هشدار پيشگيرانه كودتا در مولداوي
رييس‌جمهور مولداوي تلاش دارد با هشدار دادن درباره برنامه‌ريزي روسيه براي كودتا مانع از به ثمر رسيدن برنامه‌هاي كرملين شود
محمدحسين لطف‌الهي
مزمان با جنگ اوكراين و در حالي كه به نظر مي‌رسد مسكو در دستيابي به اهداف از پيش‌تعيين‌شده ناكام بوده، دولت روسيه به خرابكاري و تلاش براي سرنگون کردن دولت مستقر در مولداوي، همسايه غربي اوكراين متهم شده است.
مايا ساندو، رييس‌جمهور مولداوی روز دوشنبه 13 فوريه در يك نشست خبري در كيشيناو، جزيياتي از آنچه به گفته او «تلاش روسيه براي برپايي كودتا» در اين كشور بود، فاش كرد. اين نشست نزديك به يك هفته پس از آن برگزار شد كه ولوديمير زلنسكي، رييس‌جمهور اوكراين مدعي شد كشورش به اطلاعات و مستنداتي دست يافته كه نشان مي‌دهد سرويس اطلاعاتي روسيه برنامه‌هايي براي «نابود كردن» مولداوي دارد. كمي بعد از طرح اين ادعا، مقام‌هاي اطلاعاتي مولداوي صحت اطلاعاتي را كه درباره اقدامات روسيه از سوي اوكراين به آنها داده شده بود، تاييد كردند.
روز جمعه 10 فوريه، چهار روز پيش از برگزاري نشست خبري رييس‌جمهور مولداوي، افزايش قابل توجه قيمت انرژي و ساير كالاهاي اساسي باعث شده بود كه نخست‌وزير اين كشور كه چهره‌اي طرفدار بلوك غرب به حساب مي‌آيد، استعفا بدهد.
به گفته خانم ساندو، بر اساس اطلاعاتي كه در اختيار مولداوي قرار گرفته برنامه روسيه شامل «استفاده از خرابكاران خارجي» به منظور تبديل كردن مولداوي به يك كشور تحت كنترل مسكو و جلوگيري از پيوستن مولداوي به اتحاديه اروپا بوده است.
برخي مقام‌هاي اروپايي اظهار نگراني كرده‌اند كه روسيه بخواهد از اين كشور محصور در خشكي براي تشديد فشارهاي نظامي عليه اوكراين استفاده كند.
برنامه روسيه شامل چه مواردي بوده است؟
بر اساس اظهارات رييس‌جمهور مولداوي در نشست خبري، برنامه مدنظر روسيه شامل موارد زير بوده است:
استفاده از خرابكاراني خارجي كه آموزش نظامي ديده‌اند و ورود آنها به مولداوی با لباس غيرنظامي براي حمله به اماكن مهم از جمله ساختمان‌هاي دولتي و گروگانگيري.
سرنگوني دولت مستقر در مولداوي و استقرار يك رژيم دست نشانده وابسته به مسكو در اين كشور.
ايجاد يك اتحاد ميان تعدادي از باندهاي جنايتكار داخل مولداوي با دو اليگارش مولداويايي كه در حال حاضر در تبعيد به سر مي‌برند و در سال 2022 ميلادي از سوي ايالات متحده و بريتانيا تحريم شده‌اند.
به گفته مايا ساندو، منظور از خرابكاران خارجي گروهي از شهروندان كشورهاي روسيه، مونته‌نگرو، بلاروس و صربستان است كه اغلب آنها پيشينه نظامي دارند. او همچنين تاكيد كرد كه سرويس اطلاعات و امنيت مولداوي (SIS) در سال 2022 با همكاري نيروهاي پليس چندين مورد از اقدامات گروه‌ها و باندهاي جنايتكار را شناسايي كرده و مانع از دستيابي آنها به اهداف‌شان شده است.
مسكو درباره ادعاي رييس‌جمهور مولداوي چه مي‌گويد؟
وزارت امور خارجه روسيه روز سه‌شنبه ادعاها و اتهامات مايا ساندو را رد كرد و آنها را «كاملا بي‌پايه و اساس» خواند. در بيانيه‌اي كه اين وزارتخانه منتشر كرده اوكراين به تلاش براي ايجاد تنش و اختلاف ميان روسيه و مولداوي متهم شده و روس‌ها تاكيد كرده‌اند كه كي‌يف مي‌كوشيد مولداوي را به يك «تقابل سخت با روسيه» بكشاند. در اين بيانيه آمده است: «كيشينف اين اطلاعات نادرست را تاييد كرد تا توجه شهروندان اين كشور را از مشكلات داخلي ناشي از روند ناموفق اجتماعي و اقتصادي دولت كنوني منحرف كند تا مبارزه با مخالفان و مخالفان سياسي را تقويت كند.»
جنگ اوكراين چگونه مولداوي را تحت‌تاثير قرار داد؟
از فوريه سال 2022 كه روسيه حمله نظامي خود به اوكراين را شروع كرد، مولداوي يكي از جمهوري‌هاي اتحاد جماهير شوروي در جنوب غربي اوكراين كه 2.6 ميليون نفر جمعيت دارد، تصميم گرفت كه بيش از گذشته خود را به بلوك غرب و كشورهاي غربي نزديك كند. مولداوی در جولاي سال 2022 همزمان با اوكراين توانست رسما نامزد پيوستن به اتحاديه اروپا شود. با اين وجود، اين جنگ مشكلات زيادي را هم براي مولداوي ايجاد كرد:
پس از تصميم مسكو براي كاهش صادرات گاز، مولداوي با يك بحران جدي در حوزه انرژي روبرو شد.
تورم در مولداوي طي يكسال گذشته به طور قابل توجهي افزايش يافته و مشكلات زيادي را براي شهروندان مولداويايي ايجاد كرده است.
تبعات جنگ دامن‌گير مولداوي هم شده و هرچند اين كشور دخالتي در جنگ ندارد اما تعدادي از موشك‌ها اشتباهی در خاك اين كشور فرود آمده و نگراني‌هايي براي امنيت شهروندان وجود دارد.
هجوم پناهندگان اوكرايني به مولداوي
ناتاليا گاوريليتا، نخست‌وزير غربگراي مولداوي روز جمعه 10 فوريه در نتيجه اين بحران‌ها و همچنين اعتراضاتي كه ماه‌هاست از سوي احزاب مخالف دولت به ويژه حزبي كه رياستش را ايلان شور - سياستمدار در تبعيد اهل مولداوي - بر عهده دارد در جريان است، مجبور به كناره‌گيري شد. مقامات رسمي اين اعتراضات را بخشي از يك كارزار تحت حمايت كرملين براي بي‌ثبات كردن دولت دانستند.
رييس‌جمهور مولداوي؛ دارين ريسين، مشاور امور دفاعي خود را براي تصدي جايگاه نخست‌وزيري معرفي كرده و تحليلگران معتقدند او آراي كافي براي جلب موافقت پارلمان را داراست. اين كانديداي نخست‌وزيري وعده داده است كه براي دستيابي به هدف عضويت مولداوي در اتحاديه اروپا تلاش خواهد كرد.
روابط مولداوي و روسيه
مولداوی يكي از جمهوري‌هاي اتحاد جماهير شوروي بود كه در سال 1991 توانست مستقل شود. اين كشور، يكي از فقيرترين كشورهاي اروپايي به حساب مي‌آيد كه حدود 2 ميليون و 600 هزار نفر جمعيت دارد. كارشناسان وضعيت سياسي در مولداوي را حركت از بحراني به سوي بحراني ديگر توصيف مي‌كنند و مي‌گويند اين كشور در ميان اختلافات روزافزون احزاب طرفدار روسيه و احزاب طرفدار غرب گير افتاده است.
در سال‌هاي اخير، شهروندان اين كشور نارضايتي‌هاي زيادي داشته‌اند و صدها هزار نفر از آنها براي يافتن يك زندگي بهتر به كشورهاي اروپايي يا ايالات متحده مهاجرت كرده‌اند.
روابط مولداوي و روسيه به دليل برخي موضوعات از جمله مساله ترانسنيستريا روابطي پيچيده است. در سال 1990 گروهي از جدايي‌طلبان نزديك به مسكو جنگي را در منطقه ترانسنيستريا در شرق مولداوي آغاز كردند. استقلال اين منطقه از مولداوي كه در اوايل دهه ۱۹۹۰ ميلادي به طور يك‌جانبه از سوي جدايي‌طلبان اعلام شد، هنوز از سوي هيچ كشوري در جهان به رسميت شناخته نشده است. روسيه نيز تاكنون از اين كار خودداري كرده اما گروه كوچكي متشكل از ۱۵۰۰ سرباز را تحت عنوان «حافظان صلح» به اين منطقه فرستاده است.
از آن زمان، ترانسنيستريا اصرار دارد كه بخشي از مولداوي نيست و بيشتر جمعيت 470 هزار نفري اين منطقه به زبان روسي صحبت مي‌كنند.
آينده چه خواهد شد؟
رييس‌جمهور مولداوي وعده داده است كه تلاش‌هاي كرملين براي به آشوب كشاندن مولداوي به جايي نخواهد رسيد و دولت موفق خواهد شد در برابر اين فشارها ايستادگي كند.
او گفته پارلمان مولداوي را تحت فشار قرار خواهد داد تا قوانين جديدي را به تصويب برساند كه بر اساس آن، مقام‌هاي دولتي بتوانند به تمامي ابزارهاي لازم براي مبارزه موثرتر با تهديدهايي كه عليه امنيت اين كشور وجود دارد، دسترسي داشته باشند.
كاستين چيوبانو، استاد علوم سياسي در دانشگاه رويال هالووي لندن در اين باره به اي‌بي‌سي‌نيوز گفته است: «اقدام رييس‌جمهور مولداوي در برگزاري يك نشست خبري با حضور بسياري از رسانه‌ها و علني كردن يافته‌هاي اطلاعاتي درباره تصميم مسكو به انجام يك كودتا در مولداوي بيش از آنكه نوعي اطلاع‌رساني باشد اقدامي پيشگيرانه بوده نظير آنچه مقام‌هاي غربي پيش از حمله نظامي روسيه به اوكراين انجام دادند.»
يكي از مقام‌هاي وزارت امور خارجه امريكا هفته گذشته اعلام كرد كه واشنگتن «هيچ نشانه‌اي» از وجود تهديد نظامي مستقيم از سوي روسيه عليه مولداوي ندارد. با اين حال سخنگوي شوراي امنيت ملي امريكا روز دوشنبه در نشست خبري گزارش‌ها درباره «توطئه براي سرنگوني دولت مولداوي» را «عميقا نگران‌كننده» توصيف كرد.
والريو پاشا، رييس انديشكده Watchdog.MD در مولداوي مي‌گويد: «روسيه نفوذ تبليغاتي بسيار زيادي در مولداوي دارد و جامعه مولداوي عملا به دو بخش طرفدار روسيه و طرفدار غرب تقسيم شده است. از زمان آغاز جنگ، نظرسنجي‌ها نشان مي‌دهد كه نگاه‌هاي منفي به روسيه بيشتر شده و تغيير ديدگاه‌ها چشمگير شده است. با اين وجود هنوز ولاديمير پوتين محبوب‌ترين سياستمدار خارجي در كشور ما است. اين وضعيت آشفته‌اي را ايجاد كرده كه پيش‌بيني آينده را مشكل مي‌كند.»
رييس‌جمهور مولداوي بر اساس اطلاعاتي كه اوكراين در اختيار سرويس اطلاعاتي مولداوي قرار داده، مي‌گويد روسيه در تلاش براي راه‌اندازي يك كودتا در اين كشور بوده است
علني كردن اين طرح روسيه از سوي رييس‌جمهور مولداوي تنها چند روز پس از استعفاي نخست‌وزيري طرفدار بلوك غرب در اين كشور اتفاق افتاده است
مولداوي يكي از جمهوري‌هاي استقلال‌يافته از اتحاد جماهير شوروي است كه تلاش دارد روابط نزديك‌تري با غرب برقرار كند و به اتحاديه اروپا بپيوندد