آيا اردوغان كه با زلزله آمد، با زلزله هم مي‌رود؟
مهدي زارع
رييس‌جمهور تركيه رجب طيب اردوغان به دنبال تمديد حكومت خود به دهه سوم است، ماه گذشته گفت كه انتخابات در 14 مه برگزار خواهد شد. نظرسنجي‌هاي منتشر شده قبل از زلزله حاكي از آن است كه اين انتخابات سخت‌ترين چالش انتخاباتي او تاكنون خواهد بود.
محبوبيت اردوغان قبلا به دليل افزايش هزينه‌هاي زندگي و كاهش ارزش لير كاهش يافته است. او اكنون با موجي از انتقادات به دليل واكنش دولتش به مرگبارترين زلزله تركيه از سال 1999، اندكي قبل از رسيدن به قدرت مواجه است. پيامدهاي سياسي فاجعه هر چه باشد، چالش لجستيكي برگزاري انتخابات در مناطق آسيب‌ديده بسيار زياد است. منطقه متاثر از زلزله محل سكونت حدود 13 ميليون نفر است و صدها هزار نفر پس از تخريب يا ناامن شدن ساختمان‌هاي‌شان نياز به سرپناه دارند.
بعد از زلزله 6 فوريه سه ماه وضعيت اضطراري اعلام شده، 15 درصد از جمعيت در منطقه زلزله‌زده زندگي مي‌كنند، منطقه‌اي كه نزديك به 10 درصد توليد ناخالص داخلي را توليد مي‌كند. حزب عدالت و توسعه اردوغان (AKP) و متحد پارلماني ملي‌گراي آن( MHP )اين موضوع را ارزيابي خواهند كرد. به نظر مي‌رسد از دوره انتخاباتي خارج شده‌ايم. دولت اعلام كرده در حال حاضر براي برگزاري انتخابات در 24 ارديبهشت ماه مشكلات جدي وجود دارد.
انتقادها از واكنش اضطراري تركيه به زلزله افزايش يافته است و بازماندگان و سياستمداران مخالف دولت را به اقدامات امدادي كند و ناكافي متهم مي‌كنند.
يك روزنامه‌نگار تركيه‌اي گفت كه اردوغان پس از زلزله سال 1999 به قدرت رسيد و با اين زلزله اخير از اين كشور رانده خواهد شد. انتقاد از واكنش به زلزله 1999 كه در آن 17000 نفر كشته شدند، يكي از عوامل سقوط دولت وقت بود كه به پيروزي حزب عدالت و توسعه در سال 2002 كمك كرد. رجب طيب اردوغان، رييس‌جمهور تركيه 20 سال پيش با موجي از خشم عمومي نسبت به مديريت دولت قبلي در برابر زلزله مرگبار به قدرت رسيد. اكنون، سه ماه مانده به انتخابات، آينده سياسي اردوغان مي‌تواند به نحوه درك مردم از واكنش دولت او به يك فاجعه طبيعي ويرانگر مشابه وابسته باشد. در انتخابات 2002 تركيه در بحبوحه يك بحران مالي قرار داشت كه اقتصاد اين كشور را فرسوده كرده بود. امروز اقتصاد تركيه با تورم سرسام آور ضربه خورده و اردوغان با انتقادات گسترده‌اي به خاطر مديريت خود با اين مشكل مواجه شده است كه باعث شده ميليون‌ها نفر از مردم فقير و متوسط براي تامين مخارج زندگي خود با مشكل مواجه شوند. رقباي سياسي اردوغان از قبل شروع به انتقاد از واكنش دولت او به زلزله كرده‌اند و مي‌گويند كه طي دو دهه او نتوانسته كشور را براي شرايط اجتناب‌ناپذير آماده كند. كارشناسان به اجراي سست آيين‌نامه‌هاي زلزله و مقررات ساختماني به عنوان دليل اصلي مرگبار بودن زمين لرزه‌هاي 2023اشاره مي‌كنند. خاطره چگونگي از بين رفتن بولنت اجويت، نخست‌وزير فقيد، به دليل مديريت ضعيفش با سوانح مالي و طبيعي در دو دهه پيش، بايد در ذهن اردوغان وجود داشته باشد، او سعي مي‌كند مشكلات دوگانه‌اي را كه امروز با آن مواجه است، مهار كند. زمين لرزه 7.8 كه در 6 فوريه رخ داد و 9 ساعت بعد زمين لرزه قدرتمند دوم باعث كشته شدن ده‌ها هزار نفر در تركيه و سوريه شد. اين ويراني گستره وسيعي از تركيه شامل10 استان در جنوب شرقي اين كشور را تحت تاثير قرار داده است.
در چند روز اول پس از زمين‌لرزه، تلويزيون و رسانه‌هاي اجتماعي تركيه مردم را نشان دادند كه بي‌پناه در كنار انبوهي از آوار در شرايط سرما و بارش برف منتظر بودند يا از دستان خالي خود براي مقابله با آوار استفاده مي‌كردند.
اردوغان كه اين هفته به منطقه زلزله‌زده سفر كرد، در مراحل اوليه واكنش به كاستي‌ها اعتراف كرد، اما تاكيد كرد كه اكنون همه چيز تحت كنترل است.
بلند اجويت واكنش ضعيف پس از زمين لرزه 1999 كه حدود 18000 نفر را كشت، دليل وسعت ويراني‌ها دانست. به‌طور مشابه، اردوغان گفت كه واكنش به زلزله اين هفته - كه او آن را «قوي‌ترين زلزله در تاريخ اين جغرافيا» توصيف كرد - به دليل آب و هواي زمستاني و تخريب يك فرودگاه كليدي با مشكل مواجه شده است و دسترسي سريع به مردم گرفتار در اين فرودگاه را دشوار مي‌كند. اردوغان گفت نمي‌توان براي چنين فاجعه‌اي آماده بود. در حالي كه واكنش‌هاي منفي زلزله تاكنون براي شهرت اردوغان خوب نبوده است، تحليلگران مي‌گويند كه زمان براي تغيير اوضاع قبل از انتخابات 14 مه وجود دارد. البته پيروزي اردوغان هنوز محتمل است. اردوغان بلافاصله پس از زلزله، وضعيت فوق‌العاده سه ماهه اعلام كرد و به او اين قدرت را داد كه در آن مناطق «هزينه‌هاي عمومي زياد» داشته باشد. اردوغان وعده داده است كه 10000 ليره تركيه (530 دلار) به مردم زلزله‌زده كمك كرده و به اجاره آنها كمك مالي خواهد كرد. او روز جمعه گفت 100 ميليارد ليره (5.3 ميليارد دلار) ديگر براي تلاش‌هاي پس از زلزله اختصاص داده خواهد شد. در آخرين انتخابات رياست‌جمهوري و پارلماني در سال 2018، اردوغان و ائتلافش براي پارلمان با اكثريت قاطع در هفت استان از 10 استان ويران شده در زلزله‌هاي اين هفته پيروز شدند و در سال‌هاي اخير او تغييراتي را انجام داده است كه كنترل‌ها و توازن‌ها را بين شاخه‌هاي مختلف حكومت از بين برده و قدرت بيشتري را در رياست‌جمهوري متمركز كرده است. در تركيه ايستگاه‌هاي تلويزيوني بيشتر صحنه‌هاي «نجات معجزه‌آسا» را نشان مي‌دهند، در حالي كه به نظر مي‌رسد صحنه‌هاي سختي‌ها را سانسور مي‌كنند. در مواجهه با تورم كوبنده، اردوغان حداقل دستمزد، حقوق بازنشستگي و مدني را افزايش داده است. او بر مبارزه با تورم از طريق كاهش مكرر نرخ‌هاي بهره براي تحريك رشد پافشاري كرده است، استراتژي كه اقتصاددانان جريان اصلي در سراسر جهان گفته‌اند كه تنها مشكل را بدتر مي‌كند.
در حال حاضر همه نگاه‌ها به واكنش زلزله دوخته شده است. از رقباي سياسي اردوغان، كمال قليچداراوغلو، رهبر حزب اصلي اپوزيسيون تركيه، اين ويراني را به گردن حكومت دو دهه‌اي اردوغان انداخت. كيليچداراوغلو در يك سخنراني ويديويي گفت: «بگذار خيلي روراست باشم؛ اگر يك نفر مسوول اين روند باشد، آن اردوغان است. 20 سال است كه اين دولت كشور را براي زلزله آماده نكرده است.» او همچنين دولت را متهم كرد كه ماليات‌هاي وضع شده در پي زلزله‌هاي سال 1999 را كه براي آماده‌سازي كشور براي بلاياي آينده وضع شده بود، به اشتباه صرف كرده است. از آنجايي كه تعداد كشته‌ها هر روز افزايش مي‌يابد، اردوغان مي‌گويد: «رهبران كشور بايد تلاش كنند تا بالاتر از منازعه سياسي بايستند. اين زمان، زمان اتحاد و ايستادن در كنار هم است. من نمي‌توانم تحمل كنم كه چگونه در چنين زمانه‌اي چنين كمپين‌هاي كثيف و منفي به خاطر منافع اساسي و سياسي انجام مي‌شود.»