آيا پروژه اسپاير دليل اعطاي ميزباني جام جهاني به قطر بوده است؟
دود غليظ روي قطر بدون روشن شدن سيگارها!
فاطمه ابراهيمي
پيش از اين به نظر مي‌رسيد پروژه اسپاير (روياي فوتبال) براي بازيكنان جوان در كشورهاي توسعه يافته است؛ اما حالا همه چيز تغيير كرده است.
به گزارش «روزنامه اعتماد» و به نقل از «نشريه گاردين»، ما اينجاييم، ما رويا‌پردازيم و به آن عمل مي‌كنيم، اينها جملات اغوا‌كننده‌اي است كه در موزيك‌هاي رسمي جام جهاني قطر استفاده مي‌شود.
«جادوي باور» اين جمله‌اي است كه روي تي‌شرت‌هاي مرداني كه از صبح جمعه از چادرهاي فايبرگلاس استاديوم البيت خارج مي‌شدند، مي‌توانستيد ببينيد. قدرت روياها، قدرت روياهاي فوتبالي، آيا اينها مي‌توانند اشتباه باشند؟
در طول اين پروژه ۱۲ ساله جملات اغواكننده زيادي ايجاد شد؛ پر از عشق، پر از صبر و تحمل اما جمله «قدرت روياهاي فوتبال بزرگ‌ترين و عجييب‌ترين آنهاست» نامي بود كه به پروژه اسپاير تخصيص داده شد تا با اين شعار، اسپاير را به جهان بشناسانند.
اما در سال‌هاي اخير «روياي فوتبال» كمي از بين رفته و جاي خود را به مسائل مهم‌تري داده است. اما اكنون وقت آن است كه با حقايقي كه مانند نقشه‌هاي كربني يك معمار روي يكديگر قرار گرفته‌اند، موارد را بررسي كنيم. يك مورد سرد؛ هيچ فندكي براي روشن كردن سيگار در قطر وجود ندارد اما يك توده عظيم دود در قطر وجود دارد كه چگونگي تشكيل آن مشخص نيست.
با نگاه به گذشته متوجه مي‌شويم كه قطر با هزينه هنگفت (آيا راه ديگري وجود دارد؟) چندين استعدادياب را به نقاط دور افتاده در جهان و ۱۵ كشور در حال توسعه فرستاد تا نخبه‌ها را شناسايي كنند و به كمپ اسپاير بياورند.
بين سال‌هاي ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۴ قطر بيش از ۳.۵ ميليون پسر ۱۲ و ۱۳ ساله را غربالگري كرد و اين در حالي بود كه در آن زمان اسپاير بيش از ۲۰ هزار نفر عضو داوطلب داشت. به‌علاوه آن هر سال ۲۰ بورسيه نيز براي پيوستن بازيكنان مستعد به اسپاير وجود داشت كه در آن استعداد خود را پرورش بدهند و به يك قهرمان تبديل شوند.
پيام اين فرآيند هرگز شفاف نبوده اما قطر آن را «يك پروژه بشردوستانه» خواند. پله به طور مبهم در حاشيه اين پروژه حضور داشت. در پايان كار خيريه‌اي شامل پشه‌بند و ويديويي بود كه ليونل مسي را نشان مي‌داد كه نگران مالاريا به نظر مي‌رسد. برخي نهادهاي حقوق بشري پروژه اسپاير را به قاچاق انسان تشبيه كردند. حتي سپ بلاتر قبل از تغيير ناگهاني نظرش آن را «استثمار» ناميد.
با نگاهي به گذشته متوجه مي‌شويم كه پروژه اسپاير موفق نبوده است؛ برگزاري بازي‌هاي تداركاتي در كشورهايي نظير گواتمالا و ويتنام براي كشف استعداد فوتبالي آن كشورها بسيار بعيد است. يك آكادمي واقعي بايد در اين كشورها مستقر باشد و سال‌ها اين استعدادها را زيرنظر داشته باشد؛ اين را هم بايد در نظر داشت كه كودكان بسيار حساس هستند و روحيه آسيب‌پذيري دارند كه اين سبك از استعداديابي ممكن است به آنها آسيب‌هاي جبران‌ناپذيري وارد كند.
برنامه dreams وابسته به اسپاير از سال ۲۰۰۷ آغاز شد و در سال ۲۰۱۴ رسما تعطيل شد اما اسپاير همچنان به عنوان سكوي پرتاب ورزش قطر عمل مي‌كرد. گنبد اسپاير يك منحني شيشه‌اي آبي نرم و زيبا است كه مانند ايگلو خدايان از حومه شرقي دوحه بيرون آمده است. بلندگوها صداي آواز پرندگان را در پهناي وسيع‌تر اسپاير كه داراي يك زمين فوتبال بزرگ، محل اقامت، يك مدرسه، يك استخر در مقياس المپيك و مراكز علمي ورزشي است، پخش مي‌كنند.
با تعقيب آن با پاي پياده از كنار استاديوم عظيم خليفه، به دنبال خط مركز خريد ايتاليايي با درياچه گوندولا سرپوشيده، احساس آشناي تعقيب بي‌نتيجه و نرسيدن وجود دارد. شيشه‌هاي آبي از ميان شكاف‌هاي ساختمان‌ها مانند دريا در بالاي تپه‌ها بيرون مي‌آيد و هرگز به آن نزديك‌تر نمي‌شويد. در سايه مشعل دوحه، سرانجام گنبد بزرگ خودش را نشان مي‌دهد؛ نمادي كه جام جهاني از آن بيرون آمده است. اينجا هيچ هيجاني وجود ندارد و صبح پس از پايان كار قطر در جام جهاني ۲۰۲۲ در مقابل هلند، اسپاير زون بسته شد. در حال حاضر هر نشانه قابل مشاهده‌اي از روياهاي قطر در حالت تعليق است.
بايد گفت كه اسپاير در ابتداي راه يك پروژه موفقيت‌آميز بود، تيم ملي قطر در ابتداي راه توسط شيخ بن‌حمد آل‌ثاني شروع شد. كسي كه همان طور كه جان مك مانوس در كتاب شگفت‌انگيز خود در قطر نوشته بود، از تماشاي اين همه فوتبال از بي‌خوابي رنج مي‌برد.
قطر ريشه ورزشي خوبي در فضاي باز ندارد و حتي در زمستان هم احساس مي‌كنيد كه گرما از زير پوست شما مانند يك ويروس نفوذ مي‌كند. بنابراين قطر يك آسمان آبي مهربان با نام اسپاير براي كودكان ساخت تا با تاكيد بر كشف استعداد نخبگان، كودكان را در آن رتبه‌بندي كنند كه اين پروژه در كشور قطر با موفقيت همراه شد و حتي آنها در سال ۲۰۱۹ در مسابقات فرامرزي مانند جام ملت‌هاي آسيا جوايزي كسب كردند.
اين مسابقات در دو هفته اخير به اولين تجربه بزرگ فرامرزي رسيد اما قطر ضعيف‌ترين تيم ميزبان تاريخ در جام جهاني بود و به نظر مي‌رسد كه حريفان آنها را دست كم مي‌گرفتند. بازيكنان تيم ملي قطر مجموعا شش شوت درون چارچوب در طول جام جهاني داشتند و براي رسيدن به اين مرحله در طي اين سال‌ها بيش از صدها ميليون پوند هزينه كردند و در نهايت اين يك سوال را براي عموم مطرح شد كه آيا واقعا قطر خواهان ميزباني از جام جهاني بوده يا قصد داشته با اين كار خود را به يك نمايشگاه فرهنگي تبديل كند و مورد توجه عموم قرار بگيرد؟
اما اين بار اجازه بدهيد تا ما نقاطي از برنامه قطر براي دريافت ميزباني جام جهاني ۲۰۲۲ را به هم متصل كنيم. از ۱۵ كشوري كه اسپاير در آنها كمپ داشت و مشغول به استعداديابي بوده است، ۵ كشور محل سكونت اعضاي اجرايي فيفا هستند كه در خصوص اعطاي ميزباني جام جهاني تصميم‌گيرنده بودند. اين پرونده‌اي بود كه پيش از اين «گارسيا» به آن ورود كرده بود اما خيلي زود اين پرونده بسته شد. چيزي كه گارسيا نمي‌دانست اين بود كه هر 5 نفر از اعضاي ارشد فيفا، به وضوح آلوده به فساد شده‌اند. اين واقعيت هرگز به اندازه كافي مورد توجه قرار نگرفت اما اكنون كه شواهد را بررسي مي‌كنيم اين يك واقعيت است.
وراوي مكودي، يكي از اعضاي هيات‌مديره فيفا بود كه برنامه روياهاي فوتبال قطر به كشور او يعني تايلند آمد. او براي رقابت‌هاي جام جهاني ۲۰۲۲ به ميزباني قطر راي داد و در سال ۲۰۱۶ به دليل جعل، ممنوع‌الكار و جريمه شد. اما پس از لغو محكوميت اين مدير تايلندي، دادگاه «كس» اين ممنوعيت را لغو كرد.
رافائل سالگوئرو، يكي ديگر از اعضاي هيات‌مديره فيفا بود. برنامه اسپاير فوتبال قطر به كشور زادگاه او يعني گواتمالا آمد. او نيز به قطر راي داد و در اكتبر 2016 به توطئه جنايي براي ارتكاب كلاهبرداري بانكي و پولشويي اعتراف كرد.
آموس آدامو، ديگر عضو هيات‌مديره فيفا بود. پروژه اسپاير فوتبال قطر به كشور زادگاه او نيز يعني نيجريه آمد. آدامو حتي به خط شروع در زوريخ هم نرسيد. وي پس از اينكه ظاهرا در يك روزنامه با دريافت رشوه موافقت كرده بود، از راي‌گيري محروم شد.
ساحياتو، يكي ديگر از اعضاي هيات‌مديره فيفا بود. پروژه روياهاي فوتبال قطر به كشور او كامرون آمد. ساحياتو به برگزاري جام جهاني در قطر راي داد. حياتو به اتهامات فساد مرتبط با فعاليت‌هاي محمد بن‌همام در فيفا متهم شده و قاطعانه آن را رد كرده است.
از همه شگفت‌انگيزتر نيكلاس لئوز، عضو ارشد فيفا از پاراگوئه - كه نقش مهمي در حمايت از بلوك امريكاي جنوبي براي راي دادن به قطر داشت - از آن زمان به دريافت رشوه و ساير اقدامات شرورانه متهم شده است كه توسط همكاران سابقش بر آن سرپوش گذاشته شده است. پروژه اسپاير قطر در كشور لئوز كمي قبل از راي‌گيري افتتاح شد.
در پايان، ما يك پروژه ۱۰۰ ميليون پوندي داريم كه عملا چندان منطقي به نظر نمي‌رسد كه در كشورهايي كه محل زندگي مديران آلوده به فساد فيفا است، مستقر باشد و اداره شود كه البته تمام آنها به ميزباني قطر در جام‌جهاني ۲۰۲۲ نيز راي مثبت داده‌اند.
هيچ مدركي مبني بر مرتبط بودن هر يك از اينها وجود ندارد يا هيچ مدرك غيرقابل انكاري مبني بر تاثير نامطلوب در مورد آراي ارايه شده به پيشنهاد قطر وجود ندارد. اما «گارسيا» از قبل نگران اسپاير بود. در اين گزارش آمده است: شواهدي وجود دارد كه نشان مي‌دهد قطر نهادي را به كار گرفته بوده كه حداقل در نظر داشته منابع اسپاير را به كشورهاي مرتبط با اعضاي كميته اجرايي هدايت كند يا از منابع اسپاير براي تاثيرگذاري بر آن اعضا استفاده كند.
گارسيا خاطرنشان مي‌كند، پروژه اسپاير در مراحل اوليه‌اش توسط ساندرو روسل اداره مي‌شد كه بعدا ۲ ميليون پوند به حساب بانكي دختر ۱۰ ساله ريكاردو تكسيرا - يكي از اعضاي هيات‌مديره بي‌اعتبار فيفا - واريز كرد. پرداختي كه طرف‌هاي ذي‌ربط تاكيد كرده‌اند «بي‌ارتباط با پيشنهاد قطر براي جام جهاني» بوده است.
گاردين تلاش كرده است كه در همين خصوص با مسوولان قطري صحبت كند اما آنها نتوانستند پاسخ‌هاي لازم را در اين خصوص ارايه بدهند، اما پيش از اين گمانه‌زني‌ها در خصوص تاثير مستقيم اسپاير براي اعطاي ميزباني جام جهاني به قطر وجود داشته است.
قطر نشان داد براي داشتن ميزباني جام جهاني قطر انسان‌ها را تبديل به كالا مي‌كند و لبه تيز نظام سرمايه‌داري را به جهان نشان داد. آنها ثابت كردند براي ميزباني از جام جهاني به يك بيابان نياز داري كه چيزي شبيه به اسپاير بسازي و اين براي ميزبان جام جهاني بودن كافي است.