سهم ايران از خريدهاي اعتباري چقدر است؟

نتيجه مطالعات جهاني، پيش‌بيني كرده است كه اندازه بازار اعتباردهي (BNPL) در امريكا تا سال 2024 با رشد 1200 درصدي مواجه مي‌شود؛ اما سهم بازار ايران به نسبت بازارهاي جهاني چه ميزان است؟ به گزارش خبرگزاري موج، عبارت اختصاري «BNPL» رفته رفته جاي خود را در ميان ادبيات محاوره و مردم كوچه و بازار باز مي‌كند؛ «الان بخر، بعدا بپرداز» شيوه رايج خريدهاي اعتباري يا غيرنقدي است كه مبتني بر فضاي ديجيتال شكل گرفته و در حال رواج است. مردم شيوه خريدهاي اعتباري را از گذشته بر اساس «اعتبار» يا «بدهي» داشته‌اند و ايرانيان نيز بيشتر «نسيه» مي‌خريدند و در فروشگاه‌هاي محلي خود «حساب دفتري» داشتند. اين شيوه در دنيا نيز از گذشته مرسوم بوده، اما رفته رفته با توسعه بسترهاي ديجيتال، رفتار خريدهاي مردم نيز دچار دگرگوني‌هايي شد و خريد بر بستر پلتفرم‌هاي ديجيتال شكل گرفت. رونق تجارت الكترونيك، زمينه‌اي براي رواج خريدهاي نسيه اينترنتي يا به عبارتي همان «BNPL» شد. اين شيوه پرداختي از حدود يك دهه پيش توسط شركت‌هاي Splitit و Affirm در امريكا رواج يافت و به مرور با الگوبرداري، توسط KueskiPay در مكزيك و Alma در فرانسه نيز به اجرا گذاشته شد. شيوع جهاني ويروس كرونا كه عامل مهمي در توسعه تجارت الكترونيكي بود، بر شهرت و محبوبيت BNPL مخصوصا در استراليا، نيوزيلند، اروپا و همچنين ايالات متحده امريكا افزود. گزارش FXC Intelligence نشان مي‌دهد كه امروزه بيش از ۱۵۰ ارايه‌دهنده سرويس BNPL در سراسر جهان وجود دارد كه گزينه خريد اعتباري را به متقاضيان پيشنهاد مي‌دهند. بعضا حضور اين بازيگران، فرامرزي نيز بوده و دامنه سرويس‌هاي خود را به خارج از چارچوب‌هاي مرزي نيز كشانده‌اند. با وجود اينكه همچنان ماهيت كاري اين حوزه با ركود مواجه است و شاهد تعديل‌هايي در ساختار كاري برخي بازيگران پيشرو از قبيل Klarna بوديم اما محصول Apple Pay به عنوان رقيب جدي براي تمام بازيگران به سرويس‌دهي اين حوزه ورود كرده و معادلات جاري را برهم زده است. از سوي ديگر BIG commerce پيش‌بيني كرده اندازه بازار اعتباردهي در امريكا، تا سال ۲۰۲۴ با رشد ۱۲۰۰ درصدي به نسبت سال ۲۰۱۹ مواجه شود و به بيش از ۱۱۲ ميليارد دلار برسد. تحليل از برآيند رفتارهاي تاريخي نيز اين است كه نسل‌هاي جوان‌تر و اصطلاحا نسل زدي‌ها بازار هدف اصلي BNPL باشند؛ همان‌گونه كه مطالعات فوربس نشان مي‌دهد رشد اين حوزه در بين اين نسل از سال ۲۰۱۹ بيش از ۶۰۰ درصد بوده است. فرآيند خريد در BNPL به اين شكل است كه خريداران يك محصول هنگام تسويه حساب، اين گزينه را پيش ‌روي خود دارند كه محصول مورد نظرشان را دريافت كنند، اما هزينه آن را بعدا بپردازند. معمولا شيوه پرداخت بدهي طي سه يا چهار قسط با فواصل زماني مساوي وجود دارد؛ كما اينكه پرداخت بدهي به صورت كامل بعد از گذشت ۳۰ روز نيز امكان‌پذير است. در شيوه‌هاي رايج BNPL در دنيا، براي خريدهاي بزرگ امكان پرداخت طي ۳۶ ماه و البته با درصد سودهاي بيشتر به نسبت دو روش قبلي نيز ديده شده است. اين شيوه نوين پرداخت كه با وجود زيرساخت‌هاي لازم آن در كشورمان و اعلام آمادگي نخستين و بزرگ‌ترين اپراتور تلفن همراه ايران و خاورميانه، هنوز وارد سرويس‌دهي در بازار تجاري نشده است، برخلاف روش «كارت‌هاي اعتباري» بانكي كه در دنيا نيز پيش از اين رواج داشت، از نرخ‌هاي بهره و كارمزدهاي كمتري برخوردار و به عبارتي براي متقاضيان اين شيوه پرداختي، جذاب‌تر است. سوال اصلي اين است كه چرا در كشور ما با وجود توسعه متوازن زيرساخت‌هاي ارتباطي و وجود ظرفيت‌هاي سنجش اعتباري مشتركان (نمره اعتباري كه مشخص مي‌كند هر كاربر تا چه ميزان قابليت دريافت اعتبار دارد)، همچنان شركت‌هايي كه توان و بنيه لازم براي سرويس‌دهي «الان بخر، بعدا بپرداز» را دارند، فرصت سرويس‌دهي به ايرانياني كه با فرهنگ خريد نسيه براي كالاهاي ضروري زندگي خود آشنا هستند، پيدا نكرده‌اند.