یک شهر و سه بودجه

حميدرضا   خالدي

كليات بودجه شهرداري تهران در صحن شورا با 3 هزار ميليارد تومان كاهش نسبت به بودجه پيشنهادي شهرداري و با رقم 75 هزار و 800 ميليارد تومان در صحن شورا به تصويب رسيد و اين در حالي است كه با همين اوصاف همچنان اين بودجه نسبت به امسال بيش از ۵۰درصد افزايش يافته است؛ «عليرضا زاكاني»، شهردار پايتخت مدعي است كه دليل افزايش بودجه 56درصدي بلديه، تكميل پروژه‌هاي عمراني و سرمايه‌اي شهر است. با اين حال تعدادي از اعضاي شوراي شهر و كارشناسان ازجمله «ناصر اماني»، عضو كميسيون برنامه و بودجه شوراي شهر تهران معتقدند كه بودجه ياد شده نه تنها افسانه‌اي است كه تحقق آن بعيد به نظر مي‌رسد مگر از طريق كسب درآمدهاي ناپايدار و شهر و تراكم‌فروشي. 

به گفته «امير شهرابي»، مديركل برنامه و بودجه شهرداري تهران در قالب تبصره 20، در صورت تحقق منابع مازاد بر بودجه مصوب، 30 هزار ميليارد تومان براي تامين مالي 16 كلان‌پروژه لحاظ شده است. به عبارتي ديگر شهرداري مي‌خواهد علاوه بر 78 هزار ميليارد تومان بودجه‌اي كه براي سال 1402 به شورا فرستاده تا تصويب شود، 30 هزار ميليارد تومان هم در قالب بودجه متمم به شورا مي‌فرستند تا تصويب شود. به زبان ساده شهرداري به بهانه تكميل پروژه‌هاي شهري امسال به صورت رسمي بيش از 105 هزار ميليارد بودجه خواهد داشت. بودجه‌اي كه معلوم نيست از چه محلي تامين خواهد شد؟ آن‌هم در شرايطي كه شهردار بارها اعلام كرده و مدعي است كه مي‌خواهد سهم درآمدهاي ناپايدار از جمله شهرفروشي، تراكم‌فروشي و صدور پروانه‌هاي بي‌رويه را در بودجه سالانه، به ‌شدت كاهش دهد. 

  ماجراي ادعاي تحقق ۱۲۰درصدي بودجه امسال
داستان بودجه سال آينده در حالي است كه همين الان هم ادعاي شهرداري در مورد تحقق بودجه با اما و اگرهاي زيادي مواجه است. به گفته «لطف‌الله فروزنده»، معاون مالي و اقتصاد شهري تا پايان دي‌ماه، 85درصد از منابع بودجه محقق شده و شهردار تهران نيز مدعي است كه تا پايان سال بودجه بلديه، 120درصدي محقق خواهد شد! يعني چيزي حدود 20 درصد بيشتر از بودجه پيش‌بيني شده در سال 1401. براساس آنچه‌ از بودجه سال آينده شهرداري كه هم اينك در كميسيون‌هاي شورا در حال بررسي است منتشر شده، اين بودجه در برخي موارد داراي چنان ارقام عجيب و غريبي است كه از هم‌اكنون صداي تعدادي از اعضاي شورا را هم در آورده است. به عنوان مثال زاكاني، در زمان تقديم بودجه به شورا مدعي شده بود كه عمده بودجه سال آينده در جهت كاهش آلودگي هواي تهران خواهد بود. با اين حال در جلسه اخير سيد احمد علوي، عضو شوراي اسلامي شهر تهران ضمن انتقاد از اعتبارات درنظر گرفته شده در لايحه بودجه ۱۴۰۲ براي شهر تهران گفت: با اعتبار ۸۱ ميلياردي كاهش آلودگي هواي تهران فقط مي‌توانيم ۵۰ متر مترو بسازيم. به گفته اين عضو شوراي شهر تهران، متاسفانه در بودجه ۱۴۰۲، ۴۲ صدم درصدي كه سال ۹۸ براي مقابله با آلودگي هوا درنظر گرفته شده بود به ۲۸ صدم درصد كاهش پيدا كرده است.  اما به نظر مي‌رسد موضوع بودجه 1402 شهرداري چيزي فراتر از اين ماجراهاست. «ناصر اماني»، عضو كميسيون برنامه و بودجه شوراي شهر در گفت‌وگو با «اعتماد» در پاسخ به اينكه چرا برخلاف ادعاي شهردار تهران، بودجه سال آينده تهران انقباضي نيست و رشد بي‌سابقه‌اي را در تاريخ بلديه تهران داشته است؟ مي‌گويد: «اتفاقا آقاي شهردار اصلا اعتقادي به اين موضوع ندارد بلكه برعكس كاملا معتقد به بودجه انبساطي است! براي همين هم هست كه سه مدل بودجه را مدنظر دارد. يكي بودجه 78 هزار ميلياردي كه به شورا آورده تا تصويب كند، دوم 30 هزار ميليارد بودجه متمم و بالاخره بودجه‌اي كه خودش اعلام كرده فراتر از جمع هر دوي اين رقم‌هاست و مي‌خواهد همان را به مناطق و سازمان‌هاي شهرداري ابلاغ كند.»

يك شهر و سه بودجه؟ 
او در اين باره ادامه مي‌دهد: «در واقع ايشان روياهاي بزرگي را براي شهر تهران در سر دارند. مي‌خواهد همه پروژه‌هاي كلانشهري را به اتمام برساند! براي همين بودجه‌اي كه به شورا داده رشد 56درصدي را دارد كه در نوع خودش بي‌سابقه است. تازه همان‌طور كه گفتم اين ويترين كار است، شهردار براي تحقق روياهايش به بودجه‌اي بسيار فراتر از اينها نياز دارد. براي همين هم هست كه درصدد است تا بودجه سومي را به مناطق ابلاغ كند كه رقمش به مراتب بالاتر از 106 هزار ميلياردي است كه به شورا آورده است.» در كنار توضيحات اين عضو شوراي شهر تهران، پيگيري‌هاي خبرنگار «اعتماد» هم نشان مي‌دهد كه بودجه مرموزي كه شهرداري مي‌خواهد به مناطق ابلاغ كند بسيار بيشتر از 106 هزار ميلياردي است كه براي تصويب به شورا فرستاده است. رقمي كه به اعتقاد برخي كارشناسان احتمالا به بيش از 150 هزار ميليارد تومان مي‌رسد. بهانه شهرداري براي اين افزايش نجومي بودجه هم، تكميل پروژه‌هاي عمراني بزرگ شهر است. اما اينكه چرا اين رقم اضافي در بودجه سال آينده ديده نشده، پرسشي است كه اماني نيز در پاسخ به آن مي‌گويد: ما هم دليل آن را نمي‌دانيم! اما در مورد شگفت‌انگيز بودن بودجه امسال همين بس كه رشد 56درصدي آن، بيشتر از رشد 40درصدي بودجه دولت و حتي تورم 46درصدي كشور است! اين در حالي است كه اگر بخواهيم رقم 30 هزار ميلياردي متمم بودجه را هم به اين رقم اضافه كنيم، رشد بودجه به بيش از صددرصد رسيده و چنانچه ادعاي ناظران و بعضي از صاحب‌نظران حوزه مديريت شهري درست باشد و زاكاني بخواهد بودجه 150 هزار ميلياردي مدنظر خود را به مناطق ابلاغ كند، اين رشد به بيش از 150درصد مي‌رسد! رقمي كه كارشناسان مي‌گويند براساس هيچ منطق و اصل علمي و مديريتي قابل توجيه نيست. 
  فرهنگ؛ بيشترين رشد بودجه سال 1402 شهرداري اما، نكات عجيب و كم‌سابقه كم ندارد؛ به عنوان مثال بودجه فرهنگي اين سازمان از 5/3 هزار ميليارد تومان در سال 1401 به يك‌باره با جهشي سرسام‌آور به رقمي بيش از 8 هزار ميليارد تومان افزايش يافته و بيشترين رشد عددي را در رديف‌هاي بودجه‌اي به خود اختصاص داده است. رقمي كه معلوم نيست شهرداري با آن مي‌خواهد چه عمليات بزرگ فرهنگي را در شهر راهبري كند؟ موضوعي كه تعدادي از اعضاي شورا نيز تلويحا به آن اعتراض كرده‌اند.

رعايت عرف ۴۰درصدي اما به صورت كاذب؟
براساس قوانين بودجه‌اي، بيش از 40درصد بودجه شهرداري‌ها بايد به بحث‌هاي عمراني اختصاص پيدا كند. شهردار تهران پيش از اين تاكيد كرده بود كه اين سقف، در بودجه سال آينده كاملا لحاظ شده است. با اين وجود اماني تفسير ديگري از رديف بودجه‌اي دارد: «ظاهرا در بودجه امسال شهرداري اين رقم 40درصدي را درآورده است. اما در عمل اين‌چنين نيست.» او با ذكر اينكه بودجه عمراني و حمل و نقل شامل رديف بودجه حقوق و دستمزد هم مي‌شود، مي‌گويد: «مثلا در سال 1401، از 16 هزار ميليارد تومان بودجه عمران و حمل و نقل عمومي شهرداري بيش از 7 هزار ميليارد تومان به حقوق و دستمزد اختصاص پيدا كرده بود. در بودجه سال آينده هم حدود33-32 هزار ميليارد تومان باز هم براي دستمزد و حقوق و مزايا كسر مي‌شود. بنابراين عملا رقم بودجه عمراني در بهترين حالت و به صورت لب به لب، در همان مرز 40درصد قرار مي‌گيرد.» البته اين عضو كميسيون برنامه و بودجه شورا به نكته مهم ديگري نيز اشاره مي‌كند كه نبايد به سادگي از كنار آن گذشت. او با بيان اينكه با توجه به تورم كشور و از آنجايي كه بحث‌هاي توسعه حمل و نقل و عمراني و همچنين نگهداشت شهر است و از سويي هم نمي‌توانيم حقوق و دستمزد از اولويت‌هاي شهرداري و مديريت شهري است، چاره‌اي جز افزايش سقف بودجه در اين حوزه نداريم، مي‌گويد: «ولي با اين حال افزايش ياد شده نبايد به قدري كه آقاي زاكاني در بودجه آورده است، باشد. يعني اين رقم بايد كاهش پيدا كند.»

پركشيدن درآمدهاي پايدار
يكي از شعارهاي شهردار تهران در طول يك‌سال گذشته اين بوده كه مي‌خواهد به سمت درآمدهاي پايدار حركت كند؛ يعني بودجه سالانه‌اش را از راه‌هايي غير از شهرفروشي و تراكم‌فروشي غيرقانوني محقق كند. ادعايي كه اماني صراحتا آن را رد مي‌كند و مي‌گويد: «تركيب بودجه سال آينده چنين رويه‌اي را نشان نمي‌دهد، بلكه همچنان سهم اصلي درآمدهاي شهرداري از محل درآمدهاي ناپايدار است. از 78 هزار ميليارد تومان بودجه شهرداري در سال آينده حدود 38 هزار ميليارد آن از محل درآمدهاي شهرسازي خواهد بود كه اگر درآمدهاي ناپايدار ديگر را نيز به آن اضافه كنيد، سهم درآمدهاي ناپايدار شهرداري در بودجه سال آينده به بيش از 70درصد مي‌رسد. البته ما قطعا تلاش مي‌كنيم تا اين سهم كاهش پيدا كند.»
بدين ‌ترتيب به نظر مي‌رسد خود اعضاي شوراي شهر هم اگرچه سكوت اختيار كرده‌اند، اما همگي به خوبي مي‌دانند كه تنها راه تامين بودجه 106 هزار ميلياردي -يا شايد هم بودجه 150 هزار ميلياردي مدنظر زاكاني- شهرفروشي، صدور پروانه‌هاي بي‌رويه، فروش املاك ارزشمند شهر و البته بالا بردن تعرفه‌هاي خدمات ارايه داده شده به مردم و گران اداره شدن شهر خواهد بود. راهكارهايي كه مي‌توان از آنها به عنوان «چوب حراج زدن به شهر و دارايي‌هاي شهري» ياد كرد.