صادرات نفت ايران به چين چگونه جهش يافت؟
تخفيف 12 دلاري نفت ايران به چيني‌ها
خبرگزاري بلومبرگ با استناد به داده‌هاي شركت‌هاي كشتيراني گزارش داده است كه ايران براي ماه آينده، هر بشكه نفت را ۱۲ دلار كمتر از نفت شاخص برنت به چين تحويل مي‌دهد، در حالي كه روسيه براي نفت شاخص اورال خود كه بسيار شبيه به نوع نفت توليدي ايران است، بيشتر از ۱۰ دلار تخفيف نمي‌دهد.
براساس اين گزارش كه روز پنجشنبه ۱۷ فروردين منتشر شده پالايشگران خصوصي چين حالا بيشتر از آنكه مشتري نفت روسيه باشند، به خريد نفت ايران تمايل دارند. بلومبرگ عامل آن را ارزان بودن نفت ايران نسبت به روسيه مي‌داند و مي‌نويسد: رقابت براي خريد نفت روسيه از سوي پالايشگاه‌هاي بزرگ دولتي چين و خريداران هندي باعث شده كه بشكه‌هاي نفت مسكو نسبتا گران‌تر از نفت ايران شود. يك شركت اطلاعاتي و رديابي نفتكش‌ها، به بلومبرگ گفته است: تخمين زده مي‌شود پالايشگاه‌هاي خصوصي چين که به اصطلاح به آنها تي‌پات گفته مي‌شود در ماه مارس ۸۰۰ هزار بشكه در روز نفت خام و ميعانات گازي از ايران وارد كرده‌اند كه ۲۰درصد نسبت به فوريه افزايش داشته است.
باتوجه به اينكه پيش‌فروش قيمت نفت برنت براي ماه مه، حدود ۸۰ دلار بود، در واقع ايران ۱۵درصد تخفيف براي نفت خود ارايه مي‌دهد. اگر ايران بتواند در ماه آينده، روزانه يك ميليون بشكه نفت تحويل چين دهد، بدون محاسبه هزينه‌هاي دور زدن تحريم‌ها، تنها از محل تخفيف، بيش از ۳۷۰ ميليون دلار دچار زيان خواهد شد.
بخش اعظم نفت ايران توسط پالايشگاه‌هاي كوچك چيني مستقر در استان شاندونگ و از طريق واسطه‌ها و تحت عنوان نفت مالزي خريده مي‌شود.
داده‌هاي شركت اطلاعات كالا، كپلر، نشان مي‌دهد ايران در ماه فوريه ركورد روزانه صادرات نفت به چين از سال ۲۰۱۷ را زده و ۱.۲ ميليون بشكه نفت تحويل پالايشگاه‌هاي چيني داده است. اين گزارش مي‌افزايد پالايشگاه‌هاي كوچك چيني (تي‌پات‌ها) با ظرفيت پالايش روزانه ۳.۷ ميليون بشكه، عمدتا مايل به خريد نفت ارزان كشورهاي تحريمي مانند ايران و ونزوئلا هستند و اين دو كشور براي حفظ بازار خود با روسيه در حال رقابت هستند.
با اين حال از آنجايي كه روسيه چندين برابر ايران نفت توليد ميكند، در مجموع سهم بيشتري هم از بازار نفت چين به عنوان بزرگ‌ترين خريدار نفت جهان دارد. براساس داده‌هاي گمرك چين در ماه گذشته، روسيه بزرگ‌ترين تامين‌كننده نفت‌خام به چين در ماه‌هاي ژانويه و فوريه بود و از عربستان سعودي كه سال گذشته اولين تامين‌كننده نفت به چين بود، پيشي گرفت. از آنجايي كه چين خريد نفت خام ارزان‌قيمت روسيه را شدت بخشيده است، واردات نفت خام چين از روسيه با ۲۳.۸درصد افزايش سالانه نسبت به سال گذشته به ۱.۹۴ ميليون بشكه در روز در ژانويه و فوريه ۲۰۲۳ رسيده است.
هند نيز به نوبه خود واردات نفت روسيه را به سطوح بي‌سابقه‌اي افزايش داده است. در ماه فوريه، روسيه براي پنجمين ماه متوالي بزرگ‌ترين تامين‌كننده نفت هند باقي ماند. هند و چين هيچ‌كدام از سقف قيمتي که گروه ۷ براي خريد نفت روسيه اعمال كرده است، تبعيت نمي‌كنند زيرا نفت ارزان مسكو فرصت بزرگي را در مقابل اقتصاد اين كشورها قرار داده است.
با اين حال خريد نفت از ايران با قوانين شديدتري مواجه است و براساس تحريم‌هاي خزانه‌داري امريكا هيچ شركتي اجازه خريد نفت از ايران را ندارد و در صورت تخلف مشمول تحريم مي‌شود. به طور مثال از بازار سهام امريكا محروم شده يا بانك‌هاي بين‌المللي به آن خدمات ارايه نخواهند كرد.
از اين رو بعد از اعمال تحريم‌هاي امريكا در سال ۲۰۱۸ هيچ يك از پالايشگران هندي از ايران نفت خريداري نكرده‌اند و چين هم آمار خريد نفت از ايران را در آمار گمرك خود لحاظ نمي‌كند.