«عصر جديد»
روابط پكن و رياض
بيانيه مشترك چين و عربستان: ايران در امور داخلي ديگر دولت‌ها دخالت نكند و با آژانس بين‌المللي انرژي اتمي همكاري كند
شهاب شهسواري
سفر شي جين‌پينگ به عربستان سعودي، روز جمعه با حضور او در دو نشست سران كشورهاي عضو شوراي همكاري خليج‌فارس و نشست سران كشورهاي عربي پايان يافت. شي جين‌پينگ در اين سفر ضمن ديدار با سلمان بن عبدالعزيز، پادشاه و محمد بن سلمان، وليعهد عربستان سعودي با سران ديگر كشورهاي عربي هم به صورت دوجانبه ديدار و گفت‌وگو كرد. روز پنجشنبه، شي در دومين روز سفر خود به عربستان سعودي در كاخ يمامه «توافق جامع همكاري راهبردي چين و عربستان سعودي» را با سلمان بن عبدالعزيز پادشاه سعودي امضا كرد. رييس‌جمهور چين امضاي اين سند را «آغاز عصر جديد» در روابط دو كشور توصيف كرد. سعودي‌ها استقبال چشمگيري از سفر شي به رياض انجام دادند. هواپيماي شي جين‌پينگ هنگام ورود به حريم هوايي عربستان توسط جت‌هاي نيروي هوايي عربستان اسكورت شد. در فرودگاه رياض اعضاي ارشد سلطنتي سعودي شاهزاده فيصل بن بندر بن عبدالعزيز، امير منطقه رياض همچنين شاهزاده فيصل بن فرحان بن عبدالله، وزير خارجه عربستان با وي ديدار كردند و ۲۱ گلوله توپ در استقبال از او شليك شد. در كاخ يمامه، زماني كه محمد بن سلمان، وليعهد و حاكم بالفعل عربستان سعودي، شي جين‌پينگ را بدرقه مي‌كرد، گارد سلطنتي عربستان سوار بر اسب‌هاي عربي، با در دست داشتن پرچم چين و عربستان، شي و بن سلمان را دنبال مي‌كردند. بسياري از رسانه‌ها، استقبال گرم پادشاهي سعودي از شي جين‌پينگ را با استقبال سرد از جو بايدن، رييس‌جمهور امريكا مقايسه كرده‌اند كه تيرماه امسال به عربستان سفر كرده بود.
عربستان سعودي و چين، همچنين بيانيه‌اي مشترك صادر كردند كه علاوه بر مسائل دوجانبه در بخشي از آن به نام ايران اشاره شده بود و امضاي چين پاي اظهارنظرهاي انتقادي عربستان از تهران قرار گرفته است. در بخشي از بيانيه مشترك چين و عربستان سعودي آمده است: «در خصوص ايران، دو طرف بر ضرورت تقويت همكاري‌هاي براي تضمين صلح‌آميز بودن ماهيت برنامه هسته‌اي ايران توافق كردند. دو طرف در عين حال از ايران خواستند كه با آژانس بين‌المللي انرژي اتمي همكاري كند، نظام عدم اشاعه را رعايت كند و بر احترام به اصول حسن همجواري و عدم دخالت در امور داخلي ديگر دولت‌ها تاكيد كردند.»
عربستان سعودي، بزرگ‌ترين تامين‌كننده نفت خام چين است و چين بزرگ‌ترين شريك تجاري عربستان محسوب مي‌شود. بر اساس گزارش‌ها در سفر شي به رياض، ۲۰ توافقنامه جديد ميان دو كشور امضا شد كه به نوشته خبرگزاري رسمي عربستان سعودي ارزش اين توافقنامه‌ها به ۳۰ ميليارد دلار مي‌رسد. ۳۴ تفاهمنامه همكاري ميان چين و عربستان سعودي در حوزه‌هايي مانند هيدروژن سبز، فناوري اطلاعات، حمل‌ونقل و عمران به امضاي مقام‌هاي دو طرف رسيد. سال گذشته مجموع مناسبات تجاري ميان عربستان سعودي و چين به ۸۰ ميليارد دلار در سال رسيده بود. به گزارش ايسنا، شي جين‌پينگ، رييس‌جمهور چين در ديدار با ملك سلمان بن عبدالعزيز، پادشاه عربستان در رياض گفت: «همكاري ميان چين و عربستان ابعاد گسترده‌اي دارد. چين عربستان را يك قدرت مهم در جهان چند قطبي مي‌داند و اهميت زيادي براي تقويت شراكت استراتژيك و فراگير با رياض قائل است.» رييس‌جمهور چين بر آمادگي كشورش براي تقويت روابط و همكاري با رياض در زمينه‌هاي مختلف و حمايت از صلح و ثبات در سراسر جهان تاكيد كرد.
در حالي كه ايالات متحده امريكا، براي پيشگيري از همكاري عربستان سعودي با چين در حوزه‌هاي مرتبط با ارتباطات و فناوري اطلاعات، وعده داده است كه شبكه نسل پنجم موبايل عربستان توسط امريكا ايجاد شود، عربستان ترجيح داده است كه با كمپاني هوآوي چين براي توسعه شبكه نسل پنجم موبايل همكاري كند. در سفر شي به عربستان، قراردادهاي جديدي هم با كمپاني هوآوي امضا شد كه به نوشته رسانه‌هاي رسمي عربستان در حوزه‌هاي رايانش ابري، پايگاه‌هاي داده و ايجاد مجتمع‌هاي هاي‌تك در شهرهاي عربستان سعودي، با اين شركت همكاري شود. ايالات متحده معتقد است كه كمپاني‌هاي دولتي چيني از طريق مشاركت در توسعه شبكه‌هاي تلفن همراه، مي‌توانند اطلاعات حساس را براي دولت چين جمع‌آوري كنند.
بر اساس گزارش خبرگزاري شينهواي چين، رهبران چين و عربستان سعودي توافق كردند كه هر دو سال يك‌بار ديداري ميان رهبران دو كشور انجام شود.
نشست‌هاي عربي
دولت عربستان سعودي در روز پاياني سفر شي جين‌پينگ به عربستان، دو نشست با سران كشورهاي عربي و سران كشورهاي حاشيه خليج فارس براي او برنامه‌ريزي كرده بود. به نوشته رسانه‌هاي رسمي عربستان سران بيش از ۳۰ كشور و نهاد چندجانبه عربي در در اين دو نشست مشاركت كردند. به گزارش ميدل ايست نيوز، جدا از سران عربستان كه ميزبان اين نشست است، رييس‌جمهور مصر، رييس تشكيلات خودگردان فلسطين و روساي جمهور تونس، موريتاني، جيبوتي، كومور و سومالي براي شركت در اين نشست‌ها به عربستان سفر كرده بودند. همچنين محمد المنفي رييس شوراي رياستي ليبي و رشاد العليمي رييس شوراي رياستي يمن و عبدالفتاح البرهان رييس شوراي حاكميت سودان نيز از مهمانان نشست سران كشورهاي عربي با شي جين‌پينگ بودند. از كويت وليعهد اين كشور در نشست شركت كرد، از عراق و مراكش و الجزاير و لبنان نيز نخست‌وزيران اين كشورها در اين نشست حضور داشتند، ضمن اينكه از عمان هم معاون رييس هيات دولت مشاركت كرد. بدين‌ترتيب از ميان سران كشورهاي عربي، سلطان عمان، رييس‌جمهور الجزاير، امير كويت، پادشاه مراكش، رييس‌جمهور عراق و البته رييس‌جمهور سوريه در اين نشست حضور نداشتند. علاوه بر اينها، دبيركل اتحاديه عرب و دبيركل شوراي همكاري نيز به رياض براي شركت در نشست به رياض سفر كردند.
علاوه بر شركت در نشست سران كشورهاي عربي و سران كشورهاي عضو شوراي همكاري خليج فارس، شي جين‌پينگ به صورت جداگانه نيز با برخي سران كشورهاي عربي ازجمله امير قطر، نخست‌وزير عراق، رييس‌جمهور مصر، وليعهد كويت هم ديدار و گفت‌وگو كرد.
دور‌تر از امريكا، نزديك‌تر به پكن و روسيه
آرون ديويد ميلر، پژوهشگر انديشكده موقوفه كارنگي براي صلح بين‌الملل در نشريه فارن پاليسي با اشاره به سفر شي جين‌پينگ به عربستان سعودي مي‌نويسد: «در عصر كنوني نسخه دوم جنگ سر، عربستان سعودي نه تنها حاضر به پيوستن به يك جبهه نيست، بلكه بيشتر تمايل دارد كه به پكن و مسكو نزديك شود.» اين يادداشت ادامه مي‌دهد: «شگفت‌آور اين است كه جو بايدن پيش از سفرش به عربستان سعودي در ماه جولاي در يادداشتي براي واشنگتن‌پست نوشته بود كه بهبود روابط امريكا و سعودي براي رقابت با چين ضروري است. اما محمد بن سلمان وضعيت را اين‌گونه نمي‌بيند، از ديدگاه او بازي اين است كه چگونه مي‌تواند از كارت چين براي منافع عربستان سعودي استفاده كند و بدون اينكه خود را دايما به اتحاد با پكن يا واشنگتن متعهد كند، بيشترين منافع را از دو طرف كسب كند.» ميلر ادامه مي‌دهد: «وقتي يك ابرقدرت، اينجا امريكا، يك قدرت كوچك‌تر را از اولويت خارج مي‌كند، آن قدرت كوچك‌تر هم سعي مي‌كند بازتوازن ايجاد كند و تلاش مي‌كند به سمت ابرقدرت‌هاي ديگر برود تا اقدام جبراني انجام دهد و تعادل ايجاد كند. آنچه در اين ميان تغيير كرده است، ميزان رشد اعتماد به نفس عربستان سعودي و تمايلش براي اقدام مستقلانه براي تامين منافع سعودي، در كنار افزايش اهميت چين به عنوان يك ابرقدرت در محاسبات سعودي‌هاست.» اين كارشناس امريكايي تصريح مي‌كند: «چين نوع روابطي را به عربستان سعودي پيشنهاد مي‌دهد كه هيچ تعهد جانبي ندارد و اجازه مي‌دهد مناسبات دو كشور فارغ از هر گونه دخالت در سياست داخلي و هرگونه نگراني در مورد حقوق بشر باشد.»
آرون ديويد ميلر تاكيد مي‌كند: «روابط امريكا و عربستان سعودي در حال سقوط نيست. واشنگتن احتمالا شريك اصلي عربستان سعودي در حوزه امنيت و اطلاعات باقي مي‌ماند و تهديد بيروني از سوي ايران احتمالا اين وجه از روابط ويژه را تضمين خواهد كرد. چين نمي‌تواند پيچيدگي و تاثير سلاح‌هاي ايالات متحده را جايگزين و به عنوان ضامن آزادي دريانوردي در خليج فارس عمل كند و ترديدي نيست كه اين ناوگان امريكاست كه مسير تامين انرژي مورد نياز چين را در اين منطقه تضمين مي‌كند. با اين حال دولت بايدن بايد از نزديك ارتقاي فناوري‌هاي موشكي را كه احتمالا چين به عربستان مي‌فروشد دنبال و با دقت گام‌هاي نخستين همكاري‌هاي هسته‌اي ميان دو كشور را رصد كند.»