برنامه‌ريزي دولت فوميو كيشيدا براي تقويت توان موشكي و افزايش بودجه دفاعي
فاصله گرفتن ژاپن از سياست‌هاي دفاعي پساجنگ جهاني
محمدحسين لطف‌الهي
ژاپن در مواجهه با رشد فزاينده تهديدهاي امنيتي در شرق آسيا و اقيانوس آرام تصميم گرفته به سرعت توان نظامي خود را تقويت كند و براي دستيابي به اين هدف افزايش قابل توجه بودجه نظامي طي 5 سال آينده و واردات گسترده تسليحات از جمله موشك‌هاي كروز از ايالات‌متحده را در دستور كار قرار داده است.
روزنامه واشنگتن‌پست روز دوشنبه به نقل از مقام‌هاي نظامي ژاپن و ايالات‌متحده گزارش داد كه توكيو قصد دارد به عنوان بخشي از بزرگ‌ترين برنامه تقويت توان دفاعي از زمان پايان جنگ جهاني دوم، صدها فروند موشك تاماهاك از امريكا خريداري كند.
در شرايطي كه چين برنامه ويژه‌اي براي افزايش توان نظامي خود طي سال‌هاي آينده دارد و كرهشمالي با آزمايش‌هاي متعدد موشكها شامل موشك‌هاي بالستيك و موشك‌هاي كروز، توان نظامي خود را به رخ سئول و ساير متحدان منطقه‌اي ايالات‌متحده ازجمله توكيو مي‌كشد، خريد اين موشكها مي‌تواند توانايي ارتش ژاپن در حملات دوربرد را بيشتر كند و بازدارندگي متعارف اين كشور را افزايش دهد.
همزمان به گفته فوميو كيشيدا، نخست‌وزير ژاپن اين كشور تصميم دارد تا سال 2027 ميلادي بودجه نظامي خود را به 2درصد توليد ناخالص ملي (استاندارد ناتو) برساند. با اين اقدام، بودجه دفاعي سالانه ژاپن از ۵،۴ تريليون ين به بيش از ۱۱ تريليون ين (معادل ۸۰،۵۵ ميليارد دلار) خواهد رسيد و اين كشور پس از امريكا و چين به سومين كشوري بدل خواهد شد كه بودجه نظامي زيادي دارد. تحليلگران معتقدند با خريدهاي جديد تهاجمي و افزايش بودجه نظامي ژاپن مي‌خواهد يك گام بزرگ در راستاي عبور از محدوديت‌هاي دفاعي اعمال شده در اين كشور پس از جنگ جهاني دوم بردارد.
كويچي هاجيودا، مسوول سياست‌گذاري حزب حاكم ليبرال دموكرات ژاپن روز يكشنبه حين سفرش به تايوان، با اشاره به افزايش روزافزون مخارج نظامي چين و همچنين آزمايش‌هاي موشكي كرهشمالي گفت: اينها از دلايلي هستند كه ژاپن مي‌خواهد بودجه دفاعي خود را افزايش دهد. در مواجهه با چنين واقعيت ترسناكي، ديگر اقدامات نصفه نيمه كارساز نيست. او افزود: «توانايي‌هاي دفاعي ژاپن براي محافظت از زندگي‌هاي افراد و مساله صلح ضروري است و اين اقدام نبايد ظرف پنج سال بلكه بايد فورا انجام شود. اين مساله مهم است كه به وضوح نشان دهيم ما توانايي‌هاي كافي داريم تا هر
به اصطلاح متجاوزي را وادار كنيم كه نسبت به اقدامات خود تجديدنظر كند.» ايچيرو فوجيساكي، سفير پيشين ژاپن در ايالات‌متحده نيز در اين باره مي‌گويد: «ژاپن در گذشته مي‌خواست هزينه‌هاي دفاعي خود را محدود كند و توانايي ضربه زدن به دشمنان در اولويت توكيو قرار نداشت اما وضعيت منطقه و سياست كشورهاي پيراموني اجازه اين كار را به ما نداد.» فوجيساكي مي‌افزايد: «بسياري از مردم فكر مي‌كردند كه جنگ يك مساله قرن بيستمي است و تصور اين را كه در قرن بيست و يكم با چنين مساله‌اي مواجه شوند نداشتند اما ما اكنون دوباره شاهد آن هستيم.»
رسانه‌هاي امريكايي تعداد موشك‌هاي تاماهاك كه ژاپن قصد خريداري آنها را دارد، 400 الي 500 فروند تخمين زده‌اند.
سياست منطقه‌اي امريكا
سياست دولت ژاپن در راستاي تقويت توان موشكي و همچنين افزايش بودجه دفاعي از حمايت كامل دولت بايدن برخوردار است كه ژاپن را به عنوان يك شريك منطقه‌اي مهم در راستاي مقابله با نفوذ چين و تهديدهاي كرهشمالي مي‌بيند. واشنگتن پست مي‌نويسد: «از نظر مقام‌هاي امريكايي، عميق‌تر شدن روابط و اتحاد ميان توكيو و واشنگتن بخشي از يك استراتژي گسترده همكاري منطقه‌اي براي تقويت امنيت در شرق آسيا و اقيانوس آرام است كه توافق ميان ايالات‌متحده، بريتانيا و استراليا در راستاي توسعه زيردريايي‌هاي هسته‌اي (AUKUS) و همچنين لغو محدوديت‌هاي اعمال شده بر برنامه موشك‌هاي بالستيك كره‌جنوبي را نيز شامل مي‌شود. يك مقام دفاعي دولت ايالات متحده معتقد است: «ايالات‌متحده صرفا به برداشتن گام‌هاي يكجانبه
در راستاي مقابله با تهديدهاي امنيتي اكتفا نمي‌كند، بلكه همزمان به دنبال تقويت متحدان و شركاي منطقه‌اي خود به شيوه‌هايي است كه در راستاي تقويت توان دفاعي آنها قابل توجه به حساب مي‌آيد و ظرفيت‌هاي دفاعي ما در منطقه آسيا و اقيانوس آرام- اقيانوس هند افزايش مي‌دهد.»
يكي از مقام‌هاي ژاپني هم باور دارد كه با خريد موشك‌هاي تاماهاك از سوي توكيو، توان ضدحمله و پاسخگويي به حملات ژاپن به شدت افزايش خواهد يافت: «اين موشكها كه بيش از 1000 مايل (1609 كيلومتر) برد دارند، مي‌توانند اهداف مهم نظامي در سرزمين اصلي چين را در تيررس ژاپن قرار دهند.»
يك كاتاليزور موثر
با اينكه ارايه تفسيري جديد از قانون اساسي ژاپن در سال 2014 اجازه مداخله نظامي در صورت حمله به يكي از متحدان ژاپن را به دولت اين كشور داد و ژاپن تلاش كرد به مرور زمان از وضعيت منحصرا دفاعي در حوزه نظامي فاصله بگيرد، اما يك اتفاق در سال جاري باعث شد تا توكيو روند تقويت دفاعي خود را با سرعت بيشتري دنبال كند: «حمله نظامي روسيه به اوكراين.»
به گفته يكي از مقام‌هاي ژاپني، به طور معمول احساسات و افكار عمومي در ژاپن عليه سياست‌هاي ميليتاريستي موضع دارند اما حمله روسيه به اوكراين در 24 فوريه سال جاري به دولت فوميو كيشيدا اجازه داد تا بتواند با تكيه بر موضوع امنيت ملي بر اين فضا غلبه كند.
نگاهي به نظرسنجي‌ها در ژاپن اين مساله را تصديق مي‌كند كه از زمان حمله روسيه به اوكراين، نگاه افكار عمومي در ژاپن نسبت به مسائل نظامي دچار تغييرات محسوسي شده است. به نوشته رسانه‌هاي ژاپني، در‌حالي كه پيش از جنگ حمايت از سياستي كه دولت ژاپن آن را «تقويت توان ضدحمله» مي‌نامد 37درصد بود از ماه ژوئن اين رقم به بيش از 60درصد افزايش پيدا كرده است.
تحليلگران معتقدند حمله نظامي روسيه به اوكراين باعث شد خطر حمله نظامي چين به تايوان بيش از پيش محتمل به نظر برسد و اين موضوع نگراني‌ها در ميان مردم ژاپن درخصوص آمادگي نظامي اين كشور براي رويارويي با تهديدات منطقه‌اي را افزايش داد.
عامل اصلي؛ تهديد چين و كرهشمالي
در سال 2022، رزمايش‌ها و قدرت‌نمايي نظامي دو رقيب منطقه‌اي ژاپن به طور قابل ملاحظه‌اي افزايش پيدا كرد. در ماه آگوست، همزمان با سفر نانسي پلوسي رييس مجلس نمايندگان ايالات‌متحده به تايوان، ارتش چين اقدام به برگزاري مجموعه‌اي از رزمايش‌ها شامل رزمايش هوايي، موشكي، دريايي و زميني كرد. طي يكي از اين رزمايش‌ها، يك فروند موشك بالستيك چين از مسير خود منحرف شده و به يكي از مناطق تحت حاكميت ژاپن برخورد كرد. اين موضوع نگراني مقام‌هاي ژاپني از تبعات درگيري احتمالي چين با تايوان را بيشتر كرد. همزمان كرهشمالي نيز در سال جاري ركورد آزمايش‌هاي موشكي خود را شكست و در نبود گفت‌وگو و مذاكره با سئول و واشنگتن براي كاهش تنش، به طور بي‌سابقه‌اي به نمايش دستاوردهاي نظامي خود مشغول است. به گزارش روزنامه نيويورك تايمز، تا پايان ماه نوامبر كرهشمالي مجموعا 88 موشك از انواع مختلف شامل موشك‌هاي بالستيك و كروز را مورد آزمايش قرار داده كه در مقايسه با سال‌هاي گذشته رقمي بي‌سابقه بوده است. در دو ماهه اخير، اين آزمايش‌ها شكل متفاوت‌تري به خود گرفته و پيونگ‌يانگ موشك‌هايي را مورد آزمايش قرار مي‌دهد كه از نظر ايالات‌متحده، كره‌جنوبي و ژاپن حساسيت‌برانگيزتر هستند. در 4 اكتبر، كرهشمالي يك موشك بالستيك ميان‌برد را مورد آزمايش قرار داد. اين موشك از آسمان ژاپن عبور كرد و آژير هشدار را در بخش‌هايي از خاك اين كشور به صدا در آورد. در 2 نوامبر، دست‌كم 23 موشك از سوي كرهشمالي شليك شد كه يكي از آنها در نزديكي سواحل شرقي كره‌جنوبي فرود آمد. يك روز بعد، كرهشمالي 6 موشك قاره‌پيما را مورد آزمايش قرار داد. يكي از اين موشكها با طي مسير 472 مايلي (759 كيلومتر) در سواحل شرقي كرهشمالي فرود آمد. اين موشك كه با زاويه شليك شده بود، توانست به ارتفاع 1193 مايلي (1919 كيلومتر) برسد كه نشان مي‌داد در صورتي كه برد مفيد موشك بسيار بيشتر از آنچه مورد آزمايش قرار گرفت، بود. جفري هارنانگ، كارشناس امنيت و سياست خارجي ژاپن در موسسه رند مستقر در واشنگتن مي‌گويد: «اين تغييرات اخير در سياست‌هاي دفاعي ژاپن يك تحول مهم در تفكر استراتژيك اين كشور محسوب مي‌شود. رفتار چين طي 10 سال گذشته باعث شده ژاپن به طور جدي به بازنگري در سياست‌هاي دفاعي خود فكر كند.» كريستوفر بي‌جانستون، كارشناس مركز مطالعات استراتژيك و بين‌المللي هم معتقد است، وجود يك ژاپن كه قادر به پاسخگويي به حملات احتمالي عليه خود باشد، بازدارندگي متحدان امريكا در شرق آسيا را افزايش خواهد داد. به نوشته واشنگتن پست، مشاركت ژاپن در ساخت جنگنده‌هاي اف35 و سيستم دفاع موشكي Aegis نيز از جمله نمونه‌هاي ديگر همكاري واشنگتن با توكيو در اين راستا به حساب مي‌آيد.
سياست دولت ژاپن در راستاي تقويت توان موشكي و همچنين افزايش بودجه دفاعي از حمايت كامل دولت بايدن برخوردار است كه ژاپن را به عنوان يك شريك منطقه‌اي مهم در راستاي مقابله با نفوذ چين و تهديدهاي كرهشمالي مي‌بيند. واشنگتن پست مي‌نويسد: «از نظر مقام‌هاي امريكايي، عميق‌تر شدن روابط و اتحاد ميان توكيو و واشنگتن بخشي از يك استراتژي گسترده همكاري منطقه‌اي براي تقويت امنيت در شرق آسيا و اقيانوس آرام است كه توافق ميان ايالات‌متحده، بريتانيا و استراليا در راستاي توسعه زيردريايي‌هاي هسته‌اي (AUKUS) و همچنين لغو محدوديت‌هاي اعمال شده بر برنامه موشك‌هاي بالستيك كره‌جنوبي را نيز شامل مي‌شود. يك مقام دفاعي دولت ايالات متحده معتقد است: «ايالات‌متحده صرفا به برداشتن گام‌هاي يكجانبه
در راستاي مقابله با تهديدهاي امنيتي اكتفا نمي‌كند، بلكه همزمان به دنبال تقويت متحدان و شركاي منطقه‌اي خود به شيوه‌هايي است كه در راستاي تقويت توان دفاعي آنها قابل توجه به حساب مي‌آيد و ظرفيت‌هاي دفاعي ما در منطقه آسيا و اقيانوس آرام -اقيانوس هند افزايش مي‌دهد.»