بن‌بست سياسي در ليما
دست‌كم 20 نفر از معترضان در پرو كشته شدند
دو وزير در واكنش به خشونت نيروهاي دولت استعفا دادند
محمدحسين لطف‌الهي
اعتراضات مرگبار در پرو كه در پي بركناري پدرو كاستيو رييس‌جمهور پيشين اين كشور به راه افتاده، فشارها بر دولت نوپاي دينا بولارته، معاون كاستيو و رييس‌جمهور فعلي پرو را به‌شدت افزايش داده است.
پاتريشيا كوريا، وزير آموزش و ژايير پرز، وزير فرهنگ دولت پرو روز جمعه با اشاره به كشته شدن معترضان در ناآرامي‌هاي اخير استعفاي خود را اعلام كردند. كوريا در توييتر نوشت: «صبح امروز استعفاي خود را از مقام وزارت آموزش تقديم دولت كردم. كشته شدن معترضان هيچ توجيهي ندارد. خشونت دولتي نمي‌تواند نامتناسب و عامل مرگ باشد.»
براساس آخرين آماري كه روز 16 دسامبر روزنامه نيويورك تايمز اعلام كرد، تاكنون دست‌كم 20 نفر از معترضان در پرو كشته شدند. خشونت‌ها در شهر كوهستاني آياچوچو بيش از ساير شهرها بوده و به گفته منابع محلي، 8 معترض طي ناآرامي‌ها و درگيري‌‌ها با افسران ارتش جان خود را از دست داده‌اند. تظاهرات‌هاي بدون وقفه و خشونت نيروهاي دولتي كه خشم معترضان را بيش از پيش افزايش داده، تلاش‌هاي دينا بولارته رييس‌جمهور جديد براي كنترل اوضاع را سخت كرده و او خود را در شرايطي مي‌بيند كه از يك‌سو فشارها عليه او براي كنترل اوضاع از سوي پارلمان افزايش يافته و از سوي ديگر معترضان در خيابان شعار «مرگ بر بولارته» سر مي‌دهند.
گاردين نوشته است: «دينا بولارته در ابتداي هفته گذشته به ارتش مجوز داد براي كمك به كنترل اوضاع و مهار اعتراضات خشونت‌آميز در پرو وارد كار شود اما حضور ارتش نيز نتوانست در مهار اعتراضات موثر باشد. اعتراضات باعث بسته شدن تعدادي از فرودگاه‌ها، مسدود شدن جاده‌ها در بخش‌هاي وسيعي از كشور و منع آمد و شد در چندين استان پرو شده است.»
سازمان ملل متحد روز گذشته «نگراني عميق» خود را درخصوص بازداشت و كشته شدن معترضان و به ويژه كودكان در ناآرامي‌هاي اخير پرو ابراز كرد. دولت پرو اعلام كرده آنا سيسيليا گرواسي، وزير امور خارجه قرار است روز سه‌شنبه با مقام‌هاي سازمان ملل متحد ديدار كند.
اعتراضات از كجا آغاز شد؟
ظهر روز چهارشنبه 7 دسامبر در حالي كه مردم پرو منتظر برگزاري جلسه استيضاح رييس‌جمهور در كنگره بودند، پدرو كاستيلو رييس‌جمهور اين كشور در يك برنامه از پيش اعلام‌نشده در تلويزيون ملي حضور يافت و خطاب به ملت پرو سخنراني كرد. او در اين سخنراني كه از نگاه ناظران تلاشي بود براي اعلام انحلال كنگره و تشكيل يك دولت اضطراري، بسياري از رهبران سياسي در پرو ازجمله متحدان خود را شگفت‌زده كرد. در پي اين اقدام رييس‌جمهور پرو بسياري از مقام‌هاي دولتي استعفا دادند، دادگاه عالي پرو تلاش براي انحلال كنگره را «خلاف قانون اساسي» معرفي كرد و نيروهاي مسلح و پليس پرو مشتركا در بيانيه‌اي اعلام كردند كه از تصميم پدرو كاستيلو حمايت نمي‌كنند. در پايان روز، پدرو كاستيلو با راي كنگره از مقام رياست‌جمهوري بركنار شد. 101 نماينده از 130 نماينده پارلمان با بركناري رييس‌جمهوري موافقت كردند. او درحالي كه تلاش داشت براي پناهندگي خود را به سفارت مكزيك برساند از سوي محافظان خود به پليس تحويل داده شد.
پس از بركناري و بازداشت پدرو كاستيلو از مقام رياست‌جمهوري پرو، معاونش «دينا بولارته» به عنوان رييس‌جمهوري موقت اين كشور امريكاي لاتين سوگند خورد. به گزارش الجزيره، بولارته 60 ساله كه پيش‌تر وزير توسعه و امور اجتماعي بود، در مقام معاون رياست‌جمهوري فعاليت مي‌كرد و اينك اولين زني است كه رييس‌جمهوري پرو مي‌شود. بولارته پس از سوگند رياست‌جمهوري در پارلمان پرو گفت كه اولين اقدام وي رسيدگي به فساد دولت است. او با اشاره به تصميم چهارشنبه كاستيلو براي انحلال پارلمان تاكيد كرد: «تلاشي براي كودتا صورت گرفت كه در هيچ نهاد و خياباني از آن استقبال نشد.» بولارته خواستار مصالحه سياسي و تشكيل وحدت ملي شد و افزود: «چيزي كه مي‌خواهم زمان و فضا براي نجات كشور است.»
هواداران كاستيو اما كه اغلب از قشر فقير جامعه پرو هستند صحبت‌هاي بولارته را نپذيرفتند و اقدام كنگره را خاموش كردن صداي مردم عادي از سوي «نخبگان سياسي» خواندند. با برخاستن آنها به اعتراض، دولت وضعيت اضطراري ملي اعلام كرد اما معترضان به مقابله با اين اقدام پرداختند و به حضور در خيابان و اعتراض ادامه دادند.
خواسته معترضان چيست؟
بسياري از معترضان، خواسته‌هاي اصلي خود را «برگزاري فوري انتخابات سراسري» و «انحلال پارلمان» اعلام مي‌كنند. روزنامه نيويورك‌تايمز با يكي از معترضان گفت‌وگو كرده است. آلفردو سانه، كشاورز چهل‌وسه ساله به اين روزنامه مي‌گويد مردم خواهان مقابله جدي با اقدامات حكومت هستند اما اين اعتراضات سر ندارد.» او خواسته خود را «انحلال كنگره و برگزاري انتخابات» اعلام مي‌كند.
روزنامه واشنگتن‌پست مي‌نويسد: «بسياري از معترضان خواستار يك قانون اساسي جديد و بازگشت پدرو كاستيو به قدرت هستند اما دستور يك قاضي براي در بازداشت ماندن كاستيو براي 18 ماه و همچنين طرح اتهاماتي نظير شورش و توطئه و قبضه كردن قدرت عليه او معترضان را نااميد كرده است.»
براساس روايت نيويورك‌تايمز، تا پيش از حوادث آياچوچو طرح درخواست استعفاي بولارته تا صرفا به هواداران كاستيو محدود مي‌شد اما از آن روز همه‌چيز تغيير كرد و بسياري از چهره‌هاي سياسي به دليل كشته شدن شهروندان و معترضان به دليل خشونت پليس خواهان كناره‌گيري بولارته هستند.
بن‌بست سياسي در پرو
تلاش‌هاي سياسي براي عبور از بحران هم به جايي نرسيده است. روز جمعه اميدها براي حل‌وفصل سريع بحران جاي خود را به نااميدي داد. پارلمان لايحه اصلاحات قانون اساسي را كه خانم بولارته به اميد كاستن از نارضايتي معترضان ارايه كرده بود رد كرد.
اين لايحه كه توسط «ارناندو گِرا» رييس كميسيون قانون اساسي پرو ارايه شد با ۴۹ راي موافق، ۳۳ راي مخالف و ۲۵ راي ممتنع تصويب نشد. طبق قوانين پرو، برگزاري زودتر از موعد بر اصلاح موردي از قانون اساسي دلالت دارد و براي رسيدن به دور دوم راي‌گيري نيازمند ۸۷ راي موافق و براي قرار گرفتن ذيل همه‌پرسي به ۶۶ راي نياز داشت.
رييس‌جمهور پرو هفته گذشته و تحت فشار اعتراضات خياباني اعلام كرد لايحه‌اي را با هدف برگزاري «زودهنگام» انتخابات، تحويل پارلمان خواهد داد. به گزارش گاردين، خانم بولارته كه چهارشنبه گذشته ۷ دسامبر پس از بركناري پدرو كاستيلو از سمت رياست دستگاه اجرايي پرو، به عنوان رييس‌جمهور جديد سوگند ياد كرده، مطابق قانون مي‌تواند تا پايان سال ۲۰۲۶ ميلادي همچنان اين مقام را داشته باشد. اما در پي برگزاري اعتراضات اعلام كرد كه تاريخ برگزاري انتخابات را از سال ۲۰۲۶ ميلادي به دسامبر 2023 تغيير خواهد داد. او در يك پيام تلويزيوني گفت كه تابع «اراده شهروندان» است و بر همين اساس انتخابات زودهنگام را در آوريل ۲۰۲۴ ميلادي برگزار خواهد كرد.
اين مساله از سوي معترضان نيز با استقبال قرار نگرفت. ايده مذاكره با معترضان نيز به دليل نبود رهبر سياسي براي اعتراضات خيلي زود به بن‌بست رسيد.
براساس گزارش بي‌بي‌سي، با تداوم اين شرايط روز شنبه شوراي كشور در پرو به صورت اضطراري تشكيل جلسه داد. اين شورا متشكل از نمايندگاني از تمامي قوا در ساختار سياسي پرو و همچنين نمايندگان كليساست. جلسه آنها سه ساعت به طول انجاميد و پس از جلسه اعلام شد كه تعدادي از وزرا به مناطقي كه اعتراضات در آنجا شدت دارد سفر خواهند كرد تا با معترضان گفت‌وگو كنند. پرو طي 25 ماه گذشته 5 رييس‌جمهور به خود ديده است.
برخي كارشناسان و مقام‌هاي سياسي در امريكاي لاتين، امريكا را در حوادث پرو مقصر مي‌دانند. خوزه مانوئل اوبرادور، رييس‌جمهوري مكزيك در كنفرانسي مطبوعاتي اعلام كرد: آنها در مورد دموكراسي در ايالات‌متحده و آزادي صحبت مي‌كنند و سفير از مقر دولت پرو ديدار مي‌كند؛ صرف‌نظر از اينكه يك سفير مي‌تواند به هر جا برود، آيا اينكه رويه‌ها رعايت نشود و با بي‌احترامي رفتار شود، تكبرآميز نيست؟ وي افزود: من اين اقدام را ضد ديپلماتيك و بي‌احترامي به استقلال و حاكميت يك كشور مي‌دانم. اوبرادور خاطرنشان كرد: اين نوع اقدامات، از ديرباز آمده‌اند. اگر آنها تغيير نكنند، همزيستي و هماهنگي در سراسر امريكا ايجاد نخواهد شد. شايد آقاي بلينكن (وزير امور خارجه امريكا) از اين موضوع مربوط به سفارت (در ليما) بي‌خبر باشد، زيرا در غير اين صورت، اين كاري است كه آنها هميشه در امريكاي لاتين انجام داده‌اند. وي با زير سوال بردن اقدام سفير امريكا گفت: عدم مداخله، تعيين سرنوشت مردم و حل‌وفصل مسالمت‌آميز اختلافات كجاست؟ رييس‌جمهوري مكزيك به تاريخ مداخله‌هاي واشنگتن در كشورهاي امريكاي لاتين اشاره كرد و گفت: قبلا شرايط بدتر بود، دو رييس‌جمهوري وجود داشت: يكي رييس‌جمهوري مستقر (در قوه مجريه هر كشور) و ديگري رييس‌جمهوري كه از طرف سفارت (ايالات‌متحده) انتخاب شده بود؛ روساي جمهوري را به ميل خود قرار داده و بركنار مي‌كردند. اين رويه ديگر نبايد ادامه يابد، بايد به دنبال تغيير اوضاع بود.
سرگرداني توريست‌ها در پرو
اعتراضات در كشور «پرو» هزاران گردشگر را در شهر تاريخي «كوسكو» سرگردان كرد. «فرودگاه بين‌المللي كوسكو» كه براي دسترسي به بسياري از مقاصد گردشگري اين منطقه مورد استفاده قرار مي‌گيرد، از روز دوشنبه گذشته و همزمان با شدت گرفتن اعتراضات، تعطيل شده است. براساس گزارش ايسنا، «فرودگاه بين‌المللي كوسكو» سومين فرودگاه بزرگ اين كشور محسوب مي‌شود. چندين جاده اصلي در «كوسكو»، پايتخت باستاني «اينكا»ها نيز توسط معترضان مسدود شد. راه‌آهني كه مسافران را به «ماچوپيچو»، ويرانه‌هاي باستاني «اينكا»ها مي‌رساند نيز از روز سه‌شنبه گذشته تعطيل شده و حدود ۸۰۰ گردشگر را در اين شهر كوچك واقع در دامنه كوه سرگردان كرده است. حدود ۲۰۰ گردشگر كه بيشتر امريكايي و اروپايي هستند نيز «ماچوپيچو» را با پاي پياده و در مسيري ۳۰ كيلومتري به مقصد شهر «اولانتايتامبو» ترك كردند تا در آنجا سوار قطاري به مقصد «كوسكو» شوند. شهردار «ماچوپيچو» معتقد است برخي گردشگران نگرانند كه حتي پس از رسيدن به «كوسكو» با وخامت پيدا كردن شرايط كنوني نتوانند به كشورشان بازگردند.