همه مردان «شي»
همزمان با رسميت يافتن سومين دوره رياست‌جمهوري شي جين‌پينگ در چين
او با ارتقاي جايگاه وفادارترين افراد به خود در پي تثبيت قدرت براي مواجهه با چالش‌هاست
محمدحسين لطف‌الهي
همزمان با تشديد تنش‌ها ميان چين و ايالات متحده و عميق‌تر شدن چالش‌هاي اقتصادي پيش روي پكن در داخل، شي جين‌پينگ روز جمعه 10 مارس رسما سومين دوره رياست‌جمهوري را آغاز كرد.
اين اتفاق، شوكه‌كننده يا غير قابل پيش‌بيني نبود؛ 5 سال قبل در مارس 2018 (اسفند 1396) كنگره ملي خلق چين طرح برچيدن محدوديت زماني براي رياست‌جمهوري را كه حزب حاكم ارايه كرده بود به تصويب رساند تا ديگر هيچ مانعي بر سر راه ادامه كار شي جين‌پينگ به عنوان رييس‌جمهور چين نباشد.
عنوان رياست‌جمهوري به‌رغم اهميت قابل توجهي كه دارد منبع اصلي قدرت شي جين‌پينگ در اين كشور نيست. شي جين‌پينگ 69 ساله سه مقام مهم و تاثيرگذار در چين دارد: دبيركلي حزب كمونيست چين، رياست كميسيون مركزي نظامي اين كشور و رياست‌جمهوري. جايگاه او در دو منصب اول كه به عقيده كارشناسان منبع اصلي قدرت شي در چين به شمار مي‌رود در نشست كنگره ملي حزب كمونيست در اكتبر 2022 (آبان 1401) تثبيت شد و رسمي شدن رياست‌جمهوري مجدد و 5 ساله او روز گذشته در كنگره ملي خلق اتفاق افتاد.
خبرگزاري رويترز نوشته است: در راي‌گيري روز جمعه هيچ كانديدايي جز شي جين‌پينگ وجود نداشت و 2952 نماينده حاضر در كنگره به اتفاق آرا به باقي ماندن او به عنوان رييس‌جمهور براي يك دوره 5 ساله ديگر راي دادند. اين راي‌گيري در پارلمان چين حدود يك ساعت طول كشيد و نتايج شمارش الكترونيكي آرا پس از ۱۵ دقيقه اعلام شد.
سومين دوره رياست‌جمهوري شي جين‌پينگ در شرايطي آغاز مي‌شود كه چين در موقعيت ويژه‌اي از نظر خارجي و داخلي قرار دارد. در سال‌هاي اخير به ويژه پس از سفر نانسي پلوسي، رييس وقت مجلس نمايندگان ايالات متحده به تايوان تنش‌ها ميان چين و ايالات متحده روز به روز بيشتر شد و روند تحولات ازجمله ماجراي بالن‌ها نشان داد كه دست‌كم از جانب ايالات متحده عزمي براي كاستن از سطح تنش‌ها وجود ندارد. نگاهي به روند تجهيز نظامي تايوان از سوي امريكا هم بر اين تحليل صحه مي‌گذارد. وزارت دفاع امريكا روز چهارشنبه 8 مارس اعلام كرد كه وزارت امور خارجه امريكا فروش احتمالي تسليحات و تجهيزاتي را به تايوان تاييد كرده كه شامل ۲۰۰ موشك ضدهوايي پيشرفته هوا به هوا (AMRAAM) و ۱۰۰ موشك HARM است. در بيانيه وزارت دفاع امريكا آمده است: «فروش اين تسليحات توانايي تايوان براي تامين دفاع از حريم هوايي و امنيت منطقه‌اي خود را تقويت خواهد كرد.»
در عرصه داخلي هم چين چالش‌هاي اقتصادي مهمي پيش روي خود دارد. اقتصاد چين در سال 2022 با مشكلاتي جدي مواجه بود. قرنطينه دو ماهه در شانگهاي در بهار 2022، باعث مختل شدن فرآيند توليد در كارخانه‌ها و توقف بسياري از فعاليت‌هاي اقتصادي شد و برخي اقتصاددانان غربي مي‌گويند ممكن است رشد واقعي اقتصادي چين كمتر از 3درصدي باشد كه دولت اعلام كرده است. به نوشته روزنامه نيويورك‌تايمز، از زمان بحران جهاني سال 2008، سرمايه‌گذاري‌هاي چين در حوزه زيرساختي سوددهي بالايي نداشته و ديگر دوره‌هايي كه به‌طور عادي چيني‌ها رشد اقتصادي 8 تا 10درصدي را تجربه مي‌كردند، به پايان رسيده است. ماه گذشته، صندوق بين‌المللي پول پيش‌بيني خود از رشد اقتصادي چين طي 4 سال آينده را تغيير داد و طي هشداري اعلام كرد دولت چين بايد اتكاي اقتصادي به سرمايه‌گذاري در حوزه زيرساختي را كنار گذاشته و سياست‌هايي را اتخاذ كند كه شهروندان را به افزايش مصرف تشويق كند. اين سياست مي‌تواند كاهش ماليات كارفرماها باشد تا آنها بتوانند پرداختي بيشتري به كارگران داشته باشند. به‌رغم اين هشدارها دولت چين هفته گذشته پيش‌بيني كرد كه در پايان سال 2023 اقتصاد چين رشدي 5 درصدي را به ثبت خواهد رساند.
ازجمله مهم‌ترين تحولاتي كه در جريان برگزاري نشست سالانه كنگره ملي خلق چين اتفاق افتاد، ارتقاي جايگاه گروهي از نزديكان شي جين پينگ به سطوح بالاي رهبري در دولت و كنار گذاشته شدن افرادي است كه بر اساس گزارش‌هاي رسانه‌اي كاملا تابع دستورات شي جين‌پينگ نبودند.
نخست‌وزيري كه به وفاداري به شي شهره است
نخست‌وزير دومين فرد قدرتمند در چين است و اين جايگاه قرار است به لي كيانگ برسد. او در پاييز 2022 به عنوان يكي از اعضاي جديد پوليت‌بورو (دفتر سياسي حزب كمونيست چين) منصوب شده بود و با رسيدن به جايگاه نخست‌وزيري پس از شي جين‌پينگ عالي‌ترين مقام در ساختار اداري چين، هدايتگر كابينه و مسوول پيشبرد سياست‌هاي اقتصادي دولت خواهد شد.
جايگاه نخست‌وزير در ساختار حكومت چين، در دوره زمامداري شي جين‌پينگ به‌طور قابل توجهي تضعيف شده است، اما بعضي تحليلگران بر اين باورند كه لي كيانگ به دليل نزديكي به شي و اعتمادي كه از جانب شي جين‌پينگ نسبت به او وجود دارد، ممكن است نقش مهم‌تري را نسبت به نخست‌وزير پيشين (لي ككيانگ) ايفا كند.
ژان پي‌ير كابستان، استاد بازنشسته علوم سياسي در دانشگاه باپتيست هنگ‌كنگ درباره نخست‌وزيري لي‌كيانگ مي‌نويسد: ارتباط با شي جين‌پينگ بسيار مهم است. در حزب كمونيست مديران شايسته وجود ندارد، بنابراين سيستم ارتقاي حامي-پيرو همچنان مهم است. لي در استان مرفه ژجيانگ، درست در جنوب شانگهاي به دنيا آمد و بزرگ شد و در بروكراسي استاني كار كرد و ارتقا يافت. كار او پس از آن شروع شد كه اساسا به عنوان رييس ستاد شي كه از سال ۲۰۰۲ تا ۲۰۰۷ دبير حزب كمونيست استان بود، خدمت كرد. دو ماه پس از اينكه شي در سال ۲۰۱۲ به رهبر ارشد چين تبديل شد، او لي را به عنوان فرماندار استان ژجيانگ منصوب كرد. سه سال بعد، او لي را ارتقا داد و وي را به عنوان دبير حزب كمونيست استان جيانگ سو، يك قطب فعاليت صنعتي ثروتمند منصوب كرد. در سال۲۰۱۷، رهبر چين لي را به عنوان دبير حزب كمونيست شانگهاي منصوب كرد كه به‌طور سنتي يك پله جهش به سوي كميته دايمي دفتر سياسي (ازجمله براي خود شي) بود.
روزنامه نيويورك‌تايمز نوشته است: «رشد لي كيانگ محصول وفاداري قابل توجه او به شي جين‌پينگ است. او بدون چون و چرا در بهار 2022 قرنطينه دو ماه شانگهاي را بر اساس سياست كوويد صفر شي جين‌پينگ اجرا كرد كه تبعات قابل توجهي براي اقتصاد چين در پي داشت.»
نكته قابل توجه در خصوص كارنامه و فعاليت‌هاي لي كيانگ حضور پررنگ او در مناطقي است كه از نظر اقتصادي اهميت زيادي براي چين دارند. اين مساله اميدهاي زيادي را به وجود آورده است كه او بتواند در سياستگذاري‌‌هاي اقتصادي عملكرد بهتري داشته باشد. با اين حال، عدم وجود تجربه كار سياسي در پكن باعث خواهد شد لي كيانگ كاملا به شي جين‌پينگ متكي باشد و هيچ سياستي را بر خلاف خواست شي دنبال نكند.
نخست‌وزيري لي كيانگ به‌طور رسمي امروز شنبه 11 مارس تاييد خواهد شد و او اولين نشست خبري خود را به عنوان نخست‌وزير برگزار خواهد كرد.
معاون اجرايي نخست‌وزير
در سيستم دولتي چين، معاون اجرايي نخست‌وزير ارشدترين معاون نخست‌وزير به حساب مي‌آيد. اين جايگاه به دينگ شيوشيانگ مي‌رسد كه در سال‌هاي اخير رييس ستاد كاركنان رياست‌جمهوري بوده است.
معاون اجرايي مستعفي نخست وزير، هان ژنگ، يكي از دبيران سابق حزب كمونيست شانگهاي بود كه نقش هدايت‌كننده تبديل آن شهر به يك شهر اقتصادي مهم در ابعاد جهاني را داشت. در مقابل، دينگ تجربه مديريت يك استان را در كارنامه خود نداشته و عمدتا به عنوان يك تكنوكرات در پشت صحنه كار مي‌كند.
هان ژنگ قرار است معاون رييس‌جمهور چين شود كه سمتي تشريفاتي به حساب مي‌آيد.
معاون اجرايي جديد هم مانند بسياري از مقام‌هاي جديد روابط ديرينه‌اي با شي جين‌پينگ دارد و بر اساس گزارش رسانه‌ها در سياست خارجي چين فردي اثرگذار بوده است. او همچنين در سفرهاي خارجي بسياري رييس‌جمهور چين را همراهي كرده بود.
رييس قوه مقننه چين
ژائو لجي كه در پاييز سال گذشته به عنوان سومين مقام ارشد حزب منصوب شد اكنون با راي نمايندگان به رياست كنگره ملي خلق چين منصوب شده است. قوه مقننه اسما قدرت وضع قوانين و اصلاح قانون اساسي را دارد، اگرچه تصميمات در واقع توسط مقامات ارشد حزب اتخاذ مي‌شود. او تجارب مهمي در كارنامه دارد ازجمله رياست كميسيون بازرسي انضباطي حزب كمونيست كه مسوول اجراي كارزار شي جين‌پينگ براي مبارزه با فساد اداري بود. در پي اين كارزار شي جين‌پينگ موفق شد بسياري از رقباي احتمالي خود را با اتهاماتي نظير فساد اداري حذف كند.
رييس گروه مشورتي سياسي
همزمان با نشست سالانه كنگره ملي خلق چين، گروه ديگري كه به عنوان هيات مشورتي سياسي شناخته مي‌شود نيز در پكن تشكيل جلسه مي‌دهد. اين گروه اكنون توسط وانگ هونينگ، مقام شماره 4 حزب كمونيست رهبري خواهد شد.
در اين نقش، آقاي وانگ بر حدود 2000 نفر كه پيشنهادات سياسي و اجتماعي را ارايه مي‌دهند نظارت خواهد كرد. در واقع، اين گروه بيشتر به عنوان يك نيروي قدرت نرم براي حزب كار مي‌كند و منابع و اعضاي غيرحزبي را در سراسر جامعه چين بسيج مي‌كند تا از دستور كار حزب حمايت كند.
وانگ به عنوان ايدئولوگ ارشد حزب هم شناخته مي‌شود: او به سه رهبر ارشد متوالي در به راه‌اندازي كارزارهاي تبليغاتي و نوشتن سخنراني‌ها و تنظيم سياست‌ها خدمت كرده است. او به شكل‌گيري شعار «روياي چيني» شي كمك كرد.
معاون نخست‌وزير در امور اقتصادي و صنعتي
هي لي فنگ، رييس كميسيون ملي توسعه و اصلاحات در چين قرار است معاون نخست‌وزير در امور اقتصادي و صنعتي باشد. او روابط نزديكي با شي جين‌پينگ دارد.
او جانشين ليو هي، خواهد شد كه در دانشگاه هاروارد تحصيل كرده بود و رهبري مذاكرات تجاري با ايالات متحده را بر عهده داشت. تحليلگران جايگاه او را در دولت آينده و به ويژه در حوزه اقتصادي كليدي ارزيابي مي‌كنند.