ نداده است. چند ماه پيش هم براي مسكن ملي ثبت‌نام كردم ولي بعيد است بتوانم بگيرم.
چرا؟
چون گويا مي‌گويند در حال حاضر ساخت هر متراز مسكن ملي، ۶ ميليون تومان تمام مي‌شود. در حالي كه بهزيستي اگر هنر كند فقط مي‌خواهد ۴۰ ميليون تومان آن را بپردازد. خب من و امثال من از كجا بايد بقيه اين پول را تامين كنيم؟ تازه اين قيمت امروز است. به احتمال قريب به يقين تا زماني كه اين مسكن‌ها ساخته شود، قيمت آن چند برابر خواهد شد.
كار چطور؟ شاغلي؟
بله. من الان ۱۳ سال است كه كار مي‌كنم.
بيشتر چه شغل‌هايي داشته‌ايد؟
هميشه كار آزاد داشتم كه بيشترين آنها فروشندگي بوده است.
پس درمورد كاركردن مشكلي نداريد.
مشكلي ندارم؟ هر جا كه مي‌رويم يا بيمه نمي‌كنند يا قرارداد نمي‌بندد يا مي‌خواهند در قبال كارهاي سنگيني كه دارند، حقوق ناچيزي به ما بدهند.
يعني معلوليت شما، تاثير زيادي در جذب‌تان در بازار كار داشته است؟
صددرصد. گفتم كه. هر جا كه براي كار مراجعه مي‌كنيم تا مي‌فهمند معلول هستيم يا از همان ابتدا عذرخواهي مي‌كنند يا مي‌خواه ند به بهانه معلوليت، شما را با شرط حقوق كمتر و بيمه نشدن استخدام كنند. يا اينكه مي‌خواهند كارهاي سطح پايين را به ما محول كنند. كارهايي كه متقاضي كمي دارند. فرقي هم نمي‌كند با سواد و تحصيلكرده و متخصص باشيد يا بي‌سواد و كم تجربه.
خب چرا از طريق بهزيستي بيمه نمي‌شويد؟
گويا فقط مستمري‌بگيران را بيمه مي‌كنند؛ آن‌هم بيمه سلامت. تازه اين طور كه شنيده‌ام چند ماهي است كه همين بيمه هم انجام نمي‌شود. ما كه هر چه دنبالش رفتيم موفق نشديم و سنگ قلاب‌مان كردند! براي اين مجبور شدم خودم، خودم را بيمه كنم.
الان ماهي چقدر بابت بيمه پرداخت مي‌كنيد؟
۵۸۰ هزار تومان ناقابل!
تاكنون هيچ وامي هم از بهزيستي گرفته‌ايد؟
اگر دروغ نگفته باشم حدود ۱5-۱0 سال قبل با كلي پارتي‌بازي يك وام ۵ ميليوني از بهزيستي گرفتم كه با آن يك ماشين خريدم. تازه شانس آوردم اين ماشين را خريدم وگرنه الان با اين قيمت‌هاي نجومي كه نمي‌شود طرف ماشين اتوماتيك رفت. اگر هم بخواهيد ماشين معمولي بگيريد و بدهيد بيرون براي‌تان گيربكس اتومات بيندازند، بسته به نوع ماشين بايد چيزي بين ۳۵ تا ۶۰ ميليون تومان بپردازيد! خودروسازان هم كه ديگر سهميه‌اي براي خودروهاي اتومات معلولان ندارند. غير از آن ديگر نتوانستم وامي از بهزيستي بگيرم. يعني اولا هر وامي كه مي‌خواهيد بگيريد اكثرا مي‌گويند بودجه نداريم و بايد در صف بمانيد، ثانيا اگر هم به فرض محال، بخواهند وامي بدهند آن‌قدر شرايط سخت و ريز و درشت جلوي پاي‌تان مي‌گذارند كه عملا منصرف شويد. درحالي كه اگر وام‌هايي مثل وام ازدواج يا اشتغال و مسكن، به مقدار قابل قبول و با شرايط آسان در اختيار معلولان قرار گيرد خيلي از مشكلات اين قشر كم‌بضاعت جامعه حل خواهد شد.
حالا فرض كنيد قرار است به شما وام اشتغال‌زايي تعلق بگيرد. مگر شما مي‌توانيد كسب‌وكاري براي خودتان راه بيندازيد و كارآفريني كنيد؟
بله. صددرصد. ولي اولا با وامي كه بهزيستي براي اشتغال‌زايي مي‌دهد و گويا ۱۰۰ ميليون تومان است، نمي‌شود كاري راه انداخت و ثانيا براي همين وام هم بودجه ندارند!
گفتيد در زمينه تردد در سطح شهر هم مشكل داريد. مگر شما با ماشين جابه‌جا نمي‌شويد؟
چرا، ولي اولا طرح ترافيك ندارم. ثانيا سهميه بنزيني كه مي‌دهند آن‌قدر كم است كه به جايي قد نمي‌دهد و من هم نمي‌توانم كلي هزينه بنزين آزاد بدهم.
چرا طرح ترافيك نداريد؟
من سال‌هاست در ارزيابي‌هاي پزشكي، رتبه معلوليت متوسط داشته‌ام ولي امسال وقتي براي تمديد كارت بهزيستي‌ام مراجعه كردم و طبق قانون ارزيابي شدم، شدت معلوليتم را ضعيف ثبت كردند. اين در حالي است كه هيچ تغييري در وضعيت جسمي و معلوليت من رخ نداده است. براي همين از آنجايي‌كه براي گرفتن پلاك ويلچري بايد حداقل معلوليت متوسط داشته باشيد، به من پلاك ندادند. از طرفي براي دادن طرح ترافيك ويژه معلولين نيز بايد يا محل زندگي يا محل كار در داخل طرح باشد. من هم كه خانه پدري‌ام -كه با آنها زندگي مي‌كنم- در طرح است مداركم را تحويل داده‌ام و در نوبت هستم ولي هنوز بعد از ۲ ماه خبري از طرح ترافيك نيست. براي همين وقتي مي‌خواهم وارد طرح شوم بايد طرح بخرم.
براي درمان چطور؟ بهزيستي كمكي براي پرداخت هزينه‌هاي درماني‌تان نمي‌كند؟
نه. مگر اينكه خودتان بيمه تكميلي داشته باشيد وگرنه بهزيستي كمك خاصي نمي‌كند. البته من خوشبختانه چندان نياز به دارو و درمان بابت معلوليتم ندارم ولي بعضي از دوستانم كه مجبورند به خاطر نوع بيماري‌هاي‌شان دايم در بيمارستان‌ها و تحت درمان باشند، واقعا از پرداخت هزينه‌ها عاجز شده‌اند. مخصوصا كساني‌كه مي‌خواهند بريس (كفش طبي) بگيرند يا تحت درمان مستمر باشند اين مساله با شدت بيشتري نمايان مي‌شود.
تا الان براي ازدواج هم اقدامي انجام داده‌ايد؟
بله. زياد. چندين بار خواستگاري رفته‌ام.
خانم‌هايي كه به خواستگاري‌شان رفته‌ايد سالم بوده‌اند يا آنها هم معلوليت داشتند؟
از هر دو طيف بوده‌اند.
پس چرا تا الان هيچ‌كدام به ازدواج منتهي نشده است؟
اين برمي‌گردد به همان بحث شيرين نداشتن توان مالي. يعني همان نداشتن ثبات كاري يا نداشتن مسكن و آينده مبهم اقتصادي. البته آنها نيز حق دارند. به هر حال مي‌خواهند با كسي ازدواج كنند كه نه توان جسمي درست و درماني دارد و نه آينده روشني از لحاظ مالي و اقتصادي. راستش اگر من هم بودم شايد به چنين جوان‌هايي دختر نمي‌دادم يا اگر خودم دختر بودم تن به چنين ازدواجي نمي‌دادم!
رييس‌جمهور يكي، دو روز قبل در مراسم بزرگداشت روز معلولان اعلام كرده بود دولت برنامه‌هاي خوبي براي تامين اشتغال و مسكن آنها دارد. شما فكر مي‌كنيد اين برنامه‌ها تا چه حد محقق خواهد شد؟
لبخندي مي‌زند و مي‌گويد؛ شما باور مي‌كنيد كه من بكنم؟ اگر بشود كه خيلي خوب است ولي تجربه ۳۵ سال زندگي در اين مملكت به من آموخته از هزار وعده خوبان يكي هم عملي نمي‌شود! اين وعده‌ها هرساله در روز معلولان توسط مسوولان داده مي‌شود ولي اگر بررسي كنيد شايد زير ۱۰درصد آنها اجرايي شده باشد. مسوولان هنوز قوانين حوزه معلولان را اجرا نمي‌كنند آن‌وقت شما توقع داريد به اين شعارهاي سالانه‌شان عمل كنند؟!
مثلا كدام قوانين را اجرا نمي‌كنند؟
قوانين كه زياد هستند. مثل قانون حق ۳درصد جذب نيروي اشتغال در ادارات و سازمان‌ها يا حتي قانون حمايت از معلولان كه در آن وظايف تمام سازمان‌ها در برابر اين قشر مشخص شده است. اما چرا آقاي رييس‌جمهور نمي‌آيد گزارش بدهد چند درصد از اين قانون اجرا شده است؟!
راستي براي پيدا كردن كار به سازمان‌هاي دولتي هم مراجعه كرده‌ايد؟
بله. خيلي ...! ولي اين‌قدر آزمون و شرط و شروط دارد كه آخر سر عطايش را به لقايش بخشيده‌ام. تازه اگر همه اين موانع را هم پشت سر بگذاري در مصاحبه‌هاي كاري، وقتي مي‌بينند مشكل جسمي داري خيلي راحت ردت مي‌كنند. نمي‌دانم شايد هم حق داشته باشند. كما اينكه به هر حال بچه‌هاي معلول مشكلات خاص خودشان را دارند و در محيط كار هم نيازمند توجهي خاص هستند. بنابراين صاحبكاران ترجيح مي‌دهند خودشان را به دردسر نيندازند، به خصوص آنكه دولت هم اهرم‌هاي تشويقي براي كارفرماياني كه معلولان را جذب مي‌كنند نگذاشته تا آنها را ترغيب كند.
در مورد اجراي قانون حمايت از معلولان يا همان قانون جذب ۳درصدي آنها در ادارات دولتي، فكر مي‌كنيد كدام‌يك تقصير بيشتري دارند؟ بهزيستي يا دولت؟
بهزيستي.
ولي بهزيستي مي‌گويد من بودجه و قدرت اجرايي كافي ندارم و دولت بايد براي اجرايي شدن اين قوانين اقدام كند.
درست است. اما به هر حال متولي بحث معلولان بهزيستي است. اما درست است؛ دولت هم بايد كاملا وارد گود شود و دستگاه‌هاي مربوطه را ملزم به اجراي قوانيني كه در اين حوزه داريم، بكند. ضمن آنكه بايد در بودجه كشور، رقم قابل قبولي را به معلولان و اشتغال و مسكن آنها اختصاص دهد. يعني اگر دولت و بهزيستي بخواهند، مي‌توانند به راحتي بسياري از مشكلات كنوني ما را حل كنند. كافي است دولت كارخانه‌ها و كارگاه‌هاي توليدي خاصي را براي اشتغال‌زايي معلولان درنظر بگيرد كه توسط خود آنها اداره شود. اين‌طوري هم اشتغال‌زايي شده و هم اگربه سودآوري خوبي برسد، مي‌تواند حتي كمك حال مالي بهزيستي هم باشد. واقعيت اين است عملكرد بهزيستي در سالهاي گذشته بسيار بهتر از امروز بود.
اگر قرار باشد براي اشتغال‌زايي، مسكن و ازدواج، دولت يك وام كلي به شما بدهد، فكر مي‌كنيد با چقدر وام كارهاي‌تان به قول معروف راست و ريس مي‌شود؟
با توجه به تورمي كه داريم و هزينه‌هاي كمرشكني كه وجود دارد بين ۵۰۰ ميليون تا يك ميليارد تومان!
آن‌وقت توان بازپرداخت اقساط آن را داريد؟
اين هم يكي ديگر از مشكلات جامعه معلولان كشور است. در كشورهاي خارجي وام‌هاي بلاعوض خوبي براي معلولان وجود دارد كه حقيقتا به آنها كمك مي‌كند تا زندگي خوبي داشته باشند. اما در ايران هيچ مزيت و تسهيلات خاصي براي معلولان قايل نشده‌اند.
اگر قرار باشد به عملكرد رييس سازمان بهزيستي نمره‌اي بين صفر تا ۲۰ بدهيد، چه نمره‌اي به وي مي‌دهيد؟
زير ۱۰. مثلا ۸.
رييس‌جمهور چطور؟ يعني به رييسي در مورد عملكردش در حوزه معلولان چه نمره‌اي مي‌دهيد؟
۶ از ۲۰!
به نظر شما برخورد مردم با معلولان در سالهاي اخير بهتر شده يا نه، همچنان مانند قبل با يك حالت دوري كردن همراه است؟
الان شرايط كمي بهتر شده است. يعني با فرهنگ‌‌سازي‌هايي كه انجام شده، مردم در مواجهه با معلولان برخوردهاي بسيار بهتري دارند.
براي تفريح و گذراندن اوقات فراغت خود بيشتر چه مي‌كنيد؟
لبي ور مي‌چيند و دوباره لبخندي مي‌زند و مي‌گويد: تنها تفريحم اين است كه هر شب بعد از كار با دوستان بروم قهوه‌خانه يا باشگاه و ورزشي بكنم، چون هر تفريح ديگري كه بخواهم داشته باشم پولش را ندارم.
در باشگاه‌هاي طرف قرارداد بهزيستي تمرين ورزشي مي‌كنيد؟
نه بابا. اين باشگاه‌ها فقط در نقاط خاصي قرار دارد كه وقت نمي‌شود تا آنجا بروم. تازه براي ما نيست. فقط به عده محدود و خاصي از معلولان تعلق مي‌گيرد! براي همين ترجيح مي‌دهم خودم مثل بقيه و به صورت آزاد به باشگاه بدنسازي بروم و شهريه را هم از جيب مبارك بپردازم!
مگر چقدر شهريه پرداخت مي‌كنيد؟
ماهيانه ۷۰۰ هزار تومان ناقابل!
درمجموع به آينده خودتان اميد داريد؟
فكري مي‌كند و بعد از چند دقيقه پاسخ مي‌دهد: من كلا آدم بدبيني نيستم ولي با توجه به آنچه در جامعه مي‌گذرد به هيچ عنوان به آينده خوشبين نيستم! چون هيچ شاخصه روشني در آن نمي‌بينم. اين فقط حرف من نيست. اكثر معلولان آينده روشني را پيش روي خود نمي‌بينند.