فرصتي كه زلزله براي بشار اسد ساخت
واشنگتن پست: رييس‌جمهور سوريه ممكن است به فاجعه‌اي كه بخش اعظم شمال سوريه را ويران كرد به چشم فرصتي براي كاهش انزواي سوريه نگاه كند
ستاره سعيدي
بشار اسد، رييس‌جمهور سوريه روز جمعه در اولين بازديد عمومي خود از ويراني‌هاي ناشي از زلزله مرگبار اين هفته كه تركيه و سوريه را لرزاند، آشكارا غرب را به خاطر منزوي‌سازي كشورش مورد بازخواست قرار داد.
بشار اسد ممكن است به فاجعه‌اي كه بخش اعظم شمال سوريه را ويران كرد به چشم فرصتي براي فشار به منظور كاهش انزواي كشورش نگاه كند. كاهش فشار نه ازسوي ايالات متحده و اتحاديه اروپا كه در طول سال‌ها جنگ داخلي طولاني و بيرحمانه تحريم‌هايی را عليه سوريه اعمال كرده‌اند بلكه از سوي كشورهاي عربي منطقه.
بشار اسد هنگام بازديد از محله‌اي در همسايگي حلب كه در اثر زلزله 7.8 ريشتري روز دوشنبه ويران شده است، به گروهي از خبرنگاران گفت: غرب سياست را بر حقوق بشر اولويت داد. اين ترجيح غيرعادي نيست اما آنها نه اكنون و نه در گذشته اهميتي به حقوق بشر و مسائل بشردوستانه نمي‌دادند.
تور اسد كه با دقت طراحي شده بود، پنج روز پس از وقوع زمين‌لرزه انجام شد، برخلاف رجب‌طيب اردوغان، رييس‌جمهور تركيه چند روزي است از مناطق ويران شده تركيه بازديد كرده است.
اين تراژدي خطري را براي اسد به دليل وزن فاجعه جديدي كه زمين لرزه براي مردم سوريه به ارمغان مي‌آورد، ايجاد مي‌كند. سوريه با يك بحران اقتصادي دست و پنجه نرم مي‌كند كه 90 درصد جمعيت آن را به فقر كشانده است. آژانس پناهندگان سازمان ملل تخمين مي‌زند كه اكنون حدود 5.3 ميليون نفر در سوريه در اثر فاجعه زلزله بي‌خانمان شده‌اند. درگيري‌هاي اصلي جنگ داخلي 12ساله سوريه، امروز كمرنگ شده‌اند اما سوري‌ها تنها شاهد بدتر شدن شرايط‌شان بوده‌اند. بسياري از آنها از قبل از زلزله براي تامين مواد غذايي و سوخت براي گرمايش با سختي دست و پنجه نرم مي‌كردند. افزايش نااميدي براي اولين‌بار در يك دهه اخير اعتراضات و صداهاي انتقادي را عليه اسد در قلمرو تحت كنترل دولت برانگيخته است. ناكامي در رساندن كمك يا بهبودي پس از زلزله مي‌تواند نارضايتي عمومي را بيشتر كند.
اين زمين‌لرزه كه مرگبارترين زمين‌لرزه جهان در دهه‌هاي اخير با بيش از 23000 كشته بوده ويراني گسترده در جنوب شرقي تركيه و شمال سوريه، هم در آخرين منطقه تحت كنترل شورشيان در شمال غرب و هم در بخش‌هايي از اراضي تحت كنترل دولت، به ويژه شهر حلب به جا گذاشته است.
مقامات دولت اسد مدعي هستند كه تحريم‌هاي امريكا و اروپا مانع از ارسال كمك‌ها به سوريه و كند كردن عمليات جست‌وجو و نجات براي نجات خانواده‌هايي است كه هنوز در زير آوار گير افتاده‌اند. لينا خطيب، مدير برنامه خاورميانه و شمال آفريقا در چتم هاوس به آسوشيتدپرس گفت: اسد در تلاش است تا از زمين‌لرزه‌ها براي خروج از انزواي بين‌المللي استفاده كند. درخواست رژيم او براي لغو تحريم‌ها تلاشي براي عادي‌سازي دوفاكتو با جامعه بين‌المللي است.
اتحاديه اروپا مي‌گويد سوريه تا سه روز پس از زلزله رسما درخواست كمك نكرده است و شش كشور عضو اتحاديه از طريق برنامه جهاني غذاي سازمان ملل كمك به اين كشور ارسال مي‌كنند. ايالات متحده اعلام كرده است كه به‌طور موقت تحريم‌هايي را كه مانع از امداد رساني به زلزله مي‌شود، لغو كرده اما دولت اسد و مقامات سوري در اين باره اظهارنظري نكرده‌اند. همزمان ايالات متحده و اتحاديه اروپا تاكيد كرده‌اند كه به تحريم‌هاي اعمال شده به دليل سركوب مخالفان در جنگ داخلي پايان نخواهند داد. شخص بشار اسد از زمان وقوع زلزله تاكنون خواستار لغو تحريم‌ها نشده است. لينا خطيب مي‌گويد كه عدم طرح چنين درخواستي از سوي بشار اسد عجيب نيست زيرا در اين‌صورت پس از سال‌ها لفاظي و موضع‌گيري تند عليه كشورهاي غربي، در مقابل مردمش ضعيف به نظر مي‌رسد.
بشار اسد ممكن است اميد را در كشورهاي عربي ببيند. نزديك‌ترين متحدان اسد، روسيه، ايران و چين همگي پس از زلزله اقدام به ارسال كمك كردند. متحدان كليدي عرب ايالات متحده، به ويژه امارات متحده عربي، مصر و اردن نيز كمك‌هاي خود را به سوريه رسانده‌اند. كشورهاي عربي كه از سال 2011 از سوريه دوري كردند، به آرامي روابط ديپلماتيك خود را با دمشق برقرار كردند. همزمان تعداد بيشتري از كشورها خواستار بازگرداندن سوريه به اتحاديه عرب شده‌اند.
نديم حوري، مدير اجرايي انديشكده ابتكار اصلاحات عربي مي‌گويد: «اين پويايي‌ها از قبل به رهبري امارات متحده عربي برقرار بود و زلزله مي‌تواند آنها را تسريع كند. اين زمين‌لرزه به كشورهاي عربي اين امكان را مي‌دهد كه «به دليل فوريت‌هاي بشردوستانه به شيوه‌اي غير مناقشه‌برانگيز با دولت اسد كار و فضا را براي تحقق اين نزديكي فراهم كنند.
تاخير در ارسال كمك‌ها به شمال غربي سوريه كه تحت كنترل مخالفان است، بحث‌ها را در مورد سيستم سازمان ملل كه از قبل براي ارايه كمك‌هاي بشردوستانه به اين منطقه وجود دارد، تجديد كرده است. كمك‌هاي سازمان ملل از طريق يك گذرگاه مرزي از تركيه ارسال مي‌شود زيرا روسيه استفاده از گذرگاه دوم را مسدود كرده است. سازمان ملل همچنين از داخل سوريه، از طريق خطوط درگيري، از دمشق، به شمال غرب تحت كنترل شورشيان به زلزله‌زدگان كمك مي‌كند. استفان دوجاريك، سخنگوي سازمان ملل روز جمعه گفت كه سازمان ملل با دولت سوريه در ارتباط با انتقال سريع يك كاروان به شمال غرب در تماس بوده است.
اسد و روسيه خواستار ارسال كمك‌ها منحصرا از طريق دمشق هستند اما آژانس‌هاي سازمان ملل و كشورهاي غربي با اين رويه مخالف هستند زيرا مي‌ترسند كه دولت كمك‌ها را به مناطقي كه حاميان بشار ساكن هستند منتقل كند. با اين وجود كارشناسان مي‌گويند كه ممكن است رهبر سوريه و مسكو از فوريت پيرامون اوضاع براي فشار به منظور تغيير شرايط استفاده كنند. نديم حوري در اين باره مي‌گويد: اكنون نياز فوري به كمك‌هاي بيشتر وجود دارد. بايد راه‌حلي وجود داشته باشد كه هم مساله ارسال كمك را سياسي نكند و هم در نهايت به نفع رژيم بشار اسد نشود.
فرود اولين هواپيماي سعودي در فرودگاه حلب
فيصل بن فرحان آل سعود، وزير خارجه عربستان سعودي در گفت‌وگو با شبكه العربيه در بروكسل بر حمايت رياض از ارسال كمك‌هاي بشردوستانه براي ملت برادر سوريه تاكيد كرده و گفت: از همه طرف‌ها مي‌خواهيم امكان كمك‌رساني به همه مناطق سوريه را فراهم كنند. ما تمام تلاش‌هاي خود را به‌كار مي‌گيريم تا كمك‌رساني به همه مناطق سوريه انجام شود
همزمان منابع رسانه‌اي از فرود نخستين هواپيماي حامل كمك‌هاي عربستان سعودي براي زلزله‌زدگان سوريه در فرودگاه بين‌المللي حلب خبر دادند. طبق اين گزارش، اين هواپيما روز سه‌شنبه با ۳۵ تُن بار شامل غذا و تجهيزات امدادي براي زلزله‌زدگان وارد فرودگاه حلب شد. الميادين نيز در اين باره گزارش داد كه مدير خدمات پزشكي هلال احمر عربستان نيز با اين هواپيما وارد حلب شد. خبرگزاري رسمي عربستان (واس) نيز اعلام كرد كه روز سه‌شنبه هشتمين هواپيماي امدادي رياض حامل مواد غذايي، پزشكي و سرپناه از فرودگاه بين‌المللي ملك خالد عازم فرودگاه بين‌المللي حلب سوريه شد. طبق اعلام واس، اين اقدام در چارچوب پل امدادي عربستان كه توسط مركز امداد و اقدامات بشردوستانه ملك سلمان براي كمك به زلزله‌زدگان در سوريه و تركيه اداره مي‌شود، صورت مي‌گيرد
باسم منصور، مدير اداره هواپيمايي غيرنظامي سوريه ديروز اعلام كرد كه مجوز فرود پروازهاي مبدا عربستان سعودي براي انتقال كمك‌هاي بشردوستانه صادر شده است. وي خاطرنشان كرد: پروازهاي متعددي در روزهاي آينده انجام مي‌شود