قوم موسي در شور انقلاب
گفت‌وگو با هارون (پرويز) يشايايي، تنها عضو يهودي كميته استقبال از امام
اميرحسين جعفري
نمايندگان جامعه يهوديان ايران بارها تاكيد كرده‌اند كه اين جامعه در اتفاقات انقلابي از جمله 17شهريور، 13آبان، 22بهمن و همچنين جنگ تحميلي حضور داشته‌اند. در جنگ ايران و عراق انجمن‌ها و كنيسه‌هاي يهودي، كمك‌هايي براي ارسال به جبهه‌ها فراهم مي‌كردند. كنيسه يوسف‌آباد تهران نيز در همه اين سال‌ها اقدام به برگزاري جشن دهه فجر و گراميداشت پيروزي انقلاب كرده است كه نشان از تعهد بخش مهمي از جامعه يهودي نسبت به انقلاب 57 و رويداد‌هاي مربوط به آن است. پس از پيروزي انقلاب، اين اقليت مذهبي در ايران همراه ديگر اقليت‌ها و قوم‌ها به شكلي مسالمت‌آميز به زيست خود ادامه دادند. اما در برخي تقويم‌هاي سياسي، سيزدهم بهمن ماه 1357 با عنوان روز «كوچ هزاران يهودي» ياد شده است. در نخستين برخورد با اين عنوان به نظر مي‌رسد كه يهوديان مرتبط با سرزمين‌هاي اشغالي، احتمالا در روزهاي نزديك به پيروزي انقلاب با احساس خطر نسبت به منافع و وضعيت خود اقدام به خروج از كشور كرده‌اند. گرچه به نظر نمي‌رسد استفاده از عدد هزاران در اين مورد چندان درست باشد اما به جهت بررسي صحت اين عنوان تاريخي و نقش يهوديان در انقلاب اسلامي با هارون يشايايي، از رهبران باسابقه يهوديان ايران، گفت‌وگو كرديم كه در ادامه مشروح آن را مي‌خوانيد:
سوال نخست ما درباره رويداد احتمالي كوچ يهوديان در سيزده بهمن 57 است. اين رويداد تا چه حد واقعيت دارد؟
بايد به آمار نگاه كنيد. اصلا چنين اتفاقي را شاهد نبوده‌ايم و پس از انقلاب نيز مهاجرت‌ها متوقف شده بود. البته بايد كوچ تدريجي را معني كنيد، الان 9ميليون ايراني در خارج از كشور زندگي مي‌كنند كه يهوديان ايراني هم داخل آنها هستند. يهوديان هم مانند همه مهاجرت داشته‌اند.
برخلاف تصور برخي كه فكر مي‌كنند يهوديان ايراني به اسراييل رفته‌اند اين‌طور نيست و بيشتر به امريكا رفته‌اند و جمعيت‌شان در امريكا نزديك 30 هزار نفر است. در اسراييل هم شايد كمتر از 12 هزار نفر باشند. هر چند در كشورهاي اسلامي ديگر از جمله كشورهاي عربي هم كوچ يهوديان را شاهد بوده‌ايم.
بر فرض مثال اگر چنين اتفاقي را براي يهوديان متصور باشيم، انگيزه‌هاي آنان براي اين اقدام چه بوده است؟
به هر حال برخي جريان‌ها بعد از 1940 سعي در مهاجرت دادن يهوديان از تمام دنيا داشتند. اگر نگاه كنيد تقريبا تمام كشورهاي مسلمان از يهوديان خالي شده است البته تعداد اندكي در آن كشورها زندگي مي‌كنند. اما ايران تنها كشور اسلامي است كه بعد از تشكيل اسراييل، يهوديان در آن زندگي مي‌كنند و ساختارهاي خاص خود براي حفظ هويت را دارند. همين الان يهوديان در ايران 4 مدرسه دارند و در شهر‌هاي كوچك هم زندگي مي‌كنند.
جامعه يهودي در راستاي پيروزي انقلاب و وقايع پس از آن چه نقش و حضوري داشته است؟ آيا زنداني سياسي يهودي پيش از انقلاب داشتيم؟
فعال سياسي كه خيلي داشتيم. اگر حمل بر خودستايي نباشد خود من كه جز هيات چند نفري استقبال از امام در فرودگاه بودم. در جريان جنگ نيز 15 نفر يهودي ايراني شهيد شدند. زنداني هم قبل انقلاب داشته‌ايم. علي‌رغم اينكه خيلي‌ها سعي مي‌كنند تاريخ‌سازي كنند ولي زندگي مشترك يهوديان با ملت ايران شديدا عجين شده است. شما به تاريخ نگاه كنيد كه در دورترين نقاط تاريخي ايران نيز يهوديان حضور داشته‌اند. بعضي‌ها البته سعي مي‌كنند از اين پيشينه مساله بسازند. يهودي‌ها قبل از انقلاب در يك ساز و كاري به نام كميته اقليت‌هاي ديني فعاليت مي‌كردند و اين كميته خيلي فعال بود و كتاب‌هايي نيز منتشر كرد. البته بعد از انقلاب هم وجود داشت اما بعد از مدتي منحل شد.
اقليت‌هاي ديني و قومي در ايران اين‌قدرها كه برخي مي‌خواهند به آن دامن بزنند درگير نيستند. الان در جغرافياي ايران نگاه كنيد، ترك و لر و بلوچ و فارس و گيلك و... با هم زندگي مي‌كنند و هيچ كس هم نمي‌تواند بگويد اينها دعواي سرزميني دارند.
از ديدار رهبران جامعه يهودي با امام خميني پس از انقلاب و براي تعيين تكليف وضعيت جامعه يهودي ايراني بگوييد.
من روز 24 ارديبهشت 1358 در قم همراه روحانيون يهودي به ملاقات حضرت امام رفتم. علت هم اين بود كه چند روز قبل از آن حبيب‌الله القانيان كه يكي از روساي جامعه يهودي بود اعدام شده بود و جامعه يهودي شديدا مضطرب و نگران بود. ما درخواست ديدار كرديم و امام هم موافقت كردند و در قم به خدمت‌شان رسيديم كه در يك سخنراني تاريخي مانيفستي مهم را اعلام كردند، مبني بر اينكه ما حساب يهودي‌ها را از صهيونيست‌ها جدا مي‌كنيم. اين سخنراني با حضور ما در تلويزيون پخش و نگراني جامعه يهودي نيز برطرف شد.