بالاخره انتظار‌ها به پايان رسيد و پايان يك ماه داغ فوتبالي در يك جام جهاني پاييزي، به رده‌بندي و فينال رسيد. اينجا جايي است كه جام بيست‌ودوم به ايستگاه پاياني خود رسيده و پرونده اين دوره از مسابقات در قطر هم طي دو روز آينده بسته مي‌شود.
پربيننده‌ترين فستيوال فوتبالي دنيا امسال به ميزباني قطر برگزار شد و پر بود از شور و شگفتي، زيبايي و جذابيت؛ در نهايت هم تيم‌هاي مراكش و كرواسي راهي رده‌بندي شدند و فرانسه و آرژانتين به فينال صعود كردند تا حالا دو غول فوتبال اروپا و امريكاي جنوبي، در يك قدمي كسب جام به مصاف هم بروند و به دنبال كسب قهرماني و بردن جام به خانه باشند.
اين بيست‌ودومين دوره‌اي است كه جام جهاني برگزار مي‌شود. تاكنون از سال 1930 تا 2018، 21 فينال برگزار شده كه تنها 8 كشور موفق به فتح قله قهرماني شده‌اند. برزيل با 5 قهرماني پرافتخار‌ترين اين رقابت‌هاست. همچنين آلمان و ايتاليا با 4 قهرماني، در رده دوم هستند و تيم‌هاي آرژانتين، اروگوئه و فرانسه با 2 قهرماني، انگليس و اسپانيا با يك قهرماني در رده‌هاي بعدي قرار دارند و قهرمان جام امسال، مي‌تواند به تنهايي با 3 قهرماني بالاتر از ديگري قرار بگيرد.
به همين بهانه در ادامه به بررسي فينال‌هاي ادوار جام جهاني مي‌پردازيم و نگاهي كوتاه مي‌اندازيم به تيم‌هاي فيناليست و قهرمانان ادوار مختلف.
1930؛ اروگوئه 4 آرژانتين 2
اولين دوره برگزاري جام جهاني در كشور اروگوئه بود كه 13 تيم در مسابقات حاضر بودند و نهايتا ميزبان موفق شد با برتري مقابل آلبي سلسته در فينال به قهرماني برسد؛ البته در اين دوره به دليل دوري مسابقات تنها 4 كشور اروپايي در رقابت‌ها حاضر شدند و نهايتا جام در خانه ماند و ميزبان قهرمان شد. گفته مي‌شود پس از باخت آرژانتين، مردم اين كشور از شدت خشم به كنسولگري اروگوئه در بوينوس‌آيرس يورش بردند.
1934؛ ايتاليا 2 چكسلواكي 1
اين دوره از مسابقات لقب سياسي‌ترين دوره را به خود اختصاص داد. اروگوئه در اعتراض به رژيم فاشيستي ايتاليا در اين دوره شركت نكرد و برزيل و آرژانتين بهترين بازيكنان خود را به دليل ترس از آسيب‌ديدگي در خانه نگاه داشتند. نهايتا در دوراني كه ميزبان تحت حكومت موسوليني بود، در بين 16 تيم حاضر موفق شد به قهرماني برسد و در دومين دوره اين رقابت‌ها هم ميزبان به جام رسيد.
1938؛ ايتاليا 4 مجارستان 2
سومين دوره جام جهاني فوتبال كه به ميزباني فرانسه برگزار شد، با قهرماني دوباره ايتاليا همراه شد تا آنها به نخستين تيمي تبديل شوند كه از قهرماني خود دفاع مي‌كند. ايتاليا در اين جام 16 تيمي موفق شد در فينال با يك برد پر گل مجارستان را كنار بزند و قهرمان شود. اين دوره مصادف با روزهاي آغازين جنگ جهاني دوم بود و جنگ داخلي هم اسپانيا را فرا گرفته بود. اروگوئه باز هم در اين مسابقات شركت نكرد و غايب بزرگ بود. اين آخرين جام جهاني پيش از جنگ جهاني بود. در سال‌هاي 1942 و 1946 رقابت‌ها به دليل جنگ جهاني دوم برگزار نشد. اين دو دوره تنها دوره‌هايي بودند كه بين برگزاري مسابقات وقفه افتاد و قبل و بعد از آن، به صورت 4 سال يك بار برگزار شد.
1950؛ اروگوئه 2 برزيل 1
پس از دو دوره تعطيلي، جام جهاني از سر گرفته شد و در اين دوره اروگوئه باز هم به عرصه رقابت‌ها برگشت و موفق شد در فينال، مقابل برزيل ميزبان به پيروزي دو بر يك برسد و دومين ستاره‌اش را تصاحب كند. پيش از برگزاري فينال، مردم برزيل چنان از قهرماني خود مطمئن بودند كه ترانه پيروزي ملي را سروده و آن را آماده پخش كرده بودند ولي اين آهنگ هيچگاه شنيده نشد. برزيل با آنكه در شروع بازي در نيمه دوم دروازه اروگوئه را گشود اما در ادامه 2 گل خورد تا در پايان اين ديدار به جز مارش عزا آهنگ ديگري شنيده نشود. ۲۰۵۰۰۰ تماشاگر براي اين نتيجه غيرمنتظره در ورزشگاه ماراكانا اشك ريختند.
1954؛ آلمان غربي 3 مجارستان 2
اين دوره از جام جهاني به دليل سالگرد تاسيس فيفا، در محل استقرار اين سازمان يعني كشور سوييس برگزار شد و آلمان غربي موفق شد جام را بالاي سر ببرد. تيم ملي مجارستان كه به تيم جادوگران هم معروف بود و از جام جهاني ۱۹۵۰ تا ۱۹۵۴، ۳۳ ديدار پياپي خود را بدون شكست پشت سر گذاشته بود، بخت نخست قهرماني شمرده مي‌شد اما باز هم پيشگويي‌ها درست نبود و همان‌گونه كه اروگوئه در فينال۱۹۵۰ برزيل را ناباورانه شكست داد، در رقابت پاياني جام جهاني ۱۹۵۴ هم آلمان غربي با وجود شكست ۸ – ۳ در دور آغازين از مجارستان، در فينال به برتري ۳ – ۲ مقابل همين تيم رسيد و قهرمان شد.
1958؛ برزيل 5 سوئد 2
در اين جام باز هم ميزبان به فينال رقابت‌ها رسيد اما اين‌بار نوبت برزيل بود كه جام را از دست ميزبان بربايد و قهرمان دنيا شود؛ برزيل اولين قهرماني خود در جام جهاني را با برتري 5 بر 2 مقابل سوئد با درخشش ستاره‌هايي مانند پله و زاگالو در همين كشور جشن گرفت. اين آغاز مسير پرافتخار سلسائو در ادامه بود.
1962؛ برزيل 3 چكسلواكي 1
بعد از ايتاليا در 1938 كه موفق شد از عنوان قهرماني خود دفاع كند، اين‌بار نوبت سلسائو بود كه دوباره جام را تصاحب كند و براي دومين دوره قهرمان شود؛ آنها در اين دوره با ستاره‌هايي همچون گازينشا كه با 4 گل نقش مهمي در موفقيت تيمش داشت، در فينال با نتيجه سه بر يك چكسلواكي را بدرقه كردند و به دومين جام خود بوسه زدند.
1966؛ انگليس 4 آلمان غربي 2
انگليسي‌ها كه خود را خالق و منبع فوتبال مي‌دانند، در هفت دوره برگزاري جام جهاني به قهرماني نرسيدند اما اين طلسم در جام هشتم شكست و سه شيرها موفق شدند در كشور خود به فينال برسند و آنجا با برتري مقابل آلمان غربي، اولين جام قهرماني‌شان را به دست بياورند؛ جامي كه اولين و آخرين قهرماني‌شان بود و آنها پس از آن تاكنون رنگ قهرماني در جام جهاني را نديده‌اند. گل سوم انگليس به آلمان كه توسط جف هرست به ثمر رسيد هنوز يكي از جنجالي‌ترين صحنه‌هاي تاريخ مسابقات است. توپي كه مشخصا از خط عبور نكرده بود اما داور به اشتباه آن را گل اعلام كرد.
1970؛ برزيل 4 ايتاليا 1
برزيل پس از يك دوره غيبت در فينال، براي سومين بار به ديدار پاياني جام جهاني رسيد و اين‌بار در مكزيك، موفق شد ايتاليا را شكست دهد و در قهرماني هت‌تريك كند. خيلي‌ها معتقدند اين تيم برزيل يكي از قدرتمندترين تيم‌هاي تاريخ فوتبال به حساب مي‌آيد.
1974؛ آلمان غربي 2 هلند 1
آلماني‌ها در كشور خود موفق شدند دوباره به قهرماني برسند؛ آنها كه پيش از اين يك قهرماني و يك نايب‌قهرماني را تجربه كرده بودند، به فينال رسيدند و در آنجا با يك برد نزديك مقابل هلند دبل قهرماني كردند. نكته جالب بازي گل نخست هلند به آلمان بود كه بعد از شروع بازي و بدون اينكه توپ به پاي بازيكنان آلمان برخورد كند به ثمر رسيد.
1978؛ آرژانتين 3 هلند 1
اين دوره از جام جهاني كه مصادف با اولين حضور تيم ملي ايران در اين مسابقات بود، با قهرماني آرژانتين همراه شد تا اين تيم هم در كشور خود جشن قهرماني بگيرد. آلبي سلسته پيش از اين در نخستين دوره مسابقات به فينال رسيده بود كه مقابل اروگوئه تسليم شد و اين‌بار به مصاف هلندي رفت كه براي دومين بار پياپي به فينال رسيد، اما آنها اجازه ندادند جام از بوينوس‌آيرس خارج شود و با درخشش نفراتي همچون دنيل پاسارلا و ماريو كمپس به قهرماني برسند. استفاده رژيم ديكتاتوري وقت آرژانتين از اين قهرماني و تاثيرگذاري سياست‌گذاران اين كشور در نتايج بازي‌ها هنوز بعد از اين همه سال مورد بحث قرار مي‌گيرد.
1982؛ ايتاليا 3 آلمان غربي 1
ايتاليا اين‌بار و در اسپانيا، براي چهارمين بار به فينال رسيد كه به رقيب سرسختي به نام آلمان خورد. اما مردان سرزمين چكمه به رقيب اجازه خودنمايي ندادند و با برد سه بر يك، در قهرماني هت‌تريك كردند. اين نخستين دوره‌اي بود كه جام جهاني با حضور 24 تيم برگزار شد و آتزوري توانست سومين جام قهرماني‌اش را با درخشش نفراتي مانند پائولو روسي به خانه ببرد.
1986؛ آرژانتين 3 آلمان غربي 2
آرژانتين در سومين حضورش در فينال جام جهاني، به دومين قهرماني خود رسيد كه البته اين قهرماني با حواشي زيادي همراه بود؛ پرواز بلند مارادونا در يك‌چهارم نهايي و ضربه دست خدا، باعث شد حكم صعود اين تيم به مرحله بعد امضا شود و نهايتا آنها با برد مقابل آلمان به قهرماني رسيدند كه البته گل مردود دون ديه گو براي هميشه در تاريخ فوتبال ثبت شد. او جام قهرماني را بالاي سر برد و يك تنه تيمش را قهرمان كرد.
1990؛ آلمان غربي 1 آرژانتين 0
در اين دوره دوباره آلمان غربي و آرژانتين به فينال رسيدند تا فينال دوره قبل تكرار شود اما اين‌بار جاي برنده و بازنده عوض شد و آلمان موفق شد به سومين قهرماني خود برسد. هو شدن سرود ملي آرژانتين در فينال مسابقات در ايتاليا حاشيه‌هاي بزرگي ساخت. مارادونا تا قبل از نيمه‌نهايي مورد حمايت ايتاليايي‌ها قرار داشت اما پيروزي آرژانتين بر ميزبان باعث شد او منفور شود.
1994؛ برزيل 0 (3) ايتاليا 0 (2)
فينال جام جهاني 94 يكي از جذاب‌ترين و به ياد ماندني‌ترين مسابقات اين رقابت‌ها بود كه نهايتا در ضربات پنالتي به سود سلسائو به پايان رسيد تا اين تيم به چهارمين قهرماني خود برسد و ركورد‌دار شود. اين بازي پس از 120 دقيقه با تساوي بدون گل به پايان رسيد و در ضربات پنالتي، روبرتو باجو توپ را به آسمان كوبيد و جام را دو دستي تقديم رقيب كرد تا يكي از تلخ‌ترين سكانس‌هاي دوران فوتبالي باجو رقم بخورد. تيم ملي فوتبال برزيل همه جام‌هاي قبلي خود را در زمان جام ژول ريمه كسب كرده بود و اين اولين‌باري بود كه موفق به كسب جام طلايي جديد شد.
1998؛ فرانسه 3 برزيل 0
اين‌بار نوبت فرانسه بود تا در كشور خودش، به فينال برسد و به مصاف برزيل برود. برزيل كه در دوره قبل قهرمان شده بود، اين‌بار اسير جادوي زيدان و بارتز و رفقا شد و نتوانست به پنجمين قهرماني‌اش برسد. اين نخستين قهرماني فرانسه در جام جهاني بود كه در كشور خودش هم به دست آمد و آنها را به هفتمين تيمي تبديل كرد كه تا آن زمان در جام جهاني قهرمان شده بودند.
2002؛ برزيل 2 آلمان 0
در اين دوره از جام جهاني كه به ميزباني قاره كهن برگزار مي‌شد، برزيل براي سومين دوره پياپي به فينال رسيد و اين‌بار به آلمان رسيد اما آنها را هم كنار زد و به پنجمين قهرماني خود رسيد تا به تنهايي به عنوان پرافتخار‌ترين تيم اين رقابت‌ها دست يابد. تركيب جادويي رونالدو، رونالدينيو و ريوالدو موفق شد در فينال اوليور كان و هم‌تيمي‌هايش را تسليم كند و به قهرماني برسد؛ قهرماني‌اي كه آخرين جام برزيل در اين رقابت‌ها بود و پس از آن تاكنون سلسائو رنگ قهرماني را نديده و حسرت 20 ساله شده. همچنين اين دوره آخرين دوره‌اي بود كه تيم قهرمان بدون حضور در مقدماتي‌ها به مرحله اصلي راه يافت. از دوره هجدهم به بعد مدافع قهرماني نيز بايد در مسابقات مقدماتي شركت كند.
2006؛ ايتاليا 1 (5) فرانسه 1 (3)
فرانسه پس از قهرماني در جام جهاني 98، در اين دوره دوباره به فينال رسيد و در مقابل نسل طلايي ايتاليا، اميدوار بود با ستاره‌هايي مانند زيدان و ترزگه و... قهرمان شود اما ضربه سر زيدان به سينه ماتراتزي و اخراج او در اوقات اضافي بازي فينال، پايان روياي قهرماني دوباره خروس‌ها بود. ضربه‌اي كه يكي از جنجالي‌ترين صحنه‌هاي تاريخ جام‌هاي جهاني هم لقب گرفت. اين بازي در پايان 120 دقيقه مساوي شد و در پنالتي‌ها ايتاليا موفق شد چهارمين قهرماني‌اش را كسب كند. اين هم آخرين قهرماني لاجوردي‌ها در جام جهاني بود و پس از آن تاكنون به قهرماني نرسيده‌اند. ايتاليا در دو دوره اخير جام جهاني اصلا نتوانست جواز حضور در مسابقات را به دست آورد.
2010؛ اسپانيا 1 هلند 0
نسل طلايي فوتبال اسپانيا، بعد از قهرماني در يورو 2008 موفق شد با برتري مقابل هلند، به نخستين قهرماني خود در جام جهاني برسد و هلند كه براي سومين بار به فينال مي‌رسيد، باز هم دستش از جام كوتاه بماند. آندرس اينيستا تك‌گل ديدار فينال را به ثمر رساند.
2014؛ آلمان 1 آرژانتين 0
چهره فيناليست‌هاي اين دوره از جام جهاني آشنا بود و دو رقيب ديرينه باز هم به فينال آمدند كه اين‌بار نسل درخشان فوتبال آلمان، موفق شد مسي و رفقايش را شكست دهد و حسرت جام را بر دل‌شان بگذارد. اين بازي تا دقايق پاياني نيمه دوم وقت‌هاي اضافه مساوي بود كه ماريو گوتزه وارد ميدان شد و تير خلاص را به قلب آلبي سلسته زد و نگذاشت مسي به قهرماني جهان برسد. اين چهارمين قهرماني آلمان در جام جهاني بود.
2018؛ فرانسه 4 كرواسي 2
فرانسه پس از 2 دوره ناكامي، موفق شد باز هم به فينال برسد اما اين‌بار قضيه با سال 2006 فرق داشت. آنها آمدند تا در مقابل كرواسي شگفتي‌ساز كه براي اولين‌بار به فينال رسيده بود، جام را به خانه ببرند. خروس‌ها با درخشش ستاره‌هايي همچون پوگبا، امباپه و گريزمن موفق شدند به دومين قهرماني خود برسند.