اتفاقات سه ماه اخير مانع بازگشت
الواح هخامنشي شده است
معاون وزير ميراث فرهنگي: مخالفت خود را با آبگيري سد چم‌شير اعلام كرده‌ايم
گروه اجتماعي
روز گذشته و در نشست معاون ميراث فرهنگي كشور با برخي اصحاب رسانه، علي دارابي كه به بهانه ثبت «يلدا» در فهرست ميراث ناملموس يونسكو مقابل خبرنگاران نشسته بود، با بيان مزاياي ثبت اين آيين كه به‌طور مشترك با افغانستان به عنوان ميراثي جهاني معرفي شده، درباره برنامه آينده اين وزارتخانه براي ثبت آثار در فهرست جهاني يونسكو ضمن اشاره به تشكيل شورايي براي اولويت‌بندي پرونده‌هاي ثبت جهاني گفت: «در حال حاضر پرونده ۵۶ كاروانسرا كه در نقاط مختلف كشور توزيع شده‌اند، جنگل‌هاي ديزمار و ماسوله در دستور كار قرار دارد. پرونده‌ها فرستاده شده‌اند و در مراحل نهايي هستند. در حال حاضر چند پرونده در حوزه ميراث ناملموس از جمله ضيافت افطاري و زيارت رضوي را در دستور كار داريم.»
از سد چم‌شير تا الواح هخامنشي
در نشست روز گذشته قرار بود دارابي در خصوص اتفاقات يك‌سال گذشته حوزه تحت مديريتش گزارشي ارايه و به سوالات پاسخ دهد. هر چند مشكلات حوزه ميراث فرهنگي آنقدر متعدد و متكثر است كه بسياري حرف ناگفته باقي ماند. يكي از مهم‌ترين اخبار كه اين روزها نگراني‌هاي بسياري در حوزه محيط زيست و ميراث فرهنگي ايجاد كرده، آبگيري سد چم‌شير در گچساران است. پروژه‌اي كه سال‌هاست به رغم هشدارهاي فعالان محيط زيست و ميراث فرهنگي پيشروي داشته و در ماه‌هاي اخير با انتشار خبر آبگيري آن، نگراني‌ها دوچندان شده است. با آبگيري سد چم‌شير كه يادآور تمام تخريب‌هاي سد گتوند است، علاوه بر آسيب‌هاي محيط زيستي، 120 محوطه پر اهميت باستاني و تاريخي با نشانه‌هايي از سه دوره تاريخي از جمله عصرساساني نيز براي هميشه زير آب خواهد رفت. تابستان امسال باستان‌شناسان در جريان كاوش‌هاي نجات‌بخشي اين محوطه اعلام كردند: «سه دوره معماري از ساساني تا دوره اسلامي، قطعاتي از سفال، شيشه، مهره‌هاي سنگي، هاون سنگي و صدف تراش‌خورده را شناسايي كرده‌اند.» دارابي هم ديروز در خصوص اقدامات اين وزارتخانه درباره آينده اين سد گفت: «اين موضوع جديدي نيست. پژوهشگاه ميراث فرهنگي از دهه هشتاد كاوش در حوضه آبگيري اين سد را آغاز كرده است، سه كاوش هم انجام شده و ۱۸ محوطه ديگر شناسايي شده است. ميراث فرهنگي موضع و نظرش را رسما به دستگاه‌هاي مسوول اعلام كرده و در چم‌شير فعال بوده و آثار نفيسي پيدا كرده است. پژوهشگاه ميراث فرهنگي رسما اعلام كرده كه آبگيري اين سد موجب مي‌شود بخش زيادي از آثار باستاني از بين برود. وزارت ميراث فرهنگي و پژوهشگاه نظر مخالف‌شان را اعلام كرده‌اند اما اينكه چرا سر و صداي ما در نيامده، چون ما در جلسات سر و صداهاي خود را كرده‌ايم و مكاتبات هم انجام شده است.» در زمان آبگيري سد گتوند و موارد مشابه ديگر كه اجراي پروژه‌هاي عمراني منجر به تخريب محوطه‌هاي باستاني و تاريخي مي‌شد، مسوولان ميراث فرهنگي با اين توجيه كه اين «سازمان» قدرت اجرايي ندارد و تنها معاونتي در رياست‌جمهوري است و دستگاه‌هاي اجرايي از اين سازمان حرف‌شنوي ندارند، از پاسخگويي در قبال قصور خود شانه خالي مي‌كردند و حالا كه اين مجموعه «وزارتخانه»اي در دولت است و قدرت اجرايي هم دارد، باز هم معاون وزير تنها از «ابراز مخالفت» سخن مي‌گويد و مشخص نيست چرا اين مجموعه كه حالا به عنوان وزارتخانه بايد قدرت اجرايي داشته باشد، همچنان توان توقف پروژه‌اي كه بخشي از آثار ارزشمند تاريخي را از بين مي‌برد، ندارد و تنها واكنشي كه به تخريب اين محوطه‌هاي ارزشمند تاريخي دارد «ابراز مخالفت» است و معاون ميراث فرهنگي تنها به گفتن اينكه «فكر مي‌كنم به اندازه كافي درباره سد چم‌شير پاسخ داده‌ام، موضع وزارت ميراث فرهنگي هم روشن است. توضيحات بيشتر در اين باره را پژوهشگاه ميراث فرهنگي مي‌تواند ارايه دهد» اكتفا مي‌كند.
در نشست ديروز دارابي با رسانه‌ها، موضوع الواح هخامنشي نيز مطرح شد. بازگشت اين الواح - بالغ بر 30 هزار قطعه كه در دوره قاجار از كشور خارج شده- سال‌هاست يكي از موضوعات مورد بحث حوزه ميراث فرهنگي است. موسسه شرق‌شناسي شيكاگو تاكنون چهار محموله از الواح هخامنشي را پس از مطالعه و رمزگشايي به ايران مسترد كرده كه آخرين آن در سال 98 بود و ۱۷۸۳ قطعه از اين الواح به ايران تحويل داده شد. در همان سال «كريستوفر وودز»، مدير وقت موسسه شرق‌شناسي شيكاگو كه براي تحويل الواح به ايران آمده بود، اعلام كرد نظر نهايي در مورد تحويل 17 هزار لوح باقيمانده با اوفك (دفتر كنترل دارايي‌هاي وزارت خزانه‌داري امريكا) است و اگر اوفك مجوز بدهد، تمام الواح هخامنشي باقيمانده در امريكا در اولين فرصت و به امن‌ترين روش ممكن به ايران منتقل مي‌شود. دارابي ديروز درخصوص وضعيت پرونده‌هاي استرداد اشياي تاريخي و مشخصا بازگشت الواح هخامنشي كه در اختيار دانشگاه شيكاگو است، به ايسنا گفت: «بخش قابل ملاحظه‌اي از موضوع بازگشت الواح هخامنشي به ايران حل شده بود، ولي به دليل شرايطي كه در دو، سه ماه اخير پيش آمد و روابط و مناسبات خارجي ما را به‌طور كلي تحت‌تاثير قرار داد، وقفه بزرگي ايجاد شد و در عين حال كه دادگاه حكم داده و بخشي از الواح بسته‌بندي شده بود كه به ايران برگردد، اما الان انجام نمي‌شود چون بازگشت آنها به روابط ايران و امريكا گره خورده است. هرچند با توجه به حكم دادگاه، خوش‌بين هستم مشكلي براي تحويل الواح وجود نداشته باشد. ۳ پرونده مفتوح داريم. پرونده ما در لندن موفقيت‌آميز بود و هفته گذشته اقدامات لازم انجام شد و آثار نفيسي بازخواهد گشت. كارگروهي براي استرداد تشكيل شده و با جديت پيگير آن هستيم. البته روابط‌مان با برخي كشورها به لحاظ سياسي با مشكل روبه‌رو است و بهتر است از منظر فرهنگي اين مسائل حل شود.» دارابي در حالي از تاثير اتفاقات 3 ماه گذشته كشور بر بازگشت الواح هخامنشي از شيكاگو مي‌گويد كه مرداد امسال در همين رابطه به ايلنا گفته بود: «درحال حاضر بيش از۱۳ پرونده در دست رسيدگي است، يكي از آنها پرونده مهم الواح هخامنشي است كه در اختيار موسسه شيكاگو است. بنا بود اين الواح چندماه قبل به ايران تحويل شود اما مي‌بينيد كه اين‌گونه نشد.» او در اين گفت‌وگو اعلام كرد: اوفك هنوز اجازه خروج الواح را نداده و نمي‌توان زمان دقيقي براي استرداد الواح اعلام كرد. به نظر مي‌رسد بعد از بهانه‌هايي مثل «كرونا»، «تحريم‌ها»، «كمبود بودجه» و... حالا «اتفاقات سه ماه اخير» كليدواژه جديدي براي توجيه تمام قصور مديران اين وزارتخانه است. محمد حسن طالبيان چند ماه پيش موانع ديگري را در خصوص بازگشت الواح به ايران عنوان كرده بود. او كه يكي از كساني بود كه پيگير پرونده بازگشت الواح در سال 1398 بود به ايسنا گفته است: «آنها ۱۷۸۳ قطعه را براي ارسال بسته‌بندي كرده بودند و همان‌ها را هم ارسال كردند وگرنه ما خواهان ارسال تمام الواح بوديم. ما به تصميم موسسه اعتراض هم كرديم اما آنها گفتند بهتر است در همان مرحله همان تعداد لوح كه بسته‌بندي و آماده شده و خزانه‌داري اجازه خروج آنها را داده، ارسال شود. با وجود نامه‌هاي متعدد ما درخصوص ارسال تمام الواح، هنوز اين امر محقق نشده است. اينكه بيمه و تحريم و... را از دلايل ديركرد براي ارسال الواح مطرح مي‌كنند هم بهانه است.»
خسارات سيل به بناهاي تاريخي يكي ديگر از موضوعاتي بود كه در جلسه معاون ميراث فرهنگي مطرح شد. تابستان امسال وقوع سيل باعث آسيب‌هاي جدي و تخريب بناهاي تاريخي و از جمله محدوده بافت تاريخي يزد شد كه توضيح دارابي در اين باره هم مثل ديگر پاسخ‌ها چندان قانع‌كننده و جامع نبود. او به عنوان معاون وزير ميراث فرهنگي كشور گفت: «درباره ميزان خسارت سيل به آثار تاريخي، موضوع را بررسي كرديم و بر اساس گزارشي كه به دولت داديم، در سيل امسال بيش از ۲هزار ميليارد تومان به بافت تاريخي يزد آسيب وارد شده كه با توجه به بافت ارزشمند تاريخي يزد تخصيص اعتبار براي مرمت اين آثار تاريخي اهميت فراواني دارد.» دارابي اما از عدم اختصاص بودجه مد نظر براي خسارت سيل ۱۳۹۸ گفت و اضافه كرد: «قول‌هايي براي دريافت بودجه داده شده. اما در مقايسه به خسارت وارده قابل توجه نيست.»
26 آذرماه كارمندان پايگاه ميراث جهاني تخت‌جمشيد در اعتراض به وضعيت قراردادهاي خود تحصن كردند اما موضوع پرداخت حقوق و وضعيت قراردادها تنها محدود به كاركنان اين پايگاه نمي‌شود و چالشي است كه تمام پايگاه‌هاي ميراث فرهنگي در كشور با آن روبه‌رو هستند و وزارت ميراث فرهنگي با وعده دادن، حل اين مشكل را مدام به فردا موكول مي‌كند. ديروز دارابي در خصوص سرنوشت وضعيت قرارداد كاركنان پايگاه‌ها گفت: «بيش از ۱۵۰ پايگاه ميراث ملي و جهاني داريم. جمعي از همكاران در قالب قرارداد همكاري كار مي‌كردند. بسياري از آنها همكاري‌شان ادامه يافته و وقتي وزير به پايگاه تخت‌جمشيد رفت عنوان شد كه ۵ ماه است حقوق نگرفته‌اند چراكه تامين حقوق آنها از بودجه عمراني بود. تعداد اين افراد ۸۰۰ نفر است و تلاش‌مان را كرديم حقوق‌شان را از بودجه جاري دريافت كنند. در عمل بايد فهرست آنها را تهيه مي‌كرديم درحالي‌كه اسامي آنها مغايرت داشت. رسيدن به آمار درست زمانبر شد. از طرف ديگر بايد قرارداد شركتي بسته مي‌شد كه شركت توسعه گردشگري ورود كرد و ۱۰۰ ميليارد تومان بودجه براي حقوق آنها در نظر گرفتيم كه يك ريال هم بودجه نداشتيم از اين رو از بودجه عمراني پايگاه‌ها برداشتيم. پرداخت ديون و افزايش حقوق ۵۰ ميليارد افزون بر رقم قبلي بودجه لازم داشت كه تامين كرديم. درحال حاضر اسامي و سابقه كار و تعهدات ثبت شده و تا هفته آينده احكام ابلاغ مي‌شود. بخش قابل توجهي از اين مشكلات به تامين منابع بازمي‌گردد. اميدوارم در هفته آينده اين مشكل رفع شود.» وزارت ميراث فرهنگي اين وعده را تابستان امسال هم داده بود اما مشكل حقوق كاركنان پايگاه‌ها همچنان به قوت خود باقي است و حالا در آستانه زمستان باز هم وعده هفته آينده را به كاركنان پايگاه‌هاي ميراث فرهنگي مي‌دهد.