«اعتماد» در گفت‌وگو با كارشناس وزارت ارتباطات هشدار زلزله را بررسي مي‌كند
ماجراي پيامك «وحشت» براي تهراني‌ها چه بود؟
حميدرضا خالدي
درست چند ساعت بعد از حضور رييس‌جمهور در دانشگاه تهران به مناسبت روز دانشجو كه در آن اعلام كرده بود: «به من گفتند به اين مراسم نرو ولي من قبول نكردم» و درحالي كه شايعاتي در فضاي مجازي منتشر شده بود كه براساس آن گفته مي‌شد در ادامه ناآرامي‌هاي اخير، قرار است در روز دانشجو، حركتي غيرمنتظره از سوي معترضان رونمايي شود كه همه را غافلگير كند، به يك‌باره خبري در فضاي مجازي منتشر شد كه براساس آن گروه زيادي از هموطنان اعلام كرده بودند پيامكي دريافت كرده‌اند كه در آن هشدار داده شده بود ممكن است، عن‌قريب زلزله‌اي رخ دهد و بهتر است شهروندان به پناهگاه بروند. در همين زمينه شبكه خبر ابتدا در زيرنويسي دليل ارسال اين پيامك را هك شدن سامانه همراه اول ذكر كرد ولي بعد از ساعتي، مسوولان اين خبر را تكذيب و اعلام كردند اين پيام‌ها به دنبال خطايي انساني ارسال شده است و هكي در كار نبوده است. گرچه اين اظهارات باعث نشد شايعات و اخبار تاييد نشده خاتمه پيدا كند. گروهي از شهروندان اين اقدام را درراستاي همان اقدام غيرمنتظره معترضان مي‌دانستند و گروهي ديگر معتقد بودند اين پيامك‌ها به دليل قابليت جديد برخي گوشي‌هاست كه قادرند هشدارهايي در مواقع بروز حوادث طبيعي براي مالكان آنها بفرستند و از آن سوي مرزها و از طرف شركت‌هاي سازنده اين گوشي‌ها ارسال شده است. به عبارتي اين گروه معتقد بودند زلزله‌اي رخ داده و پس از ثبت آنها توسط دستگاه‌هاي زلزله‌نگاري بين‌المللي، اين گوشي‌ها پيامك‌هايي را براي تهراني‌ها ارسال كرده‌اند. اين اخبار و مطالب گوناگون و البته متناقض باعث شد به دليل جو رواني و نگراني‌هاي به وجود آمده در جامعه، بازار شايعات همچنان داغ باشد. خصوصا آنكه گروه هكري معروفي نيز ادعا كرد ارسال پيامك‌ها به دنبال هم در سيستم همراه اول توسط آنها بوده است. به همين دليل، حتي تكذيب رسمي وزير ارتباطات درمورد وقوع زلزله و پيامكي كه ازسوي همراه اول در تكذيب وقوع زلزله در پايتخت و عذرخواهي آنها، براي شهروندان ارسال شد نيز نتوانست پاياني باشد براي اين شايعات، به همين دليل تلاش كرديم تا در گفت‌وگويي با يكي از كارشناسان فني وزارت ارتباطات نگاهي داشته باشيم به ماهيت واقعي اين ماجرا. گفت‌وگويي كه در آن، اين منبع كاملا موثق كه نمي‌خواهد نامي از وي برده شود و اتفاقا خود يكي از پژوهشگران و كارشناسان ارشد به نام اين وزارتخانه محسوب مي‌شود، به تشريح آنچه در اين چند ساعت رخ داده و دلايل آن پرداخته است. حادثه‌اي كه به نوعي مي‌توان از آن به عنوان «مانوري» ناخواسته در برابر زلزله ياد كرد. مانوري كه نشان داد چقدر مسوولان و كشور ما در برابر مديريت بحران‌هاي احتمالي ناتوان‌اند.
همان‌طور كه حتما اطلاع داريد امروز (چهارشنبه) پيامكي براي گروهي از شهروندان ارسال شد كه نه تنها باعث بروز موجي از وحشت در بين مردم شد كه همزمان بهانه‌اي شد براي داغ شدن بازار شايعات. كما اينكه گروهي دليل ارسال اين پيامك را هك سامانه و سيستم‌هاي همراه اول عنوان مي‌كردند و گروهي ديگر آن را پيامكي از سوي سازندگان و طراحان برخي مدل‌هاي گوشي‌هاي همراه مي‌دانستند. واقعا كدام‌يك از اين روايت‌ها درست هستند؟
هيچ كدام. اولا اصلا پيامكي ارسال نشده است بلكه آلارمي بوده كه براي تعدادي از گوشي‌هاي كاربران ارسال شده است و ثانيا كاملا از پيش برنامه‌ريزي شده و يك تست ساده مخابراتي بوده است.
متوجه نشدم... يعني همه اينها جزيي از يك برنامه تحقيقاتي بوده است؟
دقيقا. ببينيد بخش پژوهش ما، براي تست پروژه‌هايي كه در حال انجام آن است هر از گاهي از اين دست اقدامات انجام مي‌دهد. اين‌بار هم، در ادامه تست سامانه‌هاي هشدار سريع زلزله تهران كه قبلا هم چندين‌بار انجام شده بوده، اين آلارم‌ها ارسال شده است. اصلا چيز جديدي نيست.
يعني به زبان ساده شما زماني كه در حال تست سامانه هشدار سريع زلزله تهران بوده‌ايد، يكسري آلارم براي گوشي‌هاي همراه شهروندان ارسال كرده‌ايد؟
بله. البته نه براي همه هموطناني كه در تهران هستند و گوشي دارند بلكه براي تعدادي از آنها.
خب اگر قبلا هم چنين آلارم‌هاي هشداري را به صورت آزمايشي ارسال كرده بوديد، چطور كسي مطلع نشده بود و مانند اين‌بار سروصدا نكرده بود؟
ساده است، چون در دفعات پيشين اين هشدارهاي آلارمي فقط براي تعداد محدودي از كاربران، مثلا 5 تا 10 هزار كاربر ارسال مي‌شد اما اين‌بار به خاطر خطاي انساني، هشدار ما براي گروه زيادي از شهروندان ارسال شده است.
منظورتان اين است كه شما با توجه به سامانه‌اي كه داريد هر بار كه مي‌خواهيد چنين سامانه‌هايي را تست كنيد، پيامك يا هشدارهاي خود را براي گوشي‌هاي تعدادي از افرادي كه خودتان مي‌شناسيد و در جريان اقدامات شما هستند، ارسال مي‌كنيد؟
نه. ببينيد، شيوه كار ما اين‌گونه است كه هر بار براي تست سامانه‌ها، پيامك‌ها و آلارم‌هاي‌مان را از طريق يكي از دكل‌هاي BTS مخابراتي ارسال مي‌كنيم. حالا در زمان تست، هر كسي كه گوشي داشته باشد و در شعاع عملكرد دكل باشد، اين پيام‌ها را دريافت مي‌كند. منتها نكته اينجاست كه ما معمولا براي انجام اين تست‌ها مطابق دستورالعمل‌هاي بين‌المللي، هشدارها را براي دكل‌هايي كه اكثرا كاربري كمي دارند، ارسال مي‌كنيم اما اين‌بار به خاطر خطاي انساني، آلارم هشدار ما از طريق دكلي منتشر شده كه كاربران بسيار زيادي داشته است و براي همين جمع كثيري از تهراني‌ها اين آلارم را دريافت كرده‌اند.
مشخص شده چه تعدادي از شهروندان اين آلارم را دريافت كرده‌اند؟
در حال بررسي هستيم. گرچه اگر هم اطلاع داشتم به خاطر مسائل امنيتي نمي‌توانستم آن را دراختيار شما قرار دهم.
يعني شما مي‌خواهيد بگوييد پيامكي ارسال نشده است؟
بله. فقط از طريق سيستم ما يك هشدار روي تلفن‌هاي همراه فرستاده شده كه در آن پيامي هم نوشته شده بوده كه البته همان‌طور كه گفتم فقط جنبه آزمايشي داشته و درست نبوده و صحت نداشته است.
اينكه گفته مي‌شود گوشي‌هاي سامسونگ و شياومي اين قابليت را دارند كه مي‌توانند قبل از وقوع آن مالك تلفن را مطلع كنند درست است؟
خير. اينها بازي‌هاي شركت‌هاي سازنده گوشي‌هاي موبايل براي رقابت در كسب سهم بيشتري از بازار است.
پس مي‌خواهيد بگوييد پيامك‌ها و هشدارهاي شما براي همه گوشي‌ها ارسال مي‌شود و آنها نيز مي‌توانند آن را دريافت كنند؟
دقيقا.
آلارمي كه شما براي تست سامانه هشدار سريع زلزله مي‌فرستيد تقريبا چقدر طول مي‌كشد؟
حدود ۱۰ تا ۲۰ ثانيه.
يعني الان سامانه واكنش سريع زلزله فعال است؟
خير. هنوز كامل نيست.
و كي آماده مي‌شود؟
نمي‌دانم اين را بايد از مسوولان تكميل تجهيزات اين پروژه سوال كنيد.
به عبارتي وقتي كه اين سامانه تكميل شود، در صورت وقوع زلزله، چند دقيقه قبل از وقوع، سامانه شما پيامكي را براي گوشي‌هاي شهروندان ارسال مي‌كند تا آنها به جاي امني پناه ببرند؟
بله.
چند دقيقه قبل از وقوع زلزله؟
فكر مي‌كنم حدود يكي، دو دقيقه قبل از وقوع زلزله.
اگر اين تست براي آزمايش سامانه واكنش سريع زلزله تهران بوده پس چرا رييس سازمان مديريت بحران تهران از ماجرا اظهار بي‌اطلاعي كرده و حتي آن را خرابكاري و شيطنت عنوان كرده است؟
نمي‌دانم. اين را بايد از خود وي سوال كنيد!
الان با فردي كه اين خطا را مرتكب شده چه برخوردي مي‌شود؟
هنوز مشخص نيست ولي مسلما مطابق قوانين و ضوابط با وي برخورد خواهد شد.
ولي قبول داريد كه اين مانور ناخواسته وحشت؛ نشان داد كه تا چه حد مسوولان و سيستم مديريت ما در كنترل بحران‌ها ناتوان است؟
متاسفانه همين‌طور است. اين يك حقيقت تلخ اما واقعي است.