از قرارداد 25 ساله تا پيمان شانگهاي
چين با ايران تحريم زده كار نمي‌كند
چين با ايران تحريم زده كار نمي‌كند
تقريبا سه ماه پيش بود كه رسانه‌هاي حامي دولت براي سفر آقاي رييسي به سمرقند و نهايي شدن عضويت ايران در سازمان شانگهاي، پروپاگانداي وسيعي به راه انداختند و حتي از واژه‌اي چون «فتح‌الفتوح» نيز استفاده كردند تا با «دستاوردسازي» از اين سفر، عضويت ايران در سازمان شانگهاي را در دوره اين دولت، به رخ بكشند. رسانه‌هاي نزديك به دولت، عضويت كامل ايران در سازمان همكاري شانگهاي را پس از امضاي قرارداد راهبردي 25 ساله با چين نشانگر تمايل و تلاش ايران در سياست نگاه به شرق ارزيابي كرده و از آن دفاع كردند. اما سه ماه از آن روز گذشته، اقتصاد ايران در پس بحران ناآرامي‌ها و اعتراض‌ها روزهاي سختي را سپري مي‌كند و رييس‌جمهور چين، در عربستان پاي بيانيه‌هايي را امضا مي‌كند كه رنگ و بوي ضد ايراني دارد. جمعه گذشته در پايان نشست سران عربستان و چين كه با حضور «شي جين‌پينگ» رييس‌جمهور چين و «سلمان بن عبدالعزيز» در رياض پايتخت عربستان سعودي برگزار شد، بيانيه مشتركي نيز صادر شد كه در آن علاوه بر اشاره به روابط دوجانبه و امضاي يادداشت تفاهم‌ها و توافقنامه‌ها بين طرفين، به مسائل منطقه‌اي و جهاني ازجمله برنامه هسته‌اي ايران نيز پرداخته شد. در بيانيه مشترك دو طرف چيني و سعودي بدون اشاره به كارشكني‌هاي غرب در زمينه احياي مذاكرات هسته‌اي، بر لزوم تقويت همكاري‌هاي مشترك پكن و رياض براي تضمين صلح‌آميز بودن برنامه هسته‌اي ايران تاكيد شده است. دو طرف همچنين از ايران خواستند با آژانس بين‌المللي انرژي اتمي همكاري كند و به معاهده منع اشاعه سلاح‌هاي هسته‌اي پايبند باشد. آنها در بخش ديگري از بيانيه خود بر اهميت احترام ايران به اصول حسن همجواري و عدم دخالت اين كشور در امور داخلي كشورها تاكيد كردند. تحولات فلسطين، سوريه، عراق، يمن، افغانستان و اوكراين از ديگر پرونده‌هايي بود كه چين و عربستان در بيانيه مشترك خود به آن اشاره كردند.
قرارداد 25 ساله ايران و چين
در هاله‌اي از ابهام
اين بيانيه مشترك در حالي ميان عربستان سعودي و چين صادر شده كه در هفتم فروردين ماه۱۴۰۰ محمدجواد ظريف وزير وقت امور خارجه و
«وانگ يي» وزير خارجه چين توافقنامه برنامه ۲۵ ساله همكاري‌هاي مشترك ميان ايران و چين را امضا كردند، اين برنامه 25 ساله يك توافق سياسي، استراتژيك و اقتصادي ميان جمهوري اسلامي ايران و جمهوري خلق چين براي سرمايه‌گذاري در صنعت نفت ايران، شركت ملي صادرات گاز ايران، شركت ملي صنايع پتروشيمي ايران، زيرساخت‌هاي ايران و همكاري نظامي، امنيتي، فرهنگي و قضايي بود كه به ادعاي «پتروليوم اكونوميست» حجم سرمايه‌گذاري‌ها در آن معادل ۲۸۰ تا ۴۰۰ ميليارد دلار بود و قرار بر اين شد تا بخش قابل توجهي از سرمايه‌گذاري چيني‌ها طي سال نخست اجراي قرارداد ۲۵ ساله با آنها به صنعت نفت‌وگاز ايران تزريق‌شود و مابقي آن به‌صورت مرحله‌اي و براساس توافق دو طرف از سوي پكن در ايران انجام شود كه بايد گفت هنوز اقدام موثري از سوي چيني‌ها بابت اين قرارداد در ايران صورت نگرفته است.
سكوت فعالان بخش خصوصي
روز گذشته بر آن شديم تا با تماس با برخي فعالان بخش خصوصي كه در حوزه چين فعاليت مي‌كنند؛ نظر آنها را نيز درباره مواضع جديد پكن جويا شويم. با اين حال، سه عضو اتاق بازرگاني مشترك ايران و چين و حتي نايب‌رييس اتاق تهران ترجيح دادند درباره تحولات صورت گرفته سكوت كنند.
همه كشورها به دنبال منافع ملي خود هستند
سيدمرتضي افقه، استاد دانشگاه چمران اهواز و اقتصاددان در واكنش به بيانيه عربستان سعودي و چين عليه ايران به «اعتماد» گفت: در بسياري از تحليل‌هايي كه در گذشته كارشناسان سياسي بيان كرده بودند، مشخص بود كه دو كشور چين و عربستان سعودي در حال گسترش ارتباطات سياسي و اقتصادي خود هستند و در واقع بايد گفت همه كشورها به دنبال منافع ملي خود هستند و معدود كشورهايي هستند كه منافع ملي‌شان اولويت نداشته باشد .
اين كارشناس اقتصادي تصريح كرد: متاسفانه ايران به اين اميد كه شرق خواهد توانست جايگزين مناسبي براي غرب باشد چين را جايگزين كشورهاي غربي كرد و بدون آنكه از رقابت ميان شرق و غرب بتواند در جهت منافع ملي خود بهره گيرد تمامي هدف‌گذاري‌ها را آشكارا به سمت شرق گره زد. پس از آن ديديم كه شرق هم از اين وابستگي‌ها كمال سوءاستفاده را كرد.
عربستان بازار خوبي براي چيني‌هاست
اين اقتصاددان در ادامه خاطرنشان كرد: اين موضوع مثل روز روشن است كه دو كشور چين و روسيه هم به دنبال منافع خود هستند و تا جايي با ايران همكاري خواهند داشت كه منافع‌شان به خطر نيفتد و البته اين امر به اقتضاي مملكت‌داري و فعاليت‌هاي سياسي است. افقه با بيان اينكه عربستان كشوري بسيار قدرتمند و ثروتمند است، گفت: اين كشور بازار بسيار خوبي براي چيني‌هاست و چين هم به دليل درگيري‌هاي اقتصادي با امريكا به دنبال بازاريابي در كشورهاي جديد است و چين هم در معادلات سياسي و اقتصادي كار خود را بلد است و از تنش‌هاي به وجود آمده ميان عربستان و امريكا به نفع خود بهره‌برداري مي‌كند.
چين و روسيه كارنامه قابل قبولي ندارند
اين كارشناس اقتصادي در ادامه گفت: جداي از سياست كلي ايران كه تنها نگاهش به شرق بوده تا حدودي ساده‌انگاري هم در انتخاب اين سياست ديده مي‌شود. هر چند تصور بر اين بود كه دولت قبلي يا دولت‌هاي گذشته هدف اصلي‌شان ارتباطات بين‌المللي با كشورهاي همسايه و روسيه و چين و گسترش اين ارتباطات باشد، اما امروز شاهد آنيم كه هر دوي اين كشورها آن‌گونه كه بايد و شايد كارنامه قابل قبولي ندارند. افقه با بيان اينكه نبايد معيشت مردم را به يك تصور غلط گره زد، ادامه داد: همان‌گونه كه قابل پيش‌بيني بود چين به دنبال منافع خودش است و در اين اتفاق اخير و بيانيه مشترك هم كاملا اين موضوع مشخص است. اين كارشناس اقتصادي تصريح كرد: مسلما عربستان به لحاظ استراتژيك جا پاي مناسبي براي چين در منطقه خاورميانه است و اين كشور با وجود برخورداري از درآمدهاي بالا چين را به سمت خود جذب كرده است وكاملا مشخص است كه چين هم منافع ايران را به منافع خودش ترجيح نخواهد داد.
قراردادي كه فقط امضا شد
اين اقتصاددان با اشاره به انعقاد قرارداد 25 ساله ميان ايران و چين ادامه داد: اين موضوع هم در حد امضاي قرارداد باقي مانده است و در مراودات بين‌المللي نيز همه كشورها در دنيا تابع نظام بين‌الملل هستند و به نظر مي‌رسد اگر قرار است كه مفاد اين قرارداد هم اجرايي شود قاعدتا بايد در ابتدا تحريم‌هاي امريكا برداشته شود. افقه افزود: تا زماني كه درآمدهاي نفتي ايران محدود باشد مسلما چين هم در جهت عملياتي كردن اين قرارداد اقدام موثري انجام نخواهد داد و تا زماني كه مشكلات مربوط به نقل و انتقالات مالي كشور برطرف نشود و تا زماني كه چين خود را در معرض خطر مجازات امريكا مي‌بيند كاري از پيش نخواهيم برد.
چين در انتظار لغو تحريم‌هاي ايران است
اين كارشناس اقتصادي خاطرنشان كرد: به نظر مي‌رسد چين هم منتظر است تا تكليف تحريم‌هاي تجاري و كالايي و موضوعات مربوط به FATF در ايران روشن شود. بعيد است تا زماني كه اين دست از مشكلات ايران برطرف شود چين اقدام موثري در مورد اين قرارداد 25 ساله داشته باشد، ضمن آنكه اين قرارداد هم چندان تاثيري روي متغيرهاي اقتصادي كشور نداشت. اين كارشناس اقتصادي در مورد دفاع چين از ادعاي مالكيت عربستان روي جزايز سه‌گانه ايران (تنب بزرگ، تنب كوچك و ابوموسي) نيز گفت: به نظر مي‌رسد چين منافع زيادي را در عربستان دنبال مي‌كند كه حاضر شده با متحد خود يعني ايران اين‌گونه برخورد كند و منافع ملي ايران را هم با دفاع از عربستان در مورد اين جزاير زيرسوال ببرد.