رييس كل بانك مركزي مي‌گويد تا تحريم هستيم ارز تك نرخي نمي‌شود
بازگشت به اظهارنظرهاي پيشين درباره بازار آزاد ارز
گروه اقتصادي
تقريبا سه ماه پس از آنكه رييس كل جديد بانك مركزي عنوان كرد كه اين نهاد به‌طور مستقيم «در بازار آزاد ارز وارد شده و دخالت خواهد کرد» حالا گفت‌وگويي از محمدرضا فرزين توسط خبرگزاري «تسنيم » منتشر شده كه وي در آن با چرخشي آشكار از اظهارات پيشين گفته كه « نرخ بازار آزاد را قبول نداريم. اين نرخ صرفا براساس انتظارات تورمي ناشي از اخبار منفي شكل مي‌گيرد و به هيچ‌وجه با واقعيات اقتصاد ما همخواني ندارد.» اول بهمن ماه سال گذشته بود كه فرزين با حضور در يك برنامه تلويزيوني از سياست‌هاي جديد ارزي بانك مركزي رونمايي كرد. او از تاثيرگذاري فضاي مجازي بر فضاي بازار انتقاد كرد و گفت: «منابع ما آزاد شده است و اين را نه در حرف، بلكه در عمل خواهيد ديد. ما در واقعيت ارز را تامين مي‌كنيم اما برخي در فضاي مجازي عددسازي مي‌كنند و مي‌گويند بازار آزاد است. ما در بازار آزاد هم ورود مي‌كنيم و نرخ‌سازي مي‌كنيم.» او همچنين درباره تشديد نوسانات بازار ارز و افزايش نگراني‌ها از سرنوشت اين تغييرات قيمتي گفته بود: « مردم نگران نباشند، حواس‌مان به بازار ارز هست.» اما سه ماه گذشته و حالا وي در پاسخ به اين سوال كه آيا «بازار آزاد را قبول نداريد؟» مي‌گويد: «نرخ ارز بازار آزاد را قبول نداريم. »او افزوده است: « در فضاي مجازي و رسانه‌اي، ما را مي‌زنند و متاسفانه در داخل هم بعضي‌ها همين خط را دنبال مي‌كنند. وقتي مردم پول‌شان را به دلار تبديل مي‌كنند، دليلي جز ترس و اضطراب ندارد. اين را دشمنان ما به‌خوبي فهميده‌اند و با رسانه‌هاي‌شان ترس و اضطراب و دلهره را توليد مي‌كنند و اين هم روي نرخ و رفتار اقتصادي تاثير مي‌گذارد. » اظهارنظر جديد رييس كل بانك مركزي درباره نرخ ارز شباهت بسياري به اظهارات رييس كل پيشين بانك مركزي دارد. علي صالح آبادي رييس كل پيشين سياست‌گذار پولي نيز در آخرين اظهارنظرهاي خود عنوان كرده بود كه «نرخ‌هاي فعلي با واقعيت اقتصادي ايران همخواني ندارد و نرخ ارز بسيار پايين‌تر از اين ارقام است. «هرچند او بركنار شد و حالا جانشين وي در بانك مركزي به نوعي همان سخنان را تكرار مي‌كند. صحبت‌هاي جديد رييس كل بانك مركزي درباره بازار ارز توسط «تسنيم»منتشر شده و گرچه شكل و شمايل گفت‌وگو دارد اما اين خبرگزاري عنوان كرده كه فرزين «در يك گفت‌وگو» اين اظهارات را داشته است. بنابراين مي‌توان حدس زد كه اين اظهارات به شيوه‌اي يكجانبه توسط روابط عمومي بانك مركزي در اختيار خبرگزاري تسنيم قرار گرفته. با اين همه، نگاهي داريم به برخي از مهم‌ترين موارد مطرح شده توسط رييس كل بانك مركزي.
نرخ ارز روي همه كالاها اثر مي‌گذارد
رييس كل بانك مركزي در اين گفت‌وگو مي‌گويد: «در اقتصاد چه بخواهيم و نخواهيم نرخ ارز به تمام كالاها علامت مي‌دهد، قيمت تمام كالاها براساس آن شكل مي‌گيرد و افزايش و كاهش پيدا مي‌كند. از طرف ديگر، در دهه 90 شوك‌هاي تورمي ما بيش از اينكه شوك‌هاي سمت تقاضا باشد، شوك‌هاي سمت عرضه و هزينه بوده است. به عبارت ديگر، اتفاقي كه مي‌افتد به اين شكل است كه با عوامل انتظاري، نرخ ارز ما افزايش پيدا مي‌كند و نرخ كه بالا رفت باعث افزايش تقاضاي نقدينگي مي‌شود، افزايش تقاضاي نقدينگي نيز باعث عرضه نقدينگي و تورم مي‌شود و به همين صورت ما در يك چرخه ارز و تورم گير مي‌كنيم. ارز افزايش پيدا مي‌كند و تورم بالا مي‌رود. ما 10 سال است در اين چرخه گير كرده‌ايم و نتوانسته‌ايم خارج شويم. به همين دليل لازم بود كه به‌گونه‌اي با سياست ارزي جديد خودمان را از اين چرخه خارج كنيم.»
ما مي‌گوييم وضع بهتر مي‌شود اما تمام افراد چنين برداشتي ندارند
فرزين در ادامه گفته است: واقعيات اقتصادي ايران اين است، اما در جامعه چيز ديگري تصور مي‌كنند و ما مشكل‌مان همين تصويري است كه ارايه مي‌شود. به عبارتي ديگر، آينده اقتصادي كشور، آينده مطمئني است، ولي تمام افراد چنين برداشتي ندارند و فكر مي‌كنند در آينده وضع اقتصادي بدتر است و اين تصوير باعث فرار سرمايه مي‌شود. در مباني اقتصادي، فرار سرمايه ناشي از هراس و استرس است. فرار سرمايه لزوما اين نيست كه پول را ببري در تركيه خانه بخري. شما اگر در ايران هم پولت را تبديل به دلار مي‌كني و در صندوق امانات مي‌گذاري، اين هم فرار سرمايه است.
وي درباره اينكه چرا اين فضاي رواني كنترل نمي‌شود؟ تصريح كرد: بخش عمده‌اي از اين جوسازي‌ها از خارج هدايت مي‌شود. مثلا من مي‌روم عراق و ممكن است گشايش‌هايي حاصل شود. بلافاصله خبر مي‌آيد كه تبادلات ارزي ايران با عراق با دلار محدود شد. اين خبر سوخت‌شده سه ماه قبل از آن است كه بازنشر مي‌شود. يك خبر مبهم را پخش مي‌كنند. ما كه اصلا تبادل دلاري نداشتيم كه محدود شود، ولي مردم كه نمي‌دانند. اينگونه خبرسازي عليه ما مي‌شود.
تا تحريم هستيم نمي‌شود ارز را تك نرخي كرد
فرزين درباره اينكه آيا ارز تك نرخي شدني است؟ گفت: تا تحريم هستيم ارز را نمي‌شود تك‌نرخي كرد. آنها كه مي‌گويند، شناخت كافي ندارند. من 20 سال است مبحث ارز را درس مي‌دهم و در فعاليت‌ها به عنوان يك سياست‌گذار حضور دارم. ما اول بايد محدوديت‌هاي‌مان را بشناسيم، بعد ايده‌آل‌هاي‌مان را تعريف كنيم.
هر وقت تحريم را برداشتيم، بايد برويم سراغ تك‌نرخي كردن ارز و تا زماني كه تحريم هستيم نمي‌شود، چون ارز در ايران كالاي همگن نيست. الان در فاركس كه بازار ارز جهاني است، روزي نزديك 6 هزار ميليارد دلار معامله مي‌شود. در فاركس، هر كشوري يا ارز مي‌فروشد يا مي‌خرد. ارز هم براي آن يك نرخ دارد، چرا؟ چون براي آنها فرق نمي‌كند كه اين ارز در كره است يا امريكا يا انگلستان. اما براي ما چنين نيست، براي ما در چين يك نرخ است، در اروپا يك نرخ، در دوبي هم يك نرخ. هر كدام نرخي دارد، چون اجزاي نقل و انتقال ما بسيار پرهزينه است. ما تجارت‌مان يك‌جاست و مبادلات ارزي جاي ديگر. اين ناهمگني در تجارت و در ارز باعث مسائل و مشكلاتي شده كه اين هم خاص ايران به دليل تحريم است. ما اگر بخواهيم ارزمان را جابه‌جا كنيم، مشكل و پرهزينه است، بنابراين اينكه فكر كنيم يك نرخ ارز مي‌توانيم داشته باشيم و در كشور حاكم باشد، من به شما مي‌گويم تا تحريم هستيم، امكان‌پذير نيست. يك چيزي بگوييد كه بتوانيم انجام دهيم.