ناهيد از نگاه ديگران
با رضايت زحمت كشيد، ناراضي از دنيا رفت
از او آموختم
علي رهبري، آهنگساز و رهبر اركستر، پس از درگذشت حسن ناهيد از او به عنوان يكي از بهترين معلمان خود نام برد و با انتشار متني اين‌طور از اين استاد فقيد ياد كرد: «از شنيدن خبر فوت استاد حسن ناهيد بسيار غمگين شدم. استاد حسن ناهيد علاوه بر اينكه دو سال معلم ني بنده بودند، سه سال هم در دوران رياست من در هنرستان عالي موسيقي ملي بهترين شاگردان را تربيت كردند. استاد ناهيد هم مانند دهلوي و استادان ديگر با رضايت فراوان زحمت كشيدند اما با نارضايتي بي‌حد زندگي كردند و از دنيا رفتند. خبر درگذشت ايشان و مراسم خاكسپاري‌شان را تمام رسانه‌ها منتشر كرده و تابوت‌شان را هم عده زيادي حمل كردند. اين سرنوشت اكثر موسيقي‌دان‌ها در ايران بوده و هست كه بايد حتما فوت كنند تا صدها نفر از آنها ياد كنند و براي‌شان عزاداري كنند. استاد حسن ناهيد يك معلم واقعي بود، معلمي بسيار هنرمند، خوش‌رو، عالي و مهربان و من به خوبي يادم هست كه طي دوران دانشجويي‌ام در هنرستان عالي موسيقي ملي به پيشنهاد استادم حسين دهلوي جهت آشنايي بيشتر با سازهاي ايراني دو سال نزد استاد اسماعيلي تمبك و در كنار آن دو سال هم نزد استاد ناهيد ساز ني را فراگرفتم. جالب آنكه همراه با استاد ناهيد كه در آن زمان معلمي بسيار جوان، باادب و خوش‌پوش بودند و شايد بيست و چند سالي هم بيشتر سن نداشتند علاقه زيادي به ساز ني پيدا كرده بودم.»
نوايي در پيوند با روح ناهيد
داوود گنجه‌اي، مدرس و نوازنده كمانچه و ويولن از ناهيد اين‌طور ياد كرده است: «حسن ناهيد براي من سراسر مهر است. فردي كه خوش‌طينت بود، منش اخلاقي او زبانزد خاص و عام بوده و هست، به فكر ياري به همنوع خود بود، براي بزرگ‌ترها احترام ويژه‌اي قايل بود. نه اهل حسادت بود و نه بدگويي. او نمونه يك معلم خوب بود و شخصيت كم‌نظيري داشت و نمونه يك انسان كامل بود. كافي بود يك‌بار با او همكلام شوي تا شيفته شخصيت او شوي.
او جزو معدود نوازندگان ني بود كه با خط نت آشنايي داشت. ساز ني سازي بسيار دلي و به غايت عرفاني است و اگر كسي از اين ساز براي اركسترهاي حرفه‌اي استفاده كند نشان‌دهنده مهارت و تسلط او به نواختن اين ساز است.
البته من معتقدم صداي خوش ني ارتباط مستقيم با قلب و خميرمايه دروني نوازنده دارد و صداي ساز حسن ناهيد ارتباط تنگاتنگي با قلب و روح او داشت و به اين دليل گوش‌نواز بود...»
هم دلنشين، هم دقيق
فرهاد فخرالديني، آهنگساز و رهبر اركستر نيز در گفت‌وگويي با خانه موسيقي از ناهيد اين‌طور ياد كرده است: «من حسن ناهيد را براي اولين‌بار در هنرستان ديدم. به ديدن حسين دهلوي مي‌آمد. بعدها زماني كه دكتر مهدي بركشلي براي مدتي سرپرستي واحد موسيقي راديو را برعهده گرفتند علاوه بر اركسترهاي موجود راديو، مثل اركستر گل‌ها و اركستر باربد و نكيسا اركستر كوچكي به شيوه قدما به وسيله آقاي ابراهيم منصوري تشكيل شد و من علاوه بر اركسترهاي ياد شده در اين اركستر هم با حسن ناهيد همكار شدم. نوازندگان اين اركستر عبارت بودند از آقايان: علي تجويدي و حبيب‌الله بديعي (ويولن) حسن ناهيد نوازنده ني، لطف‌الله مجد تار، زندي سنتور، امير ناصر افتتاح تمبك و من هم نوازنده ويولن آلتو بودم. حسن ناهيد بسيار انسان شريف و نجيبي بود. صداي سازش در واقع صداي درون او بود كه بسيار زلال بود. بسيار دلنشين و دقيق ساز مي‌زد در چند كار هم مثل سريال امام علي (ع) و سريال روزي روزگاري با من همكاري صميمانه داشته است. هميشه از مصاحبت اين هنرمند ارجمند لذت برده‌ام. گوش حساسي در نوازندگي داشت و در راديو در اركستر پايور مي‌ديدم كه در كوك اركستر نقش مهمي داشت.»
نشاني از تقليد نداشت
زمان خيري مدرس موسيقي و نوازنده ني در گفت‌وگو با همشهري اين‌طور از ناهيد ياد كرده «همان‌طور كه كسايي پدر تكنوازي و بداهه‌نوازي ني در موسيقي ايراني است بايد از ناهيد به عنوان پدر گروه‌نوازي و اركستر نوازي‌سازي ني ياد كرد. همان‌طور كه گفته شد وقتي ناهيد ني را به اركستر بزرگ سازهاي ملي معرفي كرد و به آن بسط و گسترش داد، نگاه مخاطب و شنونده موسيقي هم به اين ساز تغيير كرد و براي آن جايگاه ويژه‌اي قائل شد. ساز ناهيد چند شاخصه مهم و صداي منحصر به فردي داشت. به تعبيري صدايي آسماني بود. به اصطلاح ژوست و تميز و بي‌نهايت ظريف بود. كمتر كسي مي‌تواند به ظرافت او ساز بزند. با وجود ابرنوازنده‌اي چون كسايي، حسن ناهيد شدن نشان از يك استعداد و قوه خلاقانه و هنرمندي ويژه‌اي مي‌طلبيد كه ناهيد همه آنها را داشت. ني‌نوازي در ايران بدون تاثير‌پذيري و تقليد از كسايي بسيار مشكل است.
ناهيد تقريبا دو دهه بعد از كسايي به دنيا آمد و وقتي وارد موسيقي شد هر ني‌نوازي تحت تاثير كسايي بود. با اين وجود هيچ‌گاه نشاني از تقليد در نوازندگي ناهيد به گوش نمي‌خورد.»
تاثيرگذار بر موسيقي ملي ايران
سعيد نياكوثري نيز به مناسبت 78 سالگي حسن ناهيد در يادداشتي از اين استاد ني نوازي گفته بود: «استاد حسن ناهيد به‌حق از چهره‌هاي تاثيرگذار بر موسيقي ملي ايران است. بي‌شك اگر تلاش‌هاي او و اساتيد بزرگي همچون استاد صبا، استاد حسن كسايي، استاد اسد‌الله اصفهاني، استاد محمد موسوي، دكتر طلايي و ديگر بزرگان موسيقي در نواختن ساز ني نبود شايد چنين گوهر هنري همچون روزگاران پيشين بي‌آنكه روي مصاحبت بزرگان هنر ببيند و در پنجه دستان سحرآميز هنرمندان راستين با دم مسيحايي‌شان همنوا شود و رنگ صدا و تكنيك‌هاي بايسته‌اش، موسيقي ملي ايران را بيارايد، شايد هنوز در دستان چوپانان پاكدل، زير سايه كوچك درختان، پاي چشمه آبي، نواي دلنوازي بود كه سادگي زندگي عشاير و سخاوت سفره كوچك اما پر مهرشان را مي‌آراست و گاه در ميان سوگواره‌ها و گاه در فرخندگي جشن و سرورها، راوي احساس مردماني مي‌شد كه آهنگ زندگي‌شان را در بوق و كرنا و ستبر طبل و دهل بر صفحه زندگي ترسيم مي‌كردند و به همان سادگي نوازندگان اسلاف قرن‌هاي بسيار با لب دمساز خود همساز مي‌شد. اما تلاش‌هاي نايب اسد‌الله اصفهاني تكنيك نواختن لبي را به دنداني تغيير داد و همت مجدانه اخلاف او فرصتي دست داد تا جايگاه معنوي و معرفتي اين هفت پاره خوش‌نوا، موسيقي ملي ايران را كه قرن‌ها آميخته با ادبيات عرفاني جلاي ديگر يافته بود، جوهر رفعت بخشد و پايه ثابت كنسرت‌هاي موسيقي شد...»