كوادكوپتر، كوچك اما دردسرساز
از ريزپرنده‌هاي مهاجم به اصفهان يا همان «كوادكوپترهاي پيشرفته مجهز به بمبلت» چه مي‌دانيم؟
محمدحسين لطف‌الهي
يكي از مجتمع‌هاي كارگاهي وزارت دفاع در اصفهان شامگاه شنبه (28 ژانويه - 8 بهمن) مورد حمله قرار گرفت. مقام‌هاي امريكايي به منابع خبري مختلف گفته‌اند سازمان اطلاعات و عمليات ويژه اسراييل، موساد در پس اين حمله بوده و بيانيه وزارت دفاع و پشتيباني نيروهاي مسلح ايران نشان مي‌دهد اين حمله كه «تلفات جاني نداشته و آسيب جزيي به سقف كارگاه وارد كرده» به وسيله «ريزپرنده‌ها» انجام شده است.
مقام‌هاي دولتي ايران مشخص نكرده‌اند كه اين «ريزپرنده‌ها» از چه نوعي بوده و جزيياتي از مدل يا نحوه عمليات آنها را فاش نساخته‌اند اما به گفته آنها پدافند هوايي موفق به سرنگون ساختن آنها شده و هرسه ريزپرنده ساقط شده‌اند.
نورنيوز رسانه نزديك به شوراي عالي امنيت ملي ايران در گزارشي كه روز چهارشنبه (اول فوريه - 12 بهمن) منتشر كرد در اين باره مي‌نويسد: «قطعات ريزپرنده‌هايي كه عليه مجتمع كارگاهي وزارت دفاع در اصفهان مورد بهره‌برداري قرار گرفته بود به همراه مواد انفجاري، با مشاركت و هدايت گروه‌هاي كردي كه در اقليم كردستان عراق مستقر هستند وارد ايران شده است.»
به نوشته نورنيوز، اين گروه‌ها پس از دريافت قطعات ريزپرنده‌ها آنها را از طريق «يكي از مسيرهاي صعب‌العبور در شمال غرب» وارد كشور و در داخل ايران مونتاژ كرده‌اند.
هرچند گفته مي‌شود خسارت‌هاي ناشي از اين حمله بسيار اندك بوده اما وقوع اين حمله در يكي از مركزي‌ترين نقاط خاك ايران براي بسياري اين سوال را ايجاد كرده است كه مهاجمين دقيقا چگونه و از طريق چه ابزارهايي اقدام به انجام اين عمليات كرده‌اند و چه عمليات‌هايي مشابه با اين عمليات در گذشته انجام شده است.
«ريزپرنده» يا كوادكوپترهاي مهاجم
در بيانيه ابتدايي وزارت دفاع توضيحي درخصوص نوع پهپادهاي مهاجم ارايه نشده اما در توضيحات تكميلي كه روز يكشنبه 9 بهمن توسط خبرگزاري ايرنا منتشر شد، اين ريزپرنده‌ها «كوادكوپتر پيشرفته مجهز به بمبلت» توصيف شده‌اند؛ ابزاري تهاجمي كه بارها از سوي اسراييل عليه دشمنان منطقه‌اي مورد استفاده قرار گرفته است. كوادكوپتر نوعي پهپاد است كه ابعاد كوچك‌تري نسبت به بيشتر انواع پهپادها دارد و به دليل كمك گرفتن از چهار پروانه براي نيروي پيشران چنين نام گرفته است.
گمانه‌زني‌هاي زيادي درباره مدل اين كوادكوپترها مطرح مي‌شود اما هنوز كارشناسان قادر به اظهارنظر رسمي در اين باره نيستند. نشريه امريكايي نيوزويك در گزارشي نوشته است كه كمپاني اسراييلي اِلبيت در نوامبر 2022 از ميكرو پهپاد جديدي به نام لانيوس رونمايي كرد كه قادر به حمل مواد انفجاري است و قدرت مانور بسيار زيادي دارد.
به گفته سازندگان اين كوادكوپتر، لانيوس براي عمليات در محيط شهري طراحي شده و عمليات‌هاي زيادي را مي‌تواند انجام دهد. در توضيحاتي كه البيت براي اين پهپاد منتشر كرده آمده است كه لانيوس قادر به نقشه‌برداري و تصويربرداري دقيق از ساختمان‌ها و تاسيسات بوده، مي‌تواند از فضاهاي باريك عبور كند، امكان شناسايي تهديدها را داراست و مي‌تواند به اهدافي كه برايش تعيين مي‌شود ضربه بزند.
خصوصيات اين مدل پهپاد، با روندي كه ايران از عمليات تشريح كرده مطابقت‌هاي زيادي دارد اما باتوجه به اينكه در گذشته و مدت‌ها پيش از رونمايي از اين پهپاد نيز عمليات‌هايي با خصوصيت‌هاي مشابه در ديگر نقاط دنيا ازجمله غزه و لبنان از سوي اسراييل انجام شده بود، نمي‌توان با قطعيت مدل پهپاد را مشخص كرد.
برخي منابع خبري در اين زمينه اعلام كرده‌اند كه برد كوادكوپترها محدود به چند ده متر است اما جست‌وجو و بررسي انواع كوادكوپترها از سوي «اعتماد» نشان مي‌دهد كوادكوپترهايي با برد ده‌ها كيلومتر هم وجود دارند.
كارشناسان نظامي مي‌گويند ريزپرنده‌ها و پهپادهاي كوچك قادر به حمل مواد انفجاري زيادي نيستند؛ هرچند كه تلاش‌هاي زيادي براي افزايش توان حمل مواد انفجاري آنها وجود دارد. به گفته آنها، زماني كه هدف اين پهپادها انبار اسلحه يا مواد اشتعال‌زا باشد، انفجار بزرگي رقم خواهد خورد. اما زماني كه هدف تعيين شده براي پهپادها تاسيسات اداري يا آزمايشگاهي باشد، حجم آسيب كمتر خواهد بود.
رانن سولومون، تحليلگر نظامي مستقل به روزنامه وال‌استريت‌ژورنال مي‌گويد: «حجم انفجار نشان مي‌دهد كه هدف حمله يك انبار تسليحاتي نبوده است.» او معتقد است: «هدف حمله احتمالا يك آزمايشگاه يا تاسيسات عادي نظامي بوده است.»
نگاهي به حملات مشابه
روزنامه نيويورك‌تايمز مي‌نويسد، استفاده از كوادكوپترهايي با قابليت‌هايي مشابه قابليت‌هاي كوادكوپترهاي مهاجم به اصفهان به امضايي براي اين نوع از حملات تبديل شده است.
بيروت: يك كوادكوپتر انتحاري در آگوست 2019 به سوي كارگاهي در حوالي شهر بيروت اعزام شد تا ماشين‌آلاتي را كه براساس ادعاي مقام‌هاي اسراييلي براي توليد موشك به كار مي‌رفتند نابود كند. پيش‌تر چندين‌بار مقام‌هاي اسراييلي با كوادكوپترهاي مشابه به خودروهاي نظامي و مخفيگاه‌هاي سربازان حزب‌الله لبنان حمله كرده بودند.
تاسيسات تسا در كرج: در ژوئن 2021، چند كوادكوپتر انتحاري به يكي از مهم‌ترين تاسيسات توليد سانتريفيوژ در ايران حمله كردند.
تصاوير ماهواره‌اي از آسيب‌هاي قابل توجه به اين تاسيسات خبر مي‌دادند اما مسوولان ايران مي‌گويند اين عكس‌ها پس از برداشتن سقف به منظور تعمير گرفته شده و روايتگر آسيب نيستند. علي ربيعي، سخنگوي وقت دولت ايران اين اقدام را به دليل «عصبانيت دشمنان صهيونيستي از تلاش اعضاي برجام براي احياي كامل اين توافق‌نامه» دانست و گفت: «هدف نهايي آن جلوگيري از ادامه اين روند ديپلماتيك سازنده است.البته ما متعهد به تلافي هم‌سطح در زمان و با شدتي متناسب هستيم اما اجازه نخواهيم داد كه دشمنان به اهداف سياسي خود دست پيدا كنند.» محمد اسلامي، رييس سازمان انرژي اتمي ايران هم اسراييل را عامل حمله تروريستي به تاسيسات كرج معرفي كرد.
كرمانشاه: يك سال پس از ماجراي كرج، در فوريه 2022 رسانه‌هاي امريكايي و اسراييلي مدعي شدند كه 6 كوادكوپتر انتحاري به يك انبار پهپادي در كرمانشاه حمله كرده و آسيب زيادي به پهپادهاي ايراني وارد كرده‌اند. آنها همچنين مدعي شدند كه حملات موشكي ايران عليه برخي مناطق در كردستان عراق در پاسخ به اين حمله بوده است. مقام‌هاي ايراني هيچ‌گاه وقوع حمله به تاسيسات پهپادي در كرمانشاه را تاييد نكرده‌اند.
پارچين: در مه 2022، بار ديگر رسانه‌هاي امريكايي و اسراييلي مدعي شدند كه كوادكوپترهاي اسراييلي به يك تاسيسات آزمايشگاهي در اطراف تهران حمله كرده‌اند. مقام‌هاي ايراني وقوع اين حمله را نيز تاييد نمي‌كنند و مي‌گويند «سانحه» عامل انفجار در پارچين بود.
تلاش براي توسعه كوادكوپترها
هرچند اسراييل از بازيگران پيشرو در توليد كوادكوپترهاي تهاجمي به حساب مي‌آيد اما برخي شركت‌ها با همكاري وزارت دفاع اسراييل در تلاش براي توسعه كوادكوپترها هستند.
كمپاني آئروتور در اكتبر 2022 اعلام كرد به دنبال توسعه كوادكوپترهايي است كه قادر به حمل مواد انفجاري با وزن تا 30 كيلوگرم باشند. مديريت تحقيق و توسعه وزارت دفاع اسراييل در مسير توسعه اين پهپاد با آئروتور همكاري مي‌كند و معتقد است اين كوادكوپترها كمك بزرگي براي عمليات‌هاي آينده ارتش اسراييل هستند.
راز گوا، مديرعامل آئروتور در آن زمان به نشريه جينز گفت كه اين شركت در حال توسعه دو پهپاد Apus 15 -كه يك نمونه اوليه كارآمد است- و Apus 50 -پهپادي پيشرفته‌تر با تكنولوژي‌هاي جديد- است.
گمانه‌زني‌هاي زيادي درباره مدل اين كوادكوپترها مطرح مي‌شود اما هنوز كارشناسان قادر به اظهارنظر رسمي در اين باره نيستند. نشريه امريكايي نيوزويك در گزارشي نوشته است كه كمپاني اسراييلي اِلبيت در نوامبر 2022 از ميكرو پهپاد جديدي به نام لانيوس رونمايي كرد كه قادر به حمل مواد انفجاري است و قدرت مانور بسيار زيادي دارد. به گفته سازندگان اين كوادكوپتر، لانيوس براي عمليات در محيط شهري طراحي شده و عمليات‌هاي زيادي را مي‌تواند انجام دهد. در توضيحاتي كه البيت براي اين پهپاد منتشر كرده آمده است كه لانيوس قادر به نقشه‌برداري و تصويربرداري دقيق از ساختمان‌ها و تاسيسات بوده، مي‌تواند از فضاهاي باريك عبور كند و مي‌تواند به اهدافي كه برايش تعيين مي‌شود ضربه بزند.
هرچند اسراييل از بازيگران پيشرو در توليد كوادكوپترهاي تهاجمي به حساب مي‌آيد اما برخي شركت‌ها با همكاري وزارت دفاع اسراييل در تلاش براي توسعه كوادكوپترها هستند. كمپاني آئروتور در اكتبر 2022 اعلام كرد به دنبال توسعه كوادكوپترهايي است كه قادر به حمل مواد انفجاري با وزن تا 30 كيلوگرم باشند. مديريت تحقيق و توسعه وزارت دفاع اسراييل در مسير توسعه اين پهپاد با آئروتور همكاري مي‌كند و معتقد است اين كوادكوپترها كمك بزرگي براي عمليات‌هاي آينده ارتش اسراييل هستند. راز گوا، مديرعامل آئروتور در آن زمان به نشريه جينز گفت كه اين شركت در حال توسعه دو پهپاد Apus 15 -كه يك نمونه اوليه كارآمد است- و Apus 50 -پهپادي پيشرفته‌تر با تكنولوژي‌هاي جديد- است