تحليل شاخص مديران خريد به روايت مركز پژوهش‌هاي اتاق ايران
نشانه‌هاي ورود به ركود پاييزي
گروه اقتصادي
6 روز پس از ارايه شاخص مديران خريد موسوم به «شامخ» از وضعيت اقتصادي كشور، حالا اتاق بازرگاني و صنايع و معادن ايران با طرح اين سوال كه «چرا در آبان‌ماه، راه شامخ صنعت از شامخ كل جدا شد؟» به تحليل وضعيت «شامخ» در آبان ماه امسال پرداخته است.
پيش از هر چيز بايد گفت كه شاخص مديران خريد طبق نظرسنجي انجام شده از بنگاه‌هاي اقتصادي كشور به دست مي‌آيد و براي دادن يك ميانگين وزني به نظرات ارايه شده، نمره‌اي بين 0 تا 50 به هر يك از شاخص‌ها تعلق مي‌گيرد.
تحليل كارشناسان مركز پژوهش‌هاي اتاق ايران تحولات شامخ آبان‌ماه حاكي از اين است كه در اين ماه، شامخ صنعت به دلايلي نظير چشم‌انداز فزاينده قيمت مواد اوليه، با شامخ كل دچار واگرايي شده و باوجود افول شامخ كل، رشد كرده است.
به‌طوركلي اعداد شامخ كل به دست آمده از ابتداي سال، بهبود قابل توجهي را در محيط كسب‌وكار نشان نمي‌دهند. در گزارش ماه گذشته عنوان شد كه عدد به دست آمده براي مهرماه كمترين عدد به دست آمده از ابتداي سال گذشته بود (50.10) . حال شاهد تنزل اين كمينه به عدد 47.39 هستيم؛ بنابراين مي‌توان گفت شامخ آبان ماه كمترين عدد از ابتداي سال 1401 است؛ جز فروردين‌ماه كه به دليل شرايط ويژه معيار مقايسه قرار نمي‌گيرد. اين موضوع مي‌تواند نشانه‌اي براي ورود اقتصاد به ركود از ابتداي پاييز باشد.
چشم‌انداز مبهم صنعت پس از افزايش نرخ ارز
به گفته اتاق ايران، شامخ صنعت در مولفه مقدار توليد بهبود اندك را نشان مي‌دهد و در بخش فروش داخلي حاكي از عدم تغيير وضعيت و در صادرات با افت روبه‌رو بوده است . ميزان سفارشات جديد تغييري نداشته، سرعت انجام و تحويل سفارشات بهبود يافته و موجودي مواد اوليه نيز كاهش اندكي را تجربه كرده است . ميزان استخدام نيروي كار اندكي افزايش يافته و همچنين افزايش بسيار شديد در بهاي مواد اوليه گزارش شده كه از مهم‌ترين مسائلي است كه در شامخ بخش صنعت در مهرماه به چشم مي‌خورد. افزايش نرخ ارز و چشم‌انداز مبهم رفع تحريم‌ها كه منجر به شكل‌گيري انتظارات فزاينده بهاي مواد اوليه و بهاي تمام‌شده كالاها شده است، مي‌تواند از دلايل اصلي اين موضوع باشد.
چالش‌هاي جدي بخش كشاورزي
اتاق ايران معتقد است كه در بخش خدمات و كشاورزي، افزايش بهاي مواد اوليه و كاهش فروش و صادرات محصول از چالش‌هاي جدي اين بخش است كه مي‌تواند تبعات بعدي ازجمله ورشكستگي بنگاه‌هاي اقتصادي فعال در اين بخش را به همراه داشته باشد. در اين بخش، استخدام نيروي كار در بخش كشاورزي و خدمات طي آبان ماه كاهش يافته و شاهد افت قابل توجه در صادرات و فروش محصولات اين بخش نيز هستيم. افزايش شديد قيمت مواد اوليه نيز از سوي مديران خريد بخش خدمات و كشاورزي در آبان ماه گزارش شده است.
تحليل شامخ گروه لاستيك و پلاستيك
افزايش اختلاف دلار آزاد و دلار سامانه نيما و افت قيمت محصولات توليدي كه از سوي مديران خريد گزارش شده، جذابيت خريد محصولات لاستيكي و پلاستيكي از بورس كالا را همچنان افزايش مي‌دهد به نحوي كه تقاضاي محصولات اين گروه در بورس كالاي ايران طي ماه‌هاي اخير همچنان قابل توجه و افزايشي است. در بازارهاي صادراتي محصولات پلاستيكي بايد گفت بازار جهاني محصولات پتروشيمي همچنان تحت تاثير تقاضاي ضعيف ناشي از ركود قرار دارد. در آستانه اتمام سال ميلادي در بعضي بازارها توليدكنندگان احتمال كاهش قيمت را مي‌دهند.
در صنعت لاستيك با توجه به اينكه بخش مهمي از مواد اوليه شركت‌ها از طريق شركت‌هاي پتروشيمي تامين مي‌شود نحوه سياستگذاري و مكانيسم تعيين قيمت آن مبتني بر بورس كالاست. تصميم‌هاي اقتصادي براي تعيين قيمت تاير توسط سازمان حمايت از حقوق مصرف‌كننده يا تصميمات وزارت صنعت، معدن و تجارت در مورد تعرفه تاير، تصميمات اتخاذ شده در خصوص گروه ارزي مواد اوليه تاير در وزارت صنعت، معدن و تجارت، تغييرات قيمت ارز رسمي و نرخ ارز توافقي صادراتي و ميزان تخصيص آن، نحوه كنترل مرزها و گمرك براي جلوگيري از قاچاق، توسعه حمل‌ونقل و افزايش ترانزيت و صادرات كشور از عوامل موثر بر صنعت تاير در سطح داخلي هستند.
تحليل شامخ صنايع فرآورده‌هاي نفت و گاز
بازار نفت در آبان ماه با نوسان‌هايي روبه‌رو بود. ترس از ورود به ركود باعث شد تا قيمت نفت در بازارها كاهش يابد. بانك جي‌پي مورگان چيس احتمال ورود اقتصاد امريكا به ركود در زمستان پيش‌رو را بالا ارزيابي كرده است. تحولات سياسي-نظامي جنگ روسيه-اوكراين و احتمال كشيده شدن دامنه جنگ به خاك لهستان به عنوان يكي از اعضاي ناتو، اعمال تحريم‌هاي جديد ايالات متحده عليه ايران و اظهارنظرهاي منفي مذاكره‌كننده‌هاي غربي پيرامون توافق هسته‌اي، عدم توافق نهايي سران گروه 7 در مورد تعيين مكانيسم سقف قيمتي نفت، اعمال حمايت‌هاي جديد چين از بنگاه‌هاي اقتصادي با افزايش موارد مبتلا به كوويد-19، پيش‌بيني موسسات بين‌المللي ازجمله فيچ مبني بر كاهش قيمت‌ها در بازار انرژي در بلندمدت و ديدار سران امريكا و چين در حاشيه نشست گروه 20 مهم‌ترين عوامل موثر بر قيمت انواع نفت خام در بازارهاي جهاني در آبان ماه هستند كه همگي بر وضعيت فعاليت گروه فرآورده‌هاي نفت و گاز موثر بوده است.
تشديد ركود در پوشاك و چرم
مشكل اصلي صنعت پوشاك و چرم تورم عمومي در اقتصاد داخلي و افزايش بهاي مواد اوليه است. بنا به گفته فعالان اين حوزه در هفت ماهه امسال رشد شاخص بهاي كالاي مصرفي ۴۲.۹ درصد بود، اما تورم پوشاك ۴۷.۱ درصد اعلام شده است. اين بالا بودن تورم نسبت به تورم كل با توجه به ضريب اهميت اين محصول كه در سبد هزينه غيرخوراكي سهم بالايي ندارد، باعث تشديد ركود و كاهش تقاضا در بازار داخل مي‌شود. اين وضعيت نشان مي‌دهد فشاري كه افزايش قيمت مواد اوليه به توليدكننده وارد كرده است، در نهايت به مصرف‌كننده نهايي منتقل مي‌شود.
به گزارش مركز آمار ايران نرخ تورم نقطه‌اي در آبان ماه ۱۴۰۱، به عدد ۴۸, ۱ درصد رسيده است؛ يعني خانوارهاي كشور به‌طور ميانگين ۴۸.۱ درصد بيشتر از آبان ۱۴۰۰ براي خريد يك «مجموعه كالاها و خدمات يكسان» هزينه كرده‌اند. با چنين شرايطي مي‌توان افت مداوم صنعت پوشاك و چرم را تا حدود زيادي به قدرت خريد خانوارها مرتبط دانست. موضوعي كه به نظر مي‌رسد به كسب‌وكارهاي اين گروه در آينده نزديك آسيب جدي وارد كرده و احتمالا شرايط مذكور تشديد شود.
اثر ناآرامي‌ها بر صنايع غذايي
به نظر مي‌رسد تنش‌هاي سياسي در كشور و اعتصابات و تعطيلي برخي بنگاه‌هاي خرده‌فروشي در اين صنعت بر شكل‌گيري وضعيت فروش محصولات اين گروه موثر بوده است. وضعيت «موجودي مواد اوليه» و «ميزان صادرات» در اين حوزه را مي‌توان به عنوان دغدغه اصلي فعالان اقتصادي اين گروه عنوان كرد كه مي‌تواند وضعيت صنايع غذايي را در ماه‌هاي پاياني سال با مخاطره مواجه سازد.
قيمت‌گذاري دستوري محصولات شوينده
بر اساس گزارشات منتشر شده يك درصد از توليد ناخالص ملي به مواد شيميايي مصرفي اختصاص دارد. ظرفيت توليد داخلي با حدود 500 توليدكننده در حال حاضر 4.3 ميليون تن در سال است كه از اين ظرفيت تنها 1.8 ميليون تن در بازار داخل و حدود 400 هزار تن سهم بازارهاي صادراتي به مصرف مي‌رسد. به گفته فعالان اين صنعت قيمت‌گذاري دستوري محصولات توليدي توليدكنندگان مواد شوينده، در حالي كه بايد مواد اوليه كه هر هفته نرخ آن متناسب با دلار تغيير مي‌كند، خريداري شود موجب بدتر شدن محيط كسب‌وكار اين صنعت شده است.