آخرين هشدار كارشناسان نسبت به آبگيري سد چم‌شير
حسين آخاني در گفت‌وگو با «اعتماد» : اين آب نه به درد شرب مي‌خورد نه كشاورزي. از اين به بعد نمك است كه مهمان زمين‌هاي كشاورزي منطقه خواهد شد
غزل حضرتي
سد چم‌شير در آستانه آبگيري است. اين خبري است كه با وجود اينكه هنوز نظر نهايي وزارت نيرو درخصوص اين مساله اعلام نشده، منتشر شده است. رييس سازمان حفاظت محيطزيست اعلام كرده بود: «تا وزارت نيرو نتايجش را درباره آبگيري سد چم‌شير ندهد، نمي‌توانيم پاسخ دهيم.» اما به نظر مي‌رسد دست‌اندركاران احداث سد نيازي به اين مجوز ندارند و اصرار بر آبگيري حتي پيش از موعد اعلام شده دارند و مي‌خواهند تا يك هفته آينده اين اتفاق بيفتد. آنچه از سال گذشته تاكنون درخصوص احداث و آبگيري اين سد از كارشناسان محيطزيست شنيديم، تماما خسارتي بود كه قرار است بر منطقه تحميل شود. هدف از احداث اين سد، آب‌دهي به اراضي كشاورزي در پايين‌دست استان كهگيلويه و همچنين بوشهر و تامين آب شرب براي مردم اين مناطق بود. دكتر حسين آخاني كه پيش‌تر هم در اين خصوص با «اعتماد» گفت‌وگو كرده بود، درخصوص اين هدف سدسازان اعلام كرد: «اين آب نه به درد شرب مي‌خورد نه كشاورزي. از اين به بعد نمك است كه مهمان زمين‌هاي كشاورزي منطقه خواهد شد.» در ادامه گفت‌وگوي «اعتماد» با اين استاد گياه‌شناسي دانشگاه تهران را مي‌خوانيد.
خبر آمده است سد چم‌شير در روزهاي آتي آبگيري مي‌شود. مگر سازمان محيطزيست در اين خصوص اعلام نظر كرده و مجوز صادر شده كه تصميم بر آبگيري شده است؟
اطلاعاتي كه ما داريم دال بر اين است كه سازمان حفاظت محيطزيست خواستار تعويق آبگيري شده تا نتيجه مطالعات جديد، بي‌خطر بودن آبگيري را نشان دهد. كميسيون اصل ۹۰ مجلس هم يك سال روي اين مساله بررسي انجام داده و آبگيري را صلاح ندانسته است. منتها براساس مشاهدات ميداني كه من در ۹ و ۱۰ آذر در منطقه داشتم، بستر را براي آبگيري آماده كرده‌اند. براساس اطلاعات غيررسمي كه داريم گويا ۲۴ آذر بناست آبگيري آغاز شود.
با وجود مخالفت‌هاي محيطزيست و حتي وزارت نفت، چطور وزارت نيرو دارد اين مساله را پيش مي‌برد؟
من مسائل حقوقي ماجرا را نمي‌دانم، ولي وزارت نيرو نشان داده ارزشي براي ديدگاه‌هاي علمي قائل نيست، ارزشي براي افكار عمومي قائل نيست، ارزشي براي آينده اين سرزمين كه با خشكاندن همه درياچه‌ها و رودخانه‌ها شرايط بسيار سختي براي ايران ايجاد كرده، قائل نيست، ارزشي براي مسائل اجتماعي قائل نيست، با پروژه‌هاي عجيب غريبي كه وزارت نيرو دارد اجرا مي‌كند، سدسازي‌ها و انتقال آب‌هايي كه دارد انجام مي‌دهد، باعث ايجاد اختلافات قومي گسترده‌اي در كشور شده. گويا براي‌شان اين مسائل مهم نيست. مسائلي كه در وزارت نيرو اولويت دارد، منافع كساني است كه در اين پروژه‌ها درگير هستند و آن منافع، جريانات قوي‌اي است كه از اين پروژه‌هاي سد‌سازي معمولا در صنايع بهره‌مند مي‌شوند و بر منافع سرزميني اولويت دارد. اتفاقا عين همين داستان در سد گتوند انجام شد. خيلي‌ها سعي كردند جلوي آبگيري را بگيرند، اما با تعجيلي كه داشتند متاسفانه آبگيري را انجام دادند. الان هم در مورد چم‌شير شواهد نشان مي‌دهد اين اتفاق دارد مي‌افتد. فكر مي‌كنم رييس سازمان حفاظت محيطزيست؛ آقاي سلاجقه بدون تعارف به طور علني در رسانه‌ها بايد اعلام كند با آبگيري سد چم‌شير مخالف است و بلافاصله مي‌تواند با ارجاع آن به دادستان به عنوان مدعي‌العموم، درخواست توقف آبگيري را طبق وظيفه قانوني كه دارد، انجام دهد. اگر اين كار را انجام ندهد، برگه سياهي در كارنامه ايشان باقي خواهد ماند.
مي‌توانيد تصويري از منطقه پس از آبگيري بدهيد؟ چه بر سر اين منطقه و پايين دستش مي‌آيد؟
مساله چم‌شير از نظر پيش‌بيني اتفاقاتي كه قرار است آنجا بيفتد، يكي از ساده‌ترين سدهاست. قبل از هر چيز رودخانه زهره يك رودخانه شور است، ايجاد سد در يك رودخانه شور يعني تجمع نمكي كه به‌طور طبيعي شسته مي‌شد و به دريا مي‌ريخت. ما مي‌خواهيم اين را تجميع كنيم و معلوم نيست دوستاني كه مي‌خواهند اين نمك را پشت اين سد جمع كنند برايش چه برنامه‌اي دارند. شواهد جديد زمين‌شناسي نشان مي‌دهد در زمان مطالعات سد، در تشخيص بخشي از سازند گچساران اشتباه بزرگي صورت گرفته و از لايه‌هاي عميق نمكي كه در بستر وجود دارد، غافل ماندند. طبيعي است خيلي از زمين‌شناسان پيش‌بيني مي‌كنند با توجه به اينكه اين سازند گچي-نمكي است، به محض اينكه گچ‌ها حل شوند نمك‌ها هم حل خواهند شد و ما با يك شرايط بسيار بسيار بحراني و خطرناك مواجه خواهيم شد. حتي اگر تصور كنيم هيچ اتفاقي هم نيفتد، با توجه به اينكه رودخانه زهره آبش شور است، با افزايش ۲ تا ۳ برابري شوري اين آب، بنا بر آنچه در روزنامه همشهري منتشر شد، مشاور طرح هم گفته اين آب شور است و قابل استفاده شرب نيست. من به عنوان يك گياه‌شناس اعلام مي‌كنم اين آب براي كشاورزي هم قابل استفاده نيست. من نمي‌دانم چه اصراري دارند يك درياچه شور را در آن منطقه ايجاد بكنند.
شما فرموديد صنايعي از اين قصيه منتفع هستند. مي‌توانيد اعلام كنيد چه صنايعي و در كجاها هستند؟
تا آنجا كه شنيدم ولي اطمينان كامل ندارم، گويا پتروشيمي گچساران يكي از صنايعي است كه قرار است از اين آب بهره‌مند شود، اما در گزارش‌هاي رسمي چنين چيزي وجود ندارد. در گزارش‌هاي رسمي اهدافي كه تعيين كردند، شرب مناطق جنوبي از هنديجان تا بوشهر، توسعه كشاورزي به ميزان ۴۰ هزار هكتار در دشت ليراوي است. اينجا احتمالا داريم با يك عدم شفاف بودن ماجرا مواجه مي‌شويم. شايد كساني كه اصرار به آبگيري دارند، خودشان از شور بودن اين سد مي‌خواهند استفاده كنند. شايد شوري اين آب براي صنايع مشكلي نخواهد داشت، چون براي كشاورزي كه قابل استفاده نيست، بنابراين شايد منافعي در اين ماجرا باشد.
بر سر زمين‌هاي كشاورزي چه خواهد آمد؟
اينجا بايد براي تمام زمين‌هاي كشاورزي كه در پايين‌دست سد قرار دارند، اظهار تاسف كرد و از الان بايد تسليت بگويم، چراكه با بسته شدن جريان آب رودخانه زهره و عدم جريان يافتن سيلاب‌هايي كه در زهره اتفاق مي‌افتاد و باعث مي‌شد در زمستان نمك‌هايي كه وجود دارد شسته شوند، حالا اين نمك‌ها ديگر شسته نخواهند شد و در آينده به شكلي مهمانان مناطق كشاورزي پايين‌دست خواهند بود.