يلداي سياه
دختران افغانستان
طالبان ورود دختران به دانشگاه‌ها را ممنوع كرد
گروه جهان
وزارت تحصيلات عالي طالبان شامگاه سه‌شنبه با ارسال نامه‌اي به دانشگاه‌هاي سراسر افغانستان دستور داد كه تا اطلاع ثانوي، به دختران اجازه ورود به دانشگاه‌ها داده نشود. در اين نامه نوشته شده بود كه اين فرمان پس از تصميم كابينه طالبان در اين رابطه صادر شده است. ندا محمد نديم، سرپرست وزارت تحصيلات عالي رژيم طالبان كه اين بيانيه را امضا كرده پس از انتشار آن در صفحه توييترش نوشت: «عالمان ديني در كشور مطالب درسي و محيط دانشگاه‌ها را از منظر شرعي بررسي كرده و او گزارش آنها و پيشنهاداتي را به رهبري گروه طالبان ارايه كرده است. طبق دستور ملا هبت‌الله آخندزاده، رهبر طالبان تحصيلات عالي براي دختران تا فراهم شدن فضاي مناسب شرعي ممنوع است. به زودي يك برنامه درسي و محيط شرعي براي آموزش عالي با توجه به فرهنگ {خودمان} ايجاد خواهيم كرد. شهروندان نگران اين موضوع نباشند.» ندا محمد نديم پيش از اين رفتن دختران به مدرسه را نسخه «فحاشي و عياشي» امان‌الله خان، شاه وقت افغانستان خوانده بود.
تحصيل را سياسي نكنيد
صبح چهارشنبه دختران دانشجو در شهرهاي متفاوت افغانستان راهي دانشگاه‌ها شدند، اما يا از ورود آنها به ساختمان دانشگاه جلوگيري به عمل آمد يا به دستور نيروهاي طالبان آنها از داخل كلاس‌هاي درس به بيرون هدايت شدند. در برخي ويديوهاي منتشر شده در فضاي مجازي دختران دانشجو در حالي كه پشت در دانشگاه مانده‌اند يكديگر را در آغوش كشيده و گريه مي‌كنند. در چند ويديو ديگر دختران دانشجو اقدام به شعار دادن مقابل دانشگاه كرده و فرياد مي‌زنند تحصيل را سياسي نكنيد. در ويديوي ديگري قريب به 20 دختر دانشجو در كلاس درس نشسته‌اند كه از آنها خواسته مي‌شود كلاس را ترك كنند. دختران كه بيشتر آنها صورت خود را هم پوشانده‌اند سرها را روي ميز گذاشته و گريه مي‌كنند. همزمان صداي استاد مرد دانشگاه در ويديو شنيده مي‌شود كه دانشجويان را دلداري داده و مي‌گويد اين وضعيت را درست مي‌كنيم. در برخي دانشگاه‌ها پسران دانشجو در حمايت از همكلاسي‌هاي خانم حاضر به مشاركت در كلاس‌ها نشدند. چند استاد دانشگاه هم در فضاي مجازي اعلام كردند كه در واكنش به اين تصميم طالبان استعفا داده‌اند.
سايت رخشانه كه به انعكاس مطالب مربوط به افغانستان مي‌پردازد در گزارشي به انعكاس حال و هواي چند دانشجوي دختر پس از شنيدن اين خبر پرداخته و نوشت: ساعت۹ و شش دقيقه شب به وقت كابل بود. صابره (مستعار) با دو خواهرش كه هر سه دانشجوي دانشگاه كابل هستند، مشغول برنامه‌ريزي براي صنف‌هاي درسي مكتب پنهاني‌شان براي دانش‌آموزان دختر كه اجازه رفتن به مكتب را ندارند، بودند كه در واتس‌اپش پيامي درباره ممنوعيت حضور دختران در دانشگاه‌ها دريافت مي‌كند. اين خبر شبيه آب سردي بود بر جان صابره ۲۳ ساله. او كه دانشجوي سال چهارم دانشگاه كابل است در يك مصاحبه تلفني مي‌گويد كه بدترين خبر در زندگي او خبر بسته شدن دانشگاه‌ها به روي دختران بود. صابره مي‌گويد كه براي او اين يك سوال جدي است كه چرا همه دنيا در مقابل «ظلم طالبان» سكوت اختيار كرده و هيچ واكنشي نشان نمي‌دهند. حق من به عنوان يك دختر كه شانزده سال با پول خامك‌دوزي و قاليبافي به اينجا رسيده و مي‌خواست دكتر شود، اين نيست. چهار سال با خون دل درس خواندم. فقط يك‌سال مانده بود كه دانشگاه را به پايان برسانم.
اين تنها داستان صابره نيست. سكينه سما، يكي از دختران دانشجو در كابل در صفحه فيس‌بوكش نوشته است كه عقربه ساعت ۱: ۱۲ شب را نشان مي‌دهد؛ اما او نتوانسته است كه بخوابد.اين دختر جوان نوشته كه او سه سال قبل از مكتب فارغ شد و به دليل مخالفت‌هاي پدرش نتوانست در امتحان كنكور شركت كند؛ اما در جريان اين سه سال پدرش را راضي كرد و توانست وارد يك دانشگاه خصوصي در كابل شود. او نوشته است كه پس از اين اجازه ورود به دانشگاه را ندارد زيرا او دختر به دنيا آمده است. او گفته است: «دختر بودن چه جرم سنگين دارد و امشب دلم مي‌خواهد به خالقم بگويم كه چرا من را خلق كرد تا چنين زار و ذليل شوم. بغض امشبم را هيچ كلمه‌اي قادر نيست بيان كند. خداحافظ زندگي.»
همه كارها براي زنان تا اطلاع ثانوي تعطيل
روزنامه هشت صبح افغانستان هم در گزارشي تفصيلي به واكنش زنان و دختران به اين فرمان جديد طالبان پرداخته و نوشت: شماري از زنان و دختران معترض، اين دستور طالبان را انسان‌ستيزي ناميده و عليه آن اعتراض كرده‌اند. اين دختران و زنان با انتشار ويديوهاي تصويري و نوشتن در رسانه‌هاي اجتماعي گفته‌اند كه طالبان با اين كار‌شان منشور جهالت و ظلمت را به‌گونه كامل صادر كرده‌اند و مي‌خواهند افغانستان را به سبك قرون وسطا اداره كنند. برخي مي‌گويند كه توزيع پاسپورت تا اطلاع ثانوي، مكتب‌هاي دختران تا اطلاع ثانوي، دانشگاه‌هاي دختران تا اطلاع ثانوي، حق كار دختران تا اطلاع ثانوي، پول كشيدن از بانك تا اطلاع ثانوي و… متوقف شده است. به گفته آنها، ما در كشوري زندگي مي‌كنيم كه غير از نفس كشيدن، همه كارها تا اطلاع ثانوي تعطيل است.
رعنا (مستعار)، يكي از دختران معترض، از اين اقدام طالبان به شدت مايوس و نگران شده است. او در صحبت با روزنامه ۸صبح مي‌گويد كه جامعه جهاني با «باج دادن و فرستادن بسته‌هاي دلاري» به اين گروه، هر روز طالبان را «شريرتر و جبارتر» ساخته‌اند. او اين اقدام طالبان را «نماد جهل مركب و شرارت بي‌پايان» مي‌خواند و انتظار دارد كه مردم افغانستان بيش از اين سكوت اختيار نكنند و در قبال سياست‌هاي ضد انساني و ضد بشري طالبان بايستند.
بازگشت فرمان‌هاي قرون وسطايي طالبان
حيمرا قادري از نويسندگان افغان كه پس از سقوط دولت مركزي در كابل و حضور طالبان در ارگ رياست‌جمهوري افغانستان را ترك كرد، اعلام دستور طالبان را «طولاني‌ترين تاريخ» شب خوانده است. او در توييتي نگاشته است: «امشب طولاني‌ترين شب تاريخ براي دختران افغانستان است. چه يلدايي!»
دكتر عالمه، از فعالان سياسي زن نيز در توييتي نوشته است: «محدوديت‌هايي را كه طالبان در حوزه زندگي و رفتار زنان در سال‌هاي ۹۰ ميلادي توسط فرمان‌هاي قرون وسطايي نافذ كرده بودند، با فرمان جديد‌شان در قبال زنان تكميل شد.» مرضيه احمدي، از فعالان حقوق زن، در برگه فيس‌بوكش دستور ممنوعيت تحصيل دختران را مصداق «جنايت عليه بشريت» خوانده و از نهادهاي بين‌المللي خواسته است كه در كنار زنان و مردم افغانستان بايستند و دست حمايت از طالبان بردارند. به گفته او، اين گروه به هيچ اقدام انساني و برابري‌طلبانه راي مثبت ندارد. سايت خبري طلوع نيوز نيز در گزارشي به بررسي تبعات محروم شدن دختران از تحصيلات عالي در افغانستان پرداخته و مي‌نويسد: شماري از خانواده‌ها در شهرهاي دورافتاده‌تر مي‌گويند كه دختران‌شان به علت محروم شدن از آموزش، به بيماري‌هاي رواني مبتلا شده‌اند. آنان از حكومت سرپرست مي‌خواهند كه در سال آينده آموزشي، مكتب‌هاي متوسط و ... را بازگشايي كند. ختافه يكي از صدها دختري است كه در يك و نيم سال اخير از رفتن به مكتب محروم شده است. او مي‌گويد كه محروم شدن از آموزش برايش اثر منفي روحي و رواني داشته است. نسيمه امير، يك دانش‌آموز ديگر گفت: «من وقتي خود را مي‌بينم و آنها را مي‌بينم با آنكه آگاهي هم دارم؛ اما اميدم را از دست داده‌ام و به آينده هيچ اميدواري نيست.» طلوع‌نيوز در گفت‌وگو با چند پزشك به اين موضوع اشاره كرده كه بيشتر دختراني كه به علت بيماري رواني و افسردگي روحي نزد آنان مي‌آيند، دانش‌آموزان دختر هستند كه از رفتن به مدرسه محروم شده‌اند. موضوع آموزش دختران و فرمان‌هاي مربوط به زنان در سطح رهبري طالبان از زمان روي كار آمدن طالبان در مردادماه سال گذشته به يكي از جنجال‌برانگيزترين موضوعات تبديل شد كه بارها مورد انتقاد سازمان‌هاي بين‌المللي و حقوق بشري قرار گرفت. با توجه به اين دستور جديد طالبان، اكنون تنها دختران در مقطع ابتدايي يعني از كلاس يك تا شش مي‌توانند در مدارس درس بخوانند. طالبان كه در ابتدا ادعا مي‌كردند با گذشته خود فاصله گرفته و قصد بازگرداندن محدوديت‌ها عليه زنان را ندارند گام به گام به گذشته خود نزديك‌تر شدند. در اين يك‌سال طالبان وزارت امور زنان را لغو كرده‌اند. حضور زنان در مكان‌هاي عمومي مانند پارك‌هاي تفريحي، ورزشگاه‌ها و رستوران‌ها را به همراهي يك مرد محرم محدود كرده‌اند. حجاب اجباري، پوشيدن روي زنان در پرده‌هاي تلويزيون‌ها، محروميت از اشتغال، تفكيك صنف‌هاي دختران و پسران، منع صحبت كادرهاي پزشكي در بيمارستان‌ها، ممنوعيت سفر بدون محرم، محدوديت در انتخاب رشته‌هاي تحصيلي از محدوديت‌هايي است كه بر زنان وضع شده است. برخي منابع و كارشناسان معتقدند كه در اين زمينه‌ها ميان چهره‌هاي تندرو و تندروتر طالبان اختلاف‌نظر وجود دارد. با اين وجود به نظر مي‌رسد كه در يك سال و نيم اخير در حالي كه چهره‌هاي ميانه‌رو‌تر طالبان مسائلي چون مذاكرات و رايزني با مقام‌هاي كشورهاي ديگر را پيش برده‌اند در داخل افغانستان اين فرامين سختگيرانه رهبر طالبان بوده كه اجرايي شده است. محدوديت‌ها بر دختران و زنان افغان در حالي هر روز افزايش پيدا مي‌كند كه افكار عمومي در اين كشور از سكوت جامعه جهاني و تداوم ارتباط‌هاي ديپلماتيك با اين گروه ناراضي است. به عنوان نمونه درست در روزي كه خبر ممنوعيت تحصيل دختران در دانشگاه منتشر و اجرايي مي‌شود رسانه‌هاي امريكايي اعلام مي‌كنند كه طالبان براي نشان دادن «حسن نيت»، دو زنداني امريكايي را آزاد كرد و اين آزادي، بخشي از مبادله زندانيان نبوده و هيچ پولي هم براي آزادي اين دو نفر پرداخت نشده است.
واكنش‌ها به محدوديت‌هاي جديد طالبان عليه زنان و دختران
آنتونيو گوترش، دبيركل سازمان ملل متحد: محروميت زنان از آموزش نقض حقوق آنان است و اين تصميم بر آينده كشور تاثير فاجعه‌بار خواهد داشت. از مقام‌هاي امارت اسلامي مي‌خواهم كه زمينه آموزش را براي زنان و دختران افغان فراهم كنند.
حامد كرزي، رييس‌جمهور پيشين كشور: پيشرفت و خودكفايي كشور وابسته به آموزش هر فرد (دختر و پسر) است. منع تعليم نه تنها به پيشرفت و رفاه افغانستان لطمه وارد مي‌كند، بلكه كشور عزيز ما را بيشتر با فقر و بيچارگي مواجه كرده و محتاج بيگانگان خواهد ساخت. از امارت اسلامي مي‌خواهم كه هر چه زودتر دروازه‌هاي دانشگاه‌ها، مدارس و نهادهاي آموزشي را به روي دختران بازگشايي كند.
عبدالله عبدالله، رييس شوراي عالي مصالحه ملي در حكومت پيشين: در حالي كه خواست همه هموطنان‌مان، باز شدن دروازه‌هاي تعليم و تحصيل به روي زنان كشور است، من هم به صفت شهروند افغانستان توقع و تقاضا دارم تا در قسمت تصميم بستن دروازه‌هاي مكاتب و دانشگاه‌ها تجديدنظر صورت گيرد.»
زلمي خليلزاد، نماينده پيشين ايالات متحده امريكا براي افغانستان: «اعلام ممنوعيت دختران دانشجو از ادامه آموزش در دانشگاه‌ها از سوي شاخه‌اي از درون طالبان شوكه‌كننده و غيرقابل درك است. براي اين كار هيچ چيزي در اسلام و تاريخ افغانستان وجود ندارد كه چنين تصميمي را توجيه كند. عالمان برجسته اسلام در افغانستان و سراسر جهان به ما يادآوري مي‌كنند كه آموزش براي زنان و مردان يك اصل اساسي در اسلام است. به عنوان مثال، در سده پانزدهم، همان‌گونه كه مي‌دانيم، دختران و پسران در سرزمين‌هايي كه اكنون مربوط به افغانستان است، آموزش مي‌ديدند. من شخصا مي‌دانم كه بيشتر رهبران طالبان با اين حكم غيرعادي مخالف هستند. بيشتر افغان‌ها، رهبران و به باور من مردم افغانستان نيز با اين تصميم نادرست مخالف هستند. اين تصميم ظرفيت افغانستان را براي توسعه بيشتر و خودبسندگي آسيب مي‌زند. من از طالباني كه مخالف اين تصميم هستند و رهبران افغان مي‌خواهم كه تمامي تلاش‌شان را براي برگشت اين تصميم انجام دهند تا اين تصميم برگردد و مكتب‌ها و دانشگاه‌ها به روي دختران باز شوند.»
وزارت خارجه قطر: اين‌گونه تصميم‌هاي ضدحقوق بشر، پيشرفت و اقتصاد افغانستان را متاثر خواهد ساخت. از امارت اسلامي مي‌خواهيم كه اين تصميمش را مطابق با اساسات دين اسلام از بهر فراهم‌سازي زمينه آموزش براي زنان، بازنگري كند.
ند پرايس، سخنگوي وزارت امور خارجه امريكا: ايالات متحده «تصميم غيرقابل دفاع طالبان براي ممنوعيت حضور زنان در دانشگاه‌ها» را محكوم مي‌كند. تصميم اخير طالبان «پيامدهاي مهمي براي طالبان خواهد داشت و طالبان را از جامعه بين‌المللي بيشتر دور مي‌كند و مشروعيتي را كه مي‌خواهند از آنها سلب مي‌كند. بسته شدن مدارس متوسطه به روي دختران در ماه مارس «تاثير قابل توجهي» بر تعامل ايالات متحده با نمايندگان طالبان داشت. با تطبيق اين فرمان، نيمي از مردم افغانستان به زودي از تحصيل فراتر از دوره ابتدايي محروم خواهند شد».
حسين ابراهيم طه، دبيركل سازمان همكاري اسلامي: ابلاغ اين اقدام از طريق وزارت تحصيلات عالي حكومت طالبان حتي بيشتر براي اين سازمان نااميد‌كننده است، چراكه قبلا دبيركل اين سازمان و فرستاده ويژه او براي افغانستان مكررا به مقامات فعلي از گرفتن چنين تصميمي هشدار داده‌اند. آخرين پيام هشدار توسط فرستاده ويژه دبيركل اين سازمان در سفرش به كابل در اواسط نوامبر سال جاري داده شد.