آلودگي هوا، ترافيك و شنبه‌هاي افتخار زاكاني
محسن هاشمي
حل مشكل آلودگي شايد 100سال طول بكشد
در 50 سال اخير از زماني كه خود را شناختم و يادم مي‌آيد، تهران دچار مشكلات ترافيك بوده و سال به سال بدتر شده است. هم‌اكنون در اوج غيرقابل تحمل و انفجار قرار گرفته است. كم‌كم بعد از جنگ تحميلي در دهه 70 لغت آلودگي شديد هوا هم در كنار ترافيك قر ار گرفت، به صورتي كه امسال تعداد روزهاي پاك تهران به مرز انگشتان دست و پا رسيده است. انگار كه مردم راه ديگري ندارند جز تحمل ترافيك و آلودگي هوا، در نظرسنجي‌ها نيز اولويت درخواست مردم از مديران حل آلودگي هوا و ترافيك تهران بوده، تغييرات مديريتي هم در سال‌هاي بعد از جنگ تحميلي از خطوط مختلف سياسي باعث حل مشكل نشده است. جناح‌ها همديگر را متهم به بي‌عملي و حتي جديدا به بي‌عرضگي مي‌كنند. بر اثر تجربه جهاني در ابرشهرها و كلانشهرها ترافيك به نظر قابل حل قطعي نيست و بدين علت سياست‌هاي خودرومحوري جايگزين سياست‌هاي انسان‌محوري شده است و حتي موانع جدي‌تري ايجاد شده و راه‌حل قطعي ايجاد سامانه حمل و نقل عمومي كارا، پرسرعت، دقيق، امن، ارزان، غيرآلاينده و در نهايت توزيع شده در سراسر ابرشهري مانند تهران و حومه است. اين بدين معني است كه سياست توسعه مبتني بر حمل و نقل عمومي TOD اولويت سياست شهرسازي باشد و لذا حمل و نقل عمومي در تهران بايد حداقل 250 ايستگاه حمل و نقل ريلي انبوهبر درون شهري و حومه با 500 كيلومتر طول و 5 هزار واگن و البته مكمل آن سامانه اتوبوسراني برقي 9هزار دستگاهي عمود بر آن خدمت‌رساني كند. اينچنين مي‌تواند حداقل 15 ميليون سفر شهري از 20 ميليون سفر شهري را به سرانجام برساند. هفتگي خبرهاي به اصطلاح مسرت‌آميزي در روزنامه همشهري، صداوسيما، مطبوعات و سايت‌ها البته بدون توضيحات كافي و دقيق از شنبه‌هاي افتخار زاكاني داده مي‌شود...
مراسم تفاهمنامه ساخت توسعه شرقي خط 4 مترو تهران با بنياد مسكن انقلاب اسلامي در طول 2 سال و با 4500 ميليارد تومان، خبر جديد تونل سه‌طبقه زير بزرگراه همت يا حل مشكل پيش‌پرداخت ساخت 630 واگن مترو و البته قرارداد ساخت 113 واگن قطار ملي و افتتاح ايستگاه‌هاي جديد مترو و البته تزريق تعداد كمي اتوبوس از نمونه‌هاي آن است.
جهت اطلاع جناب آقاي زاكاني و البته تنوير افكار عمومي مناسب است ابتدا گريزي به فعاليت‌هاي قبلي با تيتر بانيان وضع موجود كه از بي‌عرضگي آنها گفته مي‌شود، بزنم. در سال 63 در اوج جنگ خطبه مترو توسط آيت‌الله هاشمي خوانده و فعاليت ساخت مترو مجددا در سه خط به طول 100 كيلومتر آغاز شد و از سال 77 سالانه حداقل 10 كيلومتر از خطوط مترو افتتاح شد. خطوط 1، 2، 3، 4، 5، 6 و 7، فرودگاه مهرآباد و امام خميني و كهريزك و استان البرز و هشتگرد به بهره‌برداري رسيد و در تاريخي كه مديريت تحويل شوراي ششم و شهرداري فعلي قرار گرفت بيشتر از 1500 واگن نيز خدمت‌رساني مي‌كردند. بنابراين ديده مي‌شود كه چه گام‌هاي مهمي در امر حمل و نقل عمومي ريلي انبوهبر برداشته شده، هر چند اين گام‌ها كافي نبوده و بايد تلاش بيشتري مي‌شده، ولي آنچه باعث آزار فكري و دغدغه شهروندان شده، آينده مبهم و فعال‌نمايي يا پيشرفت‌نمايي در شهرداري تهران در امر حمل و نقل عمومي و مبارزه با آلودگي هوا و ترافيك تهران است، متاسفانه گام‌هاي موثري از طرف دولت مانند گذشته به‌‌رغم اهميت سامانه حمل ريلي تهران برداشته نمي‌شود كه اميد را به مردم بازگرداند و شنبه‌هاي افتخار تبليغاتي فرض مي‌شود.
براي مثال خط 4 متروي تهران كه در طرح اوليه شرقي غربي بود، از افسريه تا اكباتان از مسير خيابان‌هاي پيروزي، انقلاب، آزادي، شهرك اكباتان عبور مي‌كند و البته در صورت تامين باقيمانده واگن‌ها بايد شلوغ‌ترين خط متروي تهران با يك ميليون سفر در روز باشد. در انتهاي سال 89 به طول 20 كيلومتر در طول دهه 80 تكميل شده است، سال 89 كه مديرعاملي مترو را واگذار كردم، قراردادي با بنياد مسكن انقلاب اسلامي بر مبناي مجتمع ايستگاهي افق در غرب تهران بالاي اتوبان تهران كرج منعقد كردم كه پروژه توسعه شمال غربي خط 4 تا جنت‌آباد به طول 4/4 كيلومتر و 3 ايستگاه نام گرفت. با خروج از هيات‌مديره مترو به‌‌رغم اتمام ساخت تونل و بخش مركزي ايستگاه‌ها به دلايل مختلف از جمله اختلاف بر سر تغيير كاربري از تجاري و خدماتي به مسكوني پروژه مجتمع ايستگاهي افق كار ساخت كند شد و تا آنجايي كه اطلاع دارم هنوز هم اين بخش از خط 4 با بنياد مسكن انقلاب اسلامي به سامان لازم نرسيده. بارها قرار بود بخشي از آن در سال گذشته و جاري افتتاح شود كه اميدواريم تا خيابان پروانه به طول 2/1 كيلومتر تا آخر سال فعال شود و امكان راه‌اندازي باقيمانده آن تا آخر دوره شوراي ششم فراهم شود.
حال كه با شنبه‌هاي افتخار بدون اتمام توسعه شمال غربي خط 4 به توسعه شرقي خط 4 نيز پرداخته شده لازم به تذكر است كه قرارداد فاز يك توسعه شرقي خط 4 به طول 4 كيلومتر قبلا منعقد شده و هنوز به دليل عدم تامين اعتبار به صورت جدي شروع نشده است، چراكه توسعه شرقي خط 4، 10 كيلومتر تا دانشگاه آزاد اسلامي، واحد تهران - شمال نزديك بزرگراه بابايي است. از بودجه‌هاي كم شهرداري ابتدا اين بخش از توسعه خط 4 كه گويا فقط در مورد ساخت تونل آن است نه ايستگاه و تجهيزات، بايد در اولويت تامين اعتبار قرار گيرد. مناسب است اطلاعات بيشتري از اجراي توسعه شرقي خط 4 از جمله مشاوران و پيمانكاران و برنامه زمانبندي، راه‌اندازي را مطرح كنند كه قابل رصد و نظارت بر اقوال شنبه‌هاي افتخار باشد.
ولي آنچه مهم‌تر است و بايد بدانيم كه با نوك زدن اين‌گونه به صورت فعال‌نمايي يا پيشرفت‌نمايي به حمل و نقل عمومي تهران نه مشكل آلودگي هوا و نه ترافيك بدون داشتن آلترناتيوي موثر براي مردم حل نمي‌شود و اگر ادعاي عرضه وجود دارد، لازم است حركت موثرتري در تصويب بودجه و اعتبار درازمدت بر تكميل مترو انجام شود. با اين‌گونه شنبه‌ها شايد 100 سال طول بكشد كه مشكل آلودگي هوا و ترافيك حل شود و آن موقع شايد تكنولوژي جديدي براي حمل و نقل مردم ابداع شده باشد كه مترو ديگر به كار نيايد. خوب است سري به گلستان سعدي زده شود و حكايت اندر احوال بي‌عرضگي حكمرانان مورد توجه قرار گيرد.